Morgunblaðið - 01.12.2002, Blaðsíða 35

SKOÐUN
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 1. DESEMBER 2002 35
SÚ umræða, sem átt hefur sér stað
undanfarin misseri varðandi Þjórsár-
ver og Norðlingaölduveitu, hefur að
mati undirritaðs verið ákaflega eins-
lit, og allir sannleikselskandi menn
hljóta að spyrja sig hvort þessi um-
ræða og greinarskrif gefi rétta mynd
af fyrirhuguðum framkvæmdum eða
vilja fólksins í landinu varðandi þessi
mál.
Veröldin er ekki bara svört eða
hvít og það er ekki hægt að skipta
þjóðinni í náttúruverndarsinna eða
landníðinga og afgangurinn sé svo í
besta falli skoðanalausir jábræður
Landsvirkjunar og stjórnvalda.
Framsýnir forystumenn
Íslendingar hafa aldrei lifað af
öðru en landinu og sjónum umhverfis
það. Bjartur í Sumarhúsum tók alltaf
málstað sauðkindarinnar og hennar
sjónarmið voru hans sjónarmið. Það
land sem var gott til beitar var fallegt
land í hans augum.
Þetta sjónarmið var ríkjandi allt
fram á miðja 20. öld í sveitum lands-
ins vegna þess að fólkið hafði fáa aðra
möguleika til þess að framfleyta sér
og sínum. Þó virtist ætla að rofa til
með önnur tækifæri upp úr aldamót-
unum 1900 þegar Einar skáld Bene-
diktsson hóf að kynna útlendingum
möguleika á stórvirkjunum á Íslandi
og var þá helst horft til áburðarfram-
leiðslu. En Einar stóð ekki einn í
þessu og hans helsti samstarfsmaður
var Gestur Einarsson, bóndi á Hæli í
Gnúpverjahreppi, sem féll frá langt
um aldur fram 1918.
Gestur sá fyrir möguleika sinnar
sveitar til að taka þátt í ævintýrinu og
hóf að kaupa vatnsréttindin í Þjórsá
af bændum og sveitarfélaginu. Þótt
ekkert yrði úr virkjunum á þessum
tíma þá komu samt umtalsverðir pen-
ingar af þessari sölu inn í sveitina
sem meðal annars gerði sveitarfé-
laginu kleift að byggja Ásaskóla árið
1923. Skólinn var fyrsti heimavistar-
barnaskóli í landinu og þjónaði jafn-
framt því hlutverki að vera félags-
heimili og leikhús sveitarinnar í hart
nær hálfa öld, eða þar til draumar
þeirra Einars Ben. og Gests rættust
1968 þegar Búrfellsvirkjun tók til
starfa.
Verulegar tekjur
til sveitarfélagsins
Þær framkvæmdir höfðu gífurleg
áhrif í Gnúpverjahreppi, íbúafjöldi
margfaldaðist og tekjur sveitarfé-
lagsins í formi útsvara og fasteigna-
gjalda af virkjuninni streymdu í
sveitarsjóð. Fyrir þetta fé byggðu
Gnúpverjar glæsilegasta félagsheim-
ili sem þá var í landinu, Félagsheim-
ilið Árnes.
Vissulega fækkaði íbúum í sveit-
inni eftir að framkvæmdum við bygg-
ingu mannvirkja lauk. En tekjur
sveitarinnar af virkjuninni voru
áfram umtalsverðar og hafa nú enn
aukist með tilkomu Sultartangavirkj-
unar.
Sem dæmi má nefna að fasteigna-
gjöld af Búrfells- og Sultartanga-
virkjunum voru árið 2002 rúmar 38
m.kr. Þá eru ótalin útsvör þeirra
Gnúpverja sem þar vinna auk margs-
konar hlunninda sem sveitin hefur
notið af tilkomu virkjana svo sem í
formi vegagerðar, uppgræðslu, skóg-
ræktar o.fl.
Samstarf og samkomulag
Samstarf Gnúpverja og Lands-
virkjunar hefur alla tíð verið gott.
