Morgunblaðið - 03.10.2003, Blaðsíða 32

32 FÖSTUDAGUR 3. OKTÓBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Herra forseti.
Þ
ing kom saman skamma hríð í
vor, eins og lög standa til að
loknum almennum kosningum
og þar var stjórnarsáttmáli
nýrrar ríkisstjórnar kynntur og
ræddur. Þetta haust og hin
næstu mun útfærsla sáttmálans
skýrast ár frá ári í stefnuræðu
forsætisráðherra og af lista yfir þau frumvörp
sem einstakir ráðherrar hyggjast leggja fyrir
þingið til afgreiðslu veturinn sem í hönd fer.
Það kom ýmsum á óvart að skattalækkanir
voru það einstaka mál sem átti mestan samhljóm
hjá stjórnmálaflokkunum í síðustu kosningabar-
áttu, þótt ekki væri það undantekningarlaust. Út-
færsla flokkanna á þessu skattalækkanamark-
miði var auðvitað ólík, en upp úr stóð að flestir
þeirra virtust telja að svo vel hefði miðað í efna-
hagsmálum að undanförnu að á komandi kjör-
tímabili væri svigrúm til að koma til móts við
landsmenn í skattamálunum. Því ætti það að vera
fagnaðarefni að í stjórnarsáttmálanum er mjög
afgerandi ákvæði um þann þátt. Á þessari stefnu
er hnykkt í þjóðhagsáætlun þeirri sem ég hef
kynnt þinginu, þar sem lögð er áhersla á að um 20
milljörðum króna verði á kjörtímabilinu varið til
skattalækkana. Þeirri tölu er ekki fastar slegið
nú, þar sem útfærsla einstakra breytinga er enn
eftir og kjarasamningar liggja ekki fyrir. Fram
hefur komið að ég og fjármálaráðherrann litum
svo á, að hátekjuskattur væri með lögum sjálffall-
inn niður um næstu áramót. Niðurstaða stjórn-
arflokkanna varð engu að síður sú að framlengja
skattinn en þó stiglækkandi og jafnframt verður
lögfest samkomulag stjórnarflokkanna um
hvernig hann skuli hverfa.
Ljóst má vera, að áferð efnahagslífsins verður
nokkuð sveiflukennd þetta kjörtímabilið og mun
hagstjórn taka mið af því. Reynt verður að halda
nokkuð þétt um ríkisútgjöldin þegar þensluáhrif
stóriðjuframkvæmda verða sem mest. Þannig er
stefnt að því að tryggja afgang á ríkissjóði árin
2005 og 2006, sem og á næsta ári. Munu skuldir
ríkissjóðs sem hlutfall af landsframleiðslu því
halda áfram að lækka á þessu tímabili. Virðist
hagstjórn að þessu leyti vera að takast mun betur
hér á landi en annars staðar, þar sem ófrávíkj-
anlegar reglur um ríkissjóðshalla eru þverbrotn-
ar hvað eftir annað.
Árið 2007 verður aðeins slakað á aðhaldi í rík-
isbúskapnum til að milda breytingar sem verða
við lok stóriðjuframkvæmdanna.
Vil ég, herra forseti, þá víkja að nokkrum
áhersluatriðum einstakra ráðuneyta:
Í stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnarinnar segir, að
öryggi borgaranna verði að hafa forgang. Rík-
isvaldið hefur þar ríkum skyldum að gegna og er
nauðsynlegt að líta til alls þess, sem getur raskað
því öryggi. Lögregla, landhelgisgæsla og al-
mannavarnir gegna lykilhlutverki við fram-
kvæmd stefnu ríkisstjórnarinnar í þessum efnum
og er brýnt að hún byggist á raunsæi og þessum
aðilum séu sköpuð nauðsynleg starfsskilyrði.
Dómsmálaráðherra hefur boðað, að hann vilji
beita sér fyrir breytingum á umdæmaskipan við
löggæslu og innra starfi lögreglunnar, án þess að
fækka sýslumönnum. Nauðsynlegt er að laga
starf landhelgisgæslunnar að nýjum kröfum, ráð-
ast í smíði nýs varðskips og gera áætlun um end-
urnýjun á flugflota hennar. Yfirstjórn almanna-
varna var breytt á síðasta þingi og verður frekar
unnið að endurbótum að því er varðar stjórnkerfi,
viðbúnað og hættumat.
Í stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnarinnar segir að
meðal helstu markmiða hennar á kjörtímabilinu
sé að haldið verði áfram endurskipulagningu á
húsnæðismarkaði í samræmi við markmið um
Íbúðalánasjóð. Lánshlutfall almennra íbúðalána
verði hækkað á kjörtímabilinu í áföngum í allt að
90% af verðgildi eigna, að ákveðnu hámarki.
Leigumarkaður íