Morgunblaðið - 18.10.2002, Blaðsíða 42

UMRÆÐAN
42 FÖSTUDAGUR 18. OKTÓBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
BLESSUNARLEGA tókst sjálf-
boðaliðum er hófu skipulagt
íþróttastarf hér á Íslandi að sann-
færa ráðamenn þjóðarinnar um
þörf á stuðningi við slíka starfsemi
úr sameiginlegum sjóðum lands-
manna. Í dag er starf íþróttahreyf-
ingarinnar stutt með beinum fram-
lögum úr ríkissjóði, samkvæmt
fjárlögum, og að auki njóta flest
íþróttafélög stuðnings sveitarfé-
laga. Svo virðist þó að jafnræði
ríki ekki milli íþróttagreina, hvorki
hjá ríki né sveitarfélögum. Að auki
virðist íþróttahreyfingin sjálf, ÍSÍ,
ekki þess umkomin að starfa sam-
kvæmt jafnræðissjónarmiðum.
Til eru íþróttagreinar hér á
landi sem beinlínis leggja öðrum
íþróttum til fé, á óbeinan hátt þó,
en njóta ekki stuðnings ríkis, og
lítils stuðnings sveitarfélaga. Þess-
ar íþróttagreinar þurfa að sækja
um leyfi fyrir hverri og einni um-
ferð Íslandsmóta, greiða fyrir það
leyfisgjald til ríkis svo og lög-
gæslukostnað ef ráðamönnum sýn-
ist svo. Þó eru þessar íþróttagrein-
ar stundaðar undir merkjum
landssambands hér á Íslandi,
landssambands sem er aðili að al-
þjóðasamtökum, viðurkenndum af
Sameinuðu þjóðunum og alþjóðaól-
ympíunefndinni. Samsvarandi
landssamtök eru hluti íþróttasam-
banda annarra þjóða, meðal ann-
ars hjá öllum hinum Norðurlanda-
þjóðunum. Í alþjóðasamtökunum
eru nú yfir 150 landssambönd 117
þjóða með tæplega 100 milljónir
félagsmanna http://www.fia.com/
Brochure/structure_GB.htm. Sam-
tök þessi voru stofnuð árið 1904.
Nafn þessara samtaka er Federa-
tion Internationale De L’Automo-
bile, skammstafað FIA.
Landssamband íslenskra akst-
ursfélaga, LÍA, er fullgildur aðili
að FIA, sá eini hér á landi, og tók
við því hlutverki af FÍB seint á
síðustu öld. LÍA er landssamband
íþróttafélaga sem hafa aksturs-
íþróttir á stefnuskrá sinni, sum
hver með aðild að íþróttabandalög-
um í sinni heimabyggð, svo sem
Bifreiðaíþróttaklúbbur Reykjavík-
ur, sem er aðili að Íþróttabanda-
lagi Reykjavíkur, ÍBR. Til þess að
vera aðili að LÍA þarf viðkomandi
íþróttafélag að hlíta lögum LÍA
rétt eins og LÍA sem aðili að FIA
þarf að hlíta lögum FIA. Staða
LÍA hér á landi er um margt lík
stöðu KSÍ, HSÍ, KKÍ, FRÍ og
þannig mætti lengi telja.
Undir merkjum Landssambands
íslenskra akstursfélaga, LÍA, hef-
ur á þessu ári verið keppt í fjórum
greinum, karti, ralli, rallykrossi og
torfæru. LÍA nýtur ekki stuðnings
ríkis þrátt fyrir ítrekaðar óskir
þar um, LÍA nýtur ekki stuðnings
sveitarfélaga, eðlilega, því hér er
um landssamband að ræða og LÍA
kemst ekki inn í ÍSÍ því forusta
ÍSÍ vill ekki LÍA þar inn.
Meginhlutverk LÍA er, líkt og
meginhlutverk FIA, að stuðla að
auknu öryggi í akstursíþróttum
http://www.fia.com/Brochure/
fwmsc_GB.htm, samræma keppn-
isreglur og keppnishald aðildar-
félaga sinna og vera tengiliður
þeirra við yfirvöld.