Þegar Landsvirkjun hóf rannsóknir á
efra Þjórsársvæðinu 1970 nutu
Gnúpverjar þess að lagður var vega-
slóði inn afréttinn og gátu þá fjall-
menn í fyrsta skipti farið með trúss
sín á bílum í leitir en áður höfðu þeir
eingöngu orðið að flytja allan sinn
farangur á þarfasta þjóninum þ.e.
hestum. Á þessum tíma var sauðfjár-
eign Gnúpverja í hámarki og af fjalli
komu allt að 15.000 fjár. Það var því
ekki nema von að þeir mótmæltu því
kröftuglega þegar sú hugmynd kom
upp að sökkva ætti besta beitarlandi
afréttarins með myndun Norðlinga-
öldulóns í 593 metra h.y.s.
Þessi kröftugu mótmæli áttu með-
al annars þátt í því að menn settust
niður og leituðu nýrra leiða sem end-
uðu með því að gert var samkomulag
um að leyfa lónhæð í 581 m y.s. að
undangengnum rannsóknum sem
sýndu að slík lónhæð spillti ekki
óhæfilega náttúrugildi Þjórsárvera.
Sem betur fer hefur áhugi manna á
náttúruvernd aukist mjög á síðustu
áratugum og umgengni um landi
batnað stórlega, ofbeit heyrir nú nán-
ast alstaðar sögunni til og allar fram-
kvæmdir eru undir ströngu eftirliti.
Flestir leggja metnað sinn í að um-
gangast náttúruna af virðingu, en
auðvitað komumst við ekki hjá því að
breyta landinu ef við ætlum að búa í
því.
Hugarleikfimi og
tilfinningabönd
Ekkert svæði landsins er nú betur
rannsakað en Þjórsárver og engan
mann hef ég fyrir hitt sem vill sökkva
Þjórsárverum, en þeir sem þangað
koma hrífast af fegurðinni. Aldrei
hefur reynt á það hvort leyfi fengist
fyrir lónhæð í 581 m y.s. en þess í stað
sótt um þá hæð sem áður þótti ófram-
kvæmanleg þ.e. 575 m y.s. en við þá
hæð fara aðeins 7,3 km² af grónu
landi undir vatn og um 20 km² af
ógrónu landi. En í Þjórsárverum eru
taldir vera um 140 km² af grónu landi
og svæðið allt vera 375 km².
Árið 1981 voru 100 km² af grónasta
og því verðmætasta hluta Veranna
friðlýst. Við lónhæðina 575 m y.s færi
1,6 km² af því gróðurlendi undir vatn
eða 1,6%, það þarf því ótrúlega hug-
arleikfimi til þess að komast að þeirri
niðurstöðu að sökkva eigi Þjórsárver-
um með lóni í 575 metra hæð.
Sagt hefur verið að Þjórsárver hafi
verið eitt best varðveitta leyndarmál
landsins, ferðamenn fyrr á öldum
fóru að vísu þarna um og fengu kær-
komna beit fyrir hross, þá bjuggu í
verunum um tíma Halla og Fjalla-
Eyvindur. Gnúpverjar kynntust ekki
verunum fyrr en 1880 en þá var fyrst
smalað innan Fjórðungssands. Það
að fá að fara í lönguleit og þar með í
Arnarfell hið mikla var mikil mann-
dómsvígsla fyrir unga menn á árum
áður og lifði í huga fólksins sem land
ævintýranna sveipað dulúð og engum
fært nema hetjum og fuglinum fljúg-
andi. Það var því von að menn bynd-
ust slíkum stað sterkum tilfinninga-
böndum og vildu eiga hann óbreyttan
útaf fyrir sig, menn skyldu samt var-
ast að láta tilfinningarnar hlaupa með
sig í gönur.
Bætt aðgengi, aukinn áhugi
Sú skoðun er enn til hjá hópi fólks
að helstu náttúruperlur landsins séu
aðeins fyrir fáa útvalda sem þangað
geti brotist af harðfylgi, öslandi jök-
ulár og klífandi björg. En eru ekki
náttúruperlur landsins sameign þjóð-
arinnar? Ber okkur ekki skylda til að
veita fötluðum, öldruðum og öðrum
þeim sem lítt eru til gangs fallnir sem
best aðgengi að slíkum stöðum? Veg-
ir vegna virkjana hafa víða bætt að-
gengi sem aftur hefur aukið áhuga
fólks á landinu og ferðamennska er
einn aðalvaxtarbroddurinn í atvinnu-
lífi landsbyggðarinnar. Skipulagðar
ferðir undir eftirliti og leiðsögn sér-
fróðra manna er eitt af þeim tækifær-
um sem við eigum að nýta okkur þeg-
ar nýjar leiðir opnast.
Landvernd er ekki einkamál ein-
hvers fámenns hóps fólks sem telur
sig einan elska landið. Við höfum lifað
á landinu í gegnum aldirnar, fyrst af
sauðkindinni þar til gróðurþekjan var
að mestu horfin, ekki bara af hennar
völdum heldur flýtti þar fyrir gegnd-
arlaust skógarhögg ásamt eldgosum.
Nú lifum við af ýmsu öðru þar á með-
al virkjun fallvatna. Auðvitað eru
skiptar skoðanir um flest mannanna
verk. Því hafa verið búin til „tæki“
sem vega og meta á hlutlausan hátt
þær framkvæmdir sem fyrirhugaðar
eru. Þetta tæki er umhverfismat sem
nú hefur fellt sinn dóm.
Í þeirri orrahríð sem orðið hefur
eftir úrskurð Skipulagsstofnunar
varðandi Norðlingaölduveitu hefur
mér stundum komið í hug þessi setn-
ing úr Njálu. Tíðkast nú hin breiðu
spjótin.
Ég hélt það væri liðin tíð að skjóta
sendiboðann þótt skilaboðin féllu
ekki öllum í geð.
VER EÐA EKKI VER,
ÞAÐ ER EKKI SPURNINGIN
Eftir Sigurð Pál
Ásólfsson
„…það þarf
því ótrúlega
hugar-
leikfimi til
þess að
komast að þeirri nið-
urstöðu að sökkva eigi
Þjórsárverum með lóni í
575 metra hæð“.
Höfundur er vatnamælingamaður og
fyrrverandi sveitarstjórnarmaður í
Gnúpverjahreppi.
Bæjarhrauni 10 • Hafnarfirði
Nönnustígur 1 - Hf. -einb. - opið hús í dag
Nýkomið í einkas. á þessum góða stað
mjög gott einbýli, tvær hæðir og ris
ásamt góðum bílskúr, samtals um 150
fm. Góð staðsetning, 3-4 svefnherb., tvö
baðherb., góð verönd, möguleiki á tveim-
ur íbúðum. Eign í mjög góðu ástandi.
Knútur og Kristjana taka á móti væntan-
legum áhugasömum kaupendum í dag
milli kl. 14 og 16. Getur verið laust fljótl.
Verðtilboð.
Þrastarás 39 - Hf. -parh. - opið hús í dag
Nýkomið í sölu mjög vel skipulagt parh.
á einni hæð með innb. bílskúr, samtals
um 226 fm. Eignin afhendist í núverandi
ástandi, það er málað og tilbúið til inn-
réttingar. 3-5 herb., tvö baðherb. Frá-
bærar útsýnissvalir. Tilbúið til afh. Áhv.
hagstæð lán 15 millj. Verðtilboð. Uppl. á skrifstofu Hraunhamars. Þorkell tekur á
móti væntanlegum áhugasömum kaupendum í dag milli kl. 14 og 16.
