Morgunblaðið - 24.06.2003, Blaðsíða 23

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 24. JÚNÍ 2003 23
LENGI vel er búið að deila á veru
hersins hér á landi. Nú er komið að
því að einn einu sinni vilja vinir okkar
Bandaríkjamenn yf-
irgefa okkar fallega
land. Eins og alltaf
rjúka forráðamenn
þjóðarinnar upp,
virkilega hissa á
stöðu mála.
Nú er komið að
þeim tímapunkti að Bush vinur okkar
vill spara og breyta um taktík. Einn
hluti af þessum sparnaði er að fækka
um einhverjar þotur hér á landi.
Það sem mér finnst orðið pirrandi í
þessu er að enn einu sinni þarf að ná
nauðasamningum við Bandaríkja-
menn. Nú hafa menn sest niður og
párað niður á pappírsblað hvað Ís-
land er sérstakt og að það sé svo sér-
stakt að hafa her hér á Fróni.
Ég held að það sé alveg deginum
ljósara að Bandaríkjamenn vilja fara
frá Íslandi. Og ef það er málið, af
hverju eiga menn ekki að horfa á
staðreyndir og reyna að finna end-
anlega lausn á hersetunni? Í mínum
huga er það ekki lausn að þvinga ann-
an aðilann til að kvitta undir samning.
Það má svosem deila um hvort við
þurfum her. En eitt er ljóst að við
þurfum að hafa virkilega gott „bac-
kup“ ef eitthvað bjátar á. Það er ekki
langt síðan hingað til lands kom stór-
hættulegur hópur, stundum kenndur
við Falun Gong. Ég tel það mjög
heppilegt að geta sent vopnað lið á
hóp sem þennan ef ske kynni að hon-
um dytti í hug að iðka jóga eða aðra
hættulega líkamsrækt.
Reyndar gekk lögreglunni ágæt-
lega að hafa hemil á þessum hættu-
lega hópi, en það er samt aldrei að
vita hvað hefði getað gerst.
Íslenskur her
Ein lausn er að hafa íslenskan her.
Eitthvað kostar slíkt brölt en það er
vel hægt að fjármagna þetta. Þetta er
bara spurning um forgangsröðun.
Við gætum t.a.m. lokað einhverjum
læknastofum og lengt biðlista, sem
eru hvort er eð mjög langir. Einnig
gætum við einkavætt menntakerfið
og losnað við stórar óþarfa upphæðir.
Við getum fækkað nemendum og
sent umfram nemendur til Austur-
lands. Þar höfum við bráðum álver
sem mun skapa svo mörg störf að
elstu menn muna ekki annað eins.
Kannski getur íslenskur her verið
það hagkvæmur að hægt sé að einka-
væða hann. Því er nauðsynlegt að
hafa einkavæðingarnefnd til skrafs
og ráðagerða. Hver veit nema við
gætum grætt nokkra milljarða á
þessu eftir allt saman.
En þá skulum við huga að tækni-
legum útfærslum. Hvað þyrfti ís-
lenskur her að hafa? Ágætt væri að
hafa einn herforingja, heppilegt er að
hafa fimm 30 manna sveitir og ekki
skemmir að hafa nokkrar byssur og
riffla. Við gætum fengið Rússa til að
kenna okkur að marsera og Banda-
ríkjamenn til að kenna okkur að beita
vopnum.
Einnig þyrfti að kenna mönnum að
hörfa með fagmannlegum hætti, því
ekki viljum við líta kjánalega út þegar
hætta steðjar að. Hér væri hægt að
nýta reynslu Frakka, þeir eiga
örugglega nokkra hvíta fána ónotaða.
Óhætt er þó að ráðast til atlögu ef
hópurinn er lítill, t.d. ef bara nokkrir
jógaiðkendur kæmu hingað, sem og
ef einn grænfriðungur kæmi.
Evrópskur her
Önnur leið væri nú að fá aðra þjóð
til að verja okkur. Ef við lítum til nor-
rænna þjóða þá væri hægt að ímynda
sér að Noregur eða Danmörk tæki
þetta að sér. Hugsanlegt er að við
myndum bandalag með Færeyjum
og reynum að fá pakkaafslátt hjá
frændum okkar Dönum. Ekki
skemmir að benda þeim á að þeir
svínbeygðu okkur hér um árið. Það
væri án efa hægt að höfða til sam-
visku Danans og á góðum degi gæt-
um við fengið tvö fyrstu árin án end-
urgjalds. Með dönskum her fengju
dönskukennarar loks uppreisn æru,
þeir gætu loksins fundið eina góða
ástæðu fyrir því hvað íslenskir ung-
lingar græði á því að læra þetta
elskulega mál.