Hér fyrr í þessari grein er vikið
að því að „leggja öðrum íþróttum
til fé“. Undirritaður æfir og keppir
í karti. Í hverri keppni þarf und-
irritaður að brenna 20 lítrum af 98
oktana bensíni sem kosta um 2.000
krónur. Af hverjum lítra renna
30,43 krónur í ríkissjóð í formi
vegagjalds og hluti þeirra peninga
rennur til byggingar reiðvega. Að
auki hefur undirritaður æft stíft
og samtals, í tveimur keppnum og
fjölda æfinga, keypt bensín til
þessara þarfa fyrir um 20.000
krónur. 6.086 krónur hafa því
runnið til vegamála vegna kaupa á
bensíni sem brennt hefur verið
auk annarra gjalda af bensíni sem
renna í ríkissjóð, samtals 12.200
krónur. 12.200 krónur frá einum
keppanda sem þó hefur aðeins
keppt í tveimur af sjö keppnum
sem farið hafa fram í þessari grein
í ár. Keppendur þurfa einnig að
greiða fullt verð fyrir afnot af æf-
ingaaðstöðu og fyrir hverja keppni
þurfa félögin að greiða fullt verð
fyrir leigu brautar og tæpar 50.000
krónur í tryggingar.
Samkvæmt íslenskum lögum er
heimilt að stunda hér aksturs-
íþróttir og samkvæmt reglugerð
þar um er heimilt að hefja ástund-
un og keppni við tíu ára aldur.
Þessi íþrótt er afar krefjandi og
ætli menn sér árangur í keppni
þarf líkamlegt atgervi og mikla
ástundun. Akstursíþróttir hafa
verið stundaðar hér á landi frá
árinu 1975, fyrst að undirlagi FÍB
og síðar undir merkjum og eftirliti
LÍA. LÍA átti farsælt samstarf við
ríkið allt þar til í febrúar árið 2000
er dómsmálaráðherra breytti
reglugerð um akstursíþóttir með
afar óábyrgum hætti. Síðan þá
hefur slysum fjölgað mjög og fjár-
hagur allra akstursíþróttagreina
versnað til muna. Ekki er óvarlegt
að ætla að akstursíþróttamenn
hafi í heild sinni tapað um og yfir
100 milljónum króna síðan þá en
meira um það í næstu viku.
Búa íþróttamenn á
Íslandi við jafnræði?
Eftir Birgi Þór
Bragason
„Ég hef
greitt
12.200
krónur til
ríkissjóðs í
formi bensínskatta og
hef þó aðeins keppt í
tveimur af sjö keppnum
þetta árið.“
Höfundur hefur umsjón með sjón-
varpsþætti um íslenskar
akstursíþróttir á Stöð 2.
NOKKRA undanfarna daga hef-
ur fjárhagsstaða Mosfellsbæjar
verið til umræðu í fjölmiðlum. Nýr
meirihluti bæjarstjórnar Mosfells-
bæjar hefur þar haft hátt um laka
stöðu bæjarins og reynir með því
að réttlæta verulega hækkun þjón-
ustugjalda bæjarfélagsins.
Einnig er tækifærið notað til
þess að leggja niður stöður verk-
efnisstjóra Staðardagskrár 21,
jafnréttisfulltrúa og atvinnu- og
ferðamálafulltrúa.
Við þetta sparast u.þ.b. 10 millj-
ónir króna. Það er augljóst að
þessi sparnaður skiptir afar litlu
máli í bæjarfélagi sem er með út-
gjöld upp á annan milljarð.
En það vill svo til að í áður-
greindum stöðum eru konur sem
hafa aðrar stjórnmálaskoðanir en
núverandi meirihluti.
Ekki stendur til að segja upp
fleiri starfsmönnum er haft eftir
Ragnheiði Ríkharðsdóttur bæjar-
stjóra í Morgunblaðinu. Auðvitað
segja þessar uppsagnir líka ým-
islegt um það hvaða skoðun hægri-
flokkur eins og Sjálfstæðisflokk-
urinn hefur á jafnréttismálum og
Staðardagskrá 21, en hvort
tveggja eru málaflokkar sem miða
að betra mannlífi.
Mosfellsbær hefur verið í far-
arbroddi íslenskra sveitarfélaga
við að koma hugsjónum Staðar-
dagskrár 21 að í stofnunum bæj-
arins og kynnt þær á margvísleg-
an hátt fyrir bæjarbúum.
Hægrimenn sýna, með þessum
uppsögnum, enn og aftur að það
sem skiptir þá mestu máli er
tekjur og eyðsla líðandi stundar. Á
síðasta kjörtímabili reyndum við
vinstrimenn, með Staðardagskrá
21, að fá menn til að hugsa um
þann heim sem börnin okkar munu
erfa. Sjálfstæðismenn í bæjar-
stjórn Mosfellsbæjar hafa sýnilega
engan áhuga á því að taka þátt í
þeirri viðleitni, enda eru þeir nú að
reyna að eyðileggja það frábæra
starf sem unnið hefur verið á þess-
um vettvangi hér í Mosfellsbæ.
Ekki þætti mér ólíklegt að fyrir
næstu kosningar yrði aftur ráðinn
starfsmaður Staðardagskrár 21.