Magnús Emilsson löggiltur fasteignasala
Vallarbarð 5 - Hf. -raðh. - opið hús í dag
Nýkomið í einkas. fallegt endaraðhús
ásamt bílskúr, samtals um 190 fm. 3-4
herb. Gott skipulag. Ákveðin sala. Áhvíl-
andi 5,6 millj. byggingasj. Verð 20,5
millj. 93643. Skúli og Erla taka á móti
væntanlegum áhugasömum kaupendum
í dag milli kl. 14 og 16. Verð 20,5 millj.
93643
Smáraflöt 26 - Garðabæ -einb.- opið hús í dag
Nýkomið í einkas. á þessum frábæra stað
við hraunjaðarinn og lækinn einbýli á
einni hæð ásamt bílskúr, samtals ca 145
fm. Frábær staðsetning, eign sem býður
upp á mikla möguleika. Óskað er eftir til-
boðum í eigninna. 93015. Sófus tekur á
móti áhugasömum og sýnir húsið í dag
milli kl. 14 og 16. 93015
Ölduslóð 24 - Hf. - sérh. - opið hús í dag
Nýkomin í einkas. mjög falleg 124 fm efri
sérh. í tvíb. auk 27 fm bílskúrs. Sérinng. 3
svefnherb. o.fl. S-svalir. Rækt. garður.
Sutt í skóla. Fráb. útsýni m.a. yfir höfnina
o.fl. Verð 14,9 millj. Guðrún tekur á móti
áhugasömun væntanlegum kaupendum í
dag milli kl. 14 og 16.
Breiðás 11 - Garðabæ - sérh - opið hús í dag
Nýkomin í einkasölu sérlega skemmtileg
ca 130 fm efri sérhæð í tvíbýli auk ca 28
fm bílskúrs. Rúmgóðar stofur, 3 svefnher-
bergi o.fl. Parket. Sérinngangur, suður-
garður, góð staðsetning og útsýni alveg
frábært. Hagstæð lán. Verð 16,2 millj.
Hörður og María taka á móti áhugasöm-
um kaupendum í dag milli kl. 14 og 16.
Sörlaskeið 34 - Hf. - hesthús- opið hús
Glæsilegt nýlegt 24 hesta hús til sölu.
210 fm sérgerði, sérlóð, kaffistofa, hlaða,
o.fl. Vel mokuð eign, frábær staðsetning.
Eign í sérflokki. Verðtilboð. Opið hús í
dag milli kl. 14 og 16. Verið velkomin.
Ingólfur G. Gissurarson, logg. fast.
www.valholl.is - Opið virka daga frá kl. 9-17.30.
Glæsilegt vel byggt 133 fm bjálkahús á einni hæð með sérstand-
andi 28 fm bílskúr. 4 svefnherbergi, stór afgirt verönd, fallegur
garður. Hlýlegt hús á góðum stað. V. 23,9 m. Áhv. 10,5 m. 6037.
Aðalheiður og Sigurður taka á móti áhugasömum frá kl. 13-15.
Opið hús
Stararimi 33
Fitjasmári 1a - Kópavogi
Opið hús frá kl. 15-17
FASTEIGNA
MARKAÐURINN
ÓÐINSGÖTU 4. SÍMI 570 4500, FAX 570 4505. OPIÐ VIRKA DAGA KL. 9–17.
Netfang: fastmark@fastmark.is - Heimasíða: http://www.fastmark.is/
Jón Guðmundsson, sölustjóri, lögg. fasteigna- og skipasali.
Glæsilegt 194 fm parhús á tveimur
hæðum með innbyggðum bílskúr
á góðum útsýnisstað. Húsið sem
skiptist í forstofu, gesta w.c., rúm-
góðar stofur með útgangi á lóð,
eldhús, stórt flísalagt baðherbergi,
þvottaherbergi og 3-4 svefnher-
bergi er innréttað á mjög smekk-
legan máta með vönduðum innréttingum og gólfefnum úr hlyni.
Stórar suðursvalir á efri hæð, útsýni. Áhv. 10,8 millj. húsbr. o.fl.
Verð 24,9 millj.
Eignin verður til sýnis í dag, sunnudag, frá kl. 15-17.
Verið velkomin.