Samfélagsleg ábyrgð
Ég get ekki með nokkru móti séð
að gáfulegt sé að hafa íslenskan her.
Hitt má þó skoða að hafa hér stærri
hjálparsveit, styrkja almannavarnir
og þess háttar. Auka má einnig lög-
gæsluna. Þessi atriði koma þó aldrei í
staðinn fyrir her, og eiga sjálfsagt
ekki að gera það.
Eitt skref væri að auka samfélags-
vitund almennings. Mín skoðun er sú
að besta leiðin til að ná því markmiði
væri að skylda menn til að vinna
ákveðin störf tímabundið. Þetta er
gert víða erlendis, þegar menn hafa
náð ákveðnum aldri ber þeim að
ganga í herinn og gegna þar
ákveðnum störfum í ákveðinn tíma.
Oft er það þó þannig að hægt er að
sleppa við herskyldu með því að vinna
ýmis umönnunarstörf.
Ég get vel séð það þannig að við
myndum koma því þannig fyrir að ís-
lenskum þegni bæri skylda til að
gegna ákveðnum störfum tímabund-
ið. Ég gæti séð það fyrir mér að þetta
væri 6–12 mánaða tímabil. Þetta
gætu verið störf við spítalana eða á
dvalarheimilum aldraða. Nú eða
hægt væri að nýta íslenskan þegn að
störfum með fötluðum einstaklingum
og jafnvel í hjálparsveit eða við lög-
gæslu.
Kosturinn við slíka vinnuskyldu
yrði sá að hægt væri að manna þessi
störf. Auk þess myndi þetta auka
skilning fólks á góðri samfélagslegri
þjónustu. Fólk myndi fljótt hætta að
kvarta yfir því hvað aðrar starfs-
stéttir væru þjóðarbúinu dýrar.
Skilningur á störfum þeirra sem
minna mega sín myndi jafnframt
aukast.
Er þetta ekki gáfulegra en að hafa
einhvern hóp vopnaðra manna að
leika sér á Suðurnesjum?
Nýjan her
takk fyrir
Eftir Pétur Óla Jónsson
Höfundur er sölumaður.
UNGUR kom ég til Rauf-
arhafnar og þóttist hafa himin
höndum tekið að fá þar uppgripa-
vinnu sem gerði
mér kleift að halda
áfram mennta-
skólanámi næsta
vetur. Ég var næm-
ur á umhverfi mitt
og staðurinn hafði
strax heillandi póet-
ísk áhrif á mig. Sumir þjónuðu
lund sinni með því að níða þorpið
og sáu þar ekkert annað en grjót
og grút. Það gat ég aldrei skilið,
því höfnin með hólma í mynni og
gróinn höfða að skjóli fyrir haf-
áttinni er ein hin fegursta frá nátt-
úrunnar hendi sem hugsast getur.
Og fólkið þar var svo frjálst og
hraust og falslaust viðmót þess og
ástin traust, eins og þar stendur.
Sagt var að vinur minn Grímur
Grímsson, skólastjóri í Ólafsfirði,
sönglaði alltaf um leið og hann
steig út úr rútunni á Raufarhöfn í
byrjun vertíðar: „Hér andar guðs
blær og hér verð ég svo frjáls“!
Hér úði og grúði af ungum „síld-
arstúdentum“ sem margir urðu
síðar virtir menn í þjóðfélaginu.
Þegar þeir svifu um gólfið kringum
skorsteininn í kjallara Stjánahúss
með hýreyga blómarós í fangi
mátti heyra öran hjartslátt þeirra
gegnum vélagnýinn frá verksmiðj-
unni, og afleiðingarnar létu ekki á
sér standa: ekkert íslenskt sjáv-
arþorp á að tiltölu eins marga
tengdasyni í menntastétt landsins
og litla Raufarhöfn. Þegar ég svip-
aðist um í huganum áðan eftir
læknum sem á einhvern hátt tengj-
ast staðnum var ég strax kominn
upp í 20, en þeir eru áreiðanlega
miklu fleiri. Og þá eru ótaldir
prestar, lögfræðingar, verkfræð-
ingar, íslenskufræðingar, kenn-
arar, bankamenn, blaðamenn,
þingmenn og ráðherrar sem eiga
þessu fámenna byggðarlagi við
nyrsta haf ósmáa þakkarskuld að
gjalda, jafnvel þótt þeir hafi orðið
undir í harðri samkeppni um hið
fagra kyn og ekki allir nælt sér
þar í ástkonu eða ektavíf.