Það yrði þá gert bæði til þess að
þykjast hafa einhvern áhuga á
þessum málaflokki og um leið yrði
þess gætt að viðkomandi aðhylltist
réttar stjórnmálaskoðanir. Sjálf-
stæðisflokkurinn hefur alltof oft
komist upp með svona vinnubrögð.
Vert væri að fjalla um margt fleira
sem nú er á döfinni hjá sjálfstæð-
ismönnum í Mosfellsbæ, enda
vekja málflutningur þeirra og
ákvarðanir síðustu dagana furðu
og þá ekki síst einræðistilburðir
bæjarstjóra Mosfellsbæjar, en í
þetta sinn verður látið nægja að
vekja athygli Mosfellinga á áður-
nefndum uppsögnum.
Ég trúi því ekki að Mosfellingar
hafi kosið Ragnheiði til þannig
verka.
Pólitískar
uppsagnir sjálf-
stæðismanna
í Mosfellsbæ
Eftir Ólaf
Gunnarsson
Höfundur er formaður
félags VG í Mosfellsbæ.
„Hægrimenn
sýna, með
þessum upp-
sögnum,
enn og aftur
að það sem skiptir þá
mestu máli er tekjur og
eyðsla líðandi stundar.“
MARGIR hafa orðið til þess
undanfarin misseri að undrast ár-
angur fiskveiðistjórnarinnar í upp-
byggingu botnfiskstofna við Ís-
land. Hreinskiptinn
stjórnarþingmaður Vestfirðinga
kallaði árangurinn hörmulegan í
þingræðu og af ærnu tilefni. Láta
mun nærri, að botnfiskstofnarnir
teljist nú helmingur á við það, sem
var við áratuga óheftar veiðar áð-
ur en verndunarviðleitni síðustu
áratuga hófst fyrir alvöru. Afleið-
ingin er sú, að þjóðin nýtur nú
minna en einskis af þeim ávinn-
ingi, sem vænst var við útfærslu
fiskveiðilögsögunnar á sínum tíma.
Þrátt fyrir algert forræði okkar
sjálfra á öllum þessum hafsvæðum
hefur afraksturinn af botnfisk-
stofnunum langt til helmingast.
Opinber umræða um þessa
skelfilegu og óútskýrðu þróun hef-
ur verið dapurlega lítil. Varnarlið
fiskveiðistjórnarkerfisins hefur
verið þeim mun háværara að lof-
syngja hagræðinguna, sem af því
hefur leitt, þegar útgerðarmanna
hefur verið freistað til að selja
meira og minna veiðiheimildirnar
úr heilu sjávarbyggðunum, jafnvel
með röklausum fullyrðingum um
að þangað renni kvótinn sem hag-
kvæmast er að nýta hann. Við
bætist, að minnkaðir kvótar gera
sífellt fleiri einyrkjum nánast
ómögulegt að halda útgerð áfram.
Hafró er ekki krafin skýringa á
þessari þróun og hún er látin kom-
ast upp með að afgreiða 600 þús.
tonn af þorski, sem hún týndi á
tveimur árum eins og útsynnings-
hret, sem er gleymt um leið og það
er gengið niður.
Nú hefur komið fram nýtt tilefni
til að ræða þessa þróun. Gamal-
reyndur vísindamaður til áratuga í
fiskiðnaðarrannsóknum, dr. Jónas
Bjarnason, hefur í mörgum blaða-
greinum, síðast í Morgunblaðinu
fyrir nokkrum vikum, sett fram
mjög athyglisverða tilgátu sem
skýringu á þróuninni. Þessa til-
gátu hefur hann útlistað og rök-
stutt með sínum fræðimanns
hætti, m.a. með mörgum ívitnun-
um í erlendar vísindagreinar
þekktra fræðimanna. Þegar mál-
flutningur dr. Jónasar og skrif
hinna erlendu fræðimanna skoðast
í samhengi lætur býsna nærri, að
tilgátan hafi þróast yfir í að vera
ný þekking – raunveruleg, fræði-
leg skýring á fyrirbærinu, sem hér
er að gerast og lék þorskveiðar við
Kanada svo grátt fyrir röskum
áratug.
Grunntilgátan var sú, að stærð-
arveljandi veiðarfæri eins og botn-
varpa með stóran möskva, veiði
fyrst og mest þann fisk á hverri
veiðislóð, sem hraðast vex, en sá
fiskur, sem lifir af að smjúga úr
vörpunni, hafi í vaxandi mæli
erfðahneigð til að vaxa hægt. Þeg-
ar þessu er fram haldið ár eftir ár
og áratug eftir áratug, breyti veið-
arnar smám saman erfðaeiginleik-
um stækkandi hluta þeirra þorsk-
stofna, sem botnvörpuveiðar ná til.