Nú er Raufarhöfn í vanda stödd.
Íbúarnir missa vinnu unnvörpum
og sumir sjá ekki fram á annað en
verða að flýja staðinn og yfirgefa
eignir sínar verðlausar. Þetta er
makalaus rangsleitni og siðuðu
samfélagi til háborinnar skammar.
Ég efast um að í nokkru jafnlitlu
þorpi í veröldinni hafi önnur eins
feiknaauðævi borist á land og á
Raufarhöfn öldina sem leið.
En minnst af því fé varð eftir á
staðnum. Meginágóðann hirtu aðr-
ir og höfðu á brott með sér í fjar-
lægar sóknir utanlands og innan.
Atvinnulíf er þar einhæft og örlög-
um fólks illa komið þegar stærstu
atvinnutækin hafna í klóm harð-
svíraðs kolkrabba. Íbúarnir eru
reiðubúnir að berjast fyrir tilveru
sinni, vinna sig út úr vandanum.
Og nú gefst þeim mörgu sem góðs
hafa notið nyrðra færi á að sýna
Raufarhafnarbúum samstöðu og
drenglyndi í raun. Ég veit að
margir gamlir „síldarstúdentar“
hafa ráð undir rifi hverju og sumir
væntanlega einnig dáð til að hrinda
góðum hugmyndum í framkvæmd.
Athafnaskáldin eru að sjálfsögðu
öðrum fremur kölluð til að ráða
fram úr veraldlegum vandamálum.
Stígið nú fram, góðir hálsar, og lát-
ið að ykkur kveða.
Heyrst hefur að stjórnvöld
hyggist styrkja atvinnulífið með
saltfiskverkun, og vel er það. En
jafnhliða er brýn nauðsyn að hefja
einnig sókn á andlegum sviðum
undir vígorðinu: lífið er fleira en
saltfiskur. Þorpinu væri að því
andleg hafning að hafa hinn mikla
son Melrakkasléttu Jón Trausta
sem menningarlegan stafnbúa á
fleyi sínu. Ég sé fyrir mér alhliða
menningarsetur tengt nafni hans.
Þingeyskt handíðasafn mætti efla
með skjótum hætti. Og hvar ætti
melrakkasafn betur heima en á
Melrakkasléttu? Þeim fallegu
frumbyggjum landsins, tófunum,
hefur verið minni sómi sýndur en
verðugt væri. Þó eru til und-
antekningar frá því, og ein þeirra
er hin merka bók Theodórs Gunn-
laugssonar á Bjarmalandi: Á refa-
slóðum. Nú er upprunnin tölvuöld
og ekkert auðveldara en end-
urvekja „Verksmiðjukarlinn“ sem í
frumbernsku sinni var handskrif-
aður og hengdur utan á lýsisþró,
en gæti með nýju tækninni orðið
útlitsfögur innansveitarkróníka
með litmyndum og hvaðeina. Og
hvað um síldarstúdentasafn? Uppi-
staða þess gæti verið myndir af
síldarstúdentum með upplýsingum
í texta um uppruna þeirra og
hvernig úr þeim hefur ræst.
Ég skora á hreppsnefnd Rauf-
arhafnar að boða í næsta mánuði
til óbrotinnar helgarsamkomu:
Undir miðnætursól. Boðnir verði
sérstaklega velkomnir allir sem
eiga rætur að rekja til Rauf-
arhafnar eða nágrennis og hver sá
karl- eða kvenkyns sem á þaðan
minningar um síldarsumar í verk-
smiðju eða á plani. Á laug-
ardagseftirmiðdegi yrði almennur
fundur þar sem menn bæru saman
bækur sínar og hreyfðu góðum til-
lögum; um kvöldið dúndrandi ball
á gamla vísu.
Algjör óþarfi að eyða stórfé í
fokdýrar hljómsveitir. Tveir góðir
nikkarar í ætt við Ormarslóns-
bræður er fullboðlegt. Og hvers
vegna ekki bryggjuball ef vel viðr-
ar? Samkoma af þessu tagi myndi
létta stemninguna og beina sjónum
að framtíð í anda skemmtilegrar
og á margan hátt mjög merki-
legrar fortíðar. Raufarhöfn lengi
lifi!
Raufarhöfn lifi!