Þetta mætti kalla að kynrýra
þorskstofnana með stórtækum og
markvissum hætti (að kynrýra, ný-
yrði, andstæða þess að kynbæta).
Ört vaxandi togara- og dragnóta-
veiðar þá áratugi, sem botnfisk-
stofnunum hefur hrakað, er þannig
orsök þess, að sístækkandi hluti
þorskstofnanna er markvisst rækt-
aðir afturúrkreistingar, sem aldrei
geta orðið uppistaða í sterkum
veiðistofnum.
Fleira og ekki síður alvarlegt
kemur til. Dr. Jónas getur á
grundvelli þekkingar sinnar á fóð-
urfræði fisks fullyrt, að þorskur,
sem er svo hægvaxta, að hann nær
2 kílóa þyngd á sjö árum, þarf til
þess fjórfallt magn fóðurs á við
þorsk, sem nær sömu þyngd á
fimm árum. Áraun hins kynrýrða
þorsks á fæðuframboð á fiskislóð-
inni er þannig margföld á við
áraun fljótvaxins fisks og afrakst-
ur fiskislóðarinnar þá að sama
skapi minni.
Skrifari þessarar greinar hefur
orðið margs frekar vísari um þessi
efni af símtölum við dr. Jónas.
Dæmi: Þegar fiskur er veiddur
hlýtur það að öðru óbreyttu að
rýmka til fyrir þeim fiski, sem
óveiddur er og hann að komast
betur af. Dr. Jónas lýsti fyrir mér
grafísku yfirliti úr rannsóknum dr.
Sigfúsar Schopka, sem sýnir að frá
1930 og fram á miðjan sjöunda
áratuginn gerðist einmitt þetta hjá
þorskinum. Þyngd hans eftir aldri
fór jafnt og þétt vaxandi allan
þennan tíma. En þá varð brestur
og síðan hefur þyngd þorsks eftir
aldri sífellt minnkað. Kuldaskeið
gat skýrt þetta í byrjun, en ekki
undanhaldið fram á þennan dag.
Þetta er ískyggileg vísbending um
að togveiðarnar séu að hreinrækta
seinvaxinn fisk. Dr. Jónas kallar
þetta Kanadaveikina og hefur sín-
ar ástæður til, eins og vísað var til
hér fyrr.
Annað af sama toga. Dr. Jónas
les úr skýrslum Hafró, að sístækk-
andi hlutfall hinna yngri árganga
þorska, 3-5 ára, verði með ári
hverju kynþroska. Þetta rímar enn
við skýringar dr. Jónasar. Hinir
kynrýrðu hlutar stofnanna vaxa
seint og illa, en verða engu að síð-
ur kynþroska og hætta þá mikið til
að vaxa. Fyrirbærið er alþekkt úr
laxeldinu. Íslenski laxinn var ónot-
hæfur af því að hann átti kyn til að
verða snemma kynþroska og
hætta þar með að nýta fóðrið í
seljanlega vöru. Norski laxinn
verður ekki kynþroska hins vegar
fyrr en eftir að hann hefur náð
sláturstærð.
Í þessum skrifum dr. Jónasar
Bjarnasonar eru fram komnar vís-
indalega vel grundaðar skýringar
á orsökunum til undanhalds botn-
fiskstofnanna við Ísland. Fjöl-
miðlar eins og Morgunblaðið og
Ríkisútvarpið verða að koma í veg
fyrir, að Hafró komist upp með að
þegja þessar skýringar í hel eins
og hvers konar gagnrýni, sem að
henni hefur verið beint á undan-
förnum árum.
Hin pólitísku stjórnvöld og Al-
þingi þurfa ekki síður að hugsa
sinn gang. Skýringin felur í sér, að
hinn stækkaði möskvi í togveið-
arfærum hafi verið misráðinn frá
upphafi af því að menn vissu ekki
betur. Það er því á ábyrgð stjórn-
valda að marka stefnuna – gera
hvort tveggja, að minnka möskv-
ann og minnka áhersluna á tog-
veiðar, en gefa strandveiðiflotan-
um lausan taum með línu- og
handfæraveiðum í staðinn. Þetta
síðasttalda fer vel saman með eðli-
legri nýtingu á þeim ókjörum af
fiski, sem nú er á grunnslóð við
landið, aldeilis utan þeirra svæða,
sem Hafró mælir með sínum tog-
ara- og netaröllum.
Hvers vegna þessi slaki árangur?
Eftir Jón
Sigurðsson
„Afleiðingin
er sú, að
þjóðin nýtur
nú minna en
einskis af
þeim ávinningi, sem
vænst var við útfærslu
fiskveiðilögsögunnar á
sínum tíma.“
Höfundur er fyrrverandi
framkvæmdastjóri.