Eftir Einar Braga
Höfundur er rithöfundur og gamall
verksmiðjukarl.
Í PISTLINUM Viðhorf hér í blaðinu sl. laugardag fjallaði blaða-
maðurinn Kristján G. Arngrímsson um þjóðhátíðarhöldin í miðborg
Reykjavíkur sautjánda júní. Þar sakaði hann borgaryfirvöld um að
hafa „selt þjóðhátíðina fyrirtækinu Og Vodafone“ og
kvað borgarstjóra hafa orðið „ber[an] að nísku þar sem
þjóðhátíð eigi alfarið að greiða úr sameiginlegum sjóð-
um landsmanna“. Þá gaf Kristján í skyn að samstarf
þjóðhátíðarnefndar og símafyrirtækisins tengdist á ein-
hvern hátt þeirri staðreynd að borgarstjóri er fyrr-
verandi forstjóri Tals.
Það síðastnefnda er ekki svara vert og í raun hlálegt
í ljósi þess hvernig starfslok mín hjá Tali bar að líkt og
blaðamanninum ætti að vera kunnugt. Hins vegar ber að bregðast við
ýmissi annarri gagnrýni sem fram kom í pistlinum.
Fyrst er rétt að árétta að þjóðhátíðarhöldin í Reykjavík eru ekki
greidd úr sameiginlegum sjóðum landsmanna heldur að mestu leyti úr
borgarsjóði, sameiginlegum sjóði Reykvíkinga. Reykjavíkurborg held-
ur hátíðina og býður forseta, forsætisráðherra og öðrum gestum til
hennar.
Í öðru lagi er ekkert nýtt eða einstakt við það að fyrirtæki styrki
viðburði sem skipulagðir eru af Reykjavíkurborg. Sami háttur var
hafður á við fjármögnun sautjánda júní hátíðarhaldanna í fyrra og
rúmur helmingur þess kostnaðar sem til féll við Menningarnóttina í
fyrra og Vetrarhátíðina í ár var greiddur af svokölluðum „kostunar-
aðilum“. Ég vil ítreka þá skoðun mína að ég tel það mjög af hinu
góða ef fyrirtæki eru tilbúin að greiða hluta af kostnaði slíkra við-
burða í borginni. Þau óska sjálf eftir samstarfi við borgina og er það
vel.
Í þriðja lagi mætti ætla af pistli Kristjáns að ekki hafi sést íslenskur
fáni í miðborginni á þjóðhátíðardaginn og að auglýsingar Og Voda-
fone hafi yfirgnæft alla umgjörð hátíðarhaldanna. Því fer víðs fjarri.
Hin hefðbundnu hátíðarhöld fyrir hádegi, við leiði Jóns Sigurðssonar
og á Austurvelli, voru í engu frábrugðin því sem við eigum að venjast
og hvergi sást neitt merki um styrktaraðila hátíðarinnar. Það er hins
vegar rétt að fjórir fánar frá símafyrirtækinu voru í Lækjargötu og
svið voru skreytt með einkennismerkjum kostunaraðila, Eimskips og
Og Vodafone, en ekki á neinn yfirþyrmandi eða ósmekklegan hátt að
mínu mati. Vissulega geta menn haft mismunandi skoðanir á því hve-
nær auglýsingar verða of áberandi og hvar þau mörk liggja. Það er
líka nauðsynlegt og eðlilegt að fara yfir reynsluna hverju sinni og
meta hvort betur megi gera næst. Enda verður það gert núna eins og
endranær.
Aðalatriðið er að þjóðhátíðarhöldin í miðborg Reykjavíkur voru ein-
staklega vel heppnuð í ár. Mikill fjöldi Reykvíkinga naut skemmti-
dagskrárinnar í veðurblíðunni og allt fór friðsamlega og sómasamlega
fram. Ungir og aldnir skemmtu sér saman. Ég vil nota tækifærið og
þakka þjóðhátíðarnefnd, formanni hennar, Önnu Kristinsdóttur, og
öllum þeim öðrum sem að undirbúningi stóðu afar vel unnin störf.
Þjóðhátíð í Reykjavík
Eftir Þórólf Árnason
Höfundur er borgarstjóri.
Stórhöfða 21, við Gullinbrú, s. 545 5500.
www.flis.is
netfang: flis@flis.is
lím og fúguefni
Flott föt
Gott verð
Hallveigarstíg 1
588 4848
www.nowfoods.com
Aðalfundur
Hlutabréfasjóðs
Búnaðarbankans hf.
Traustur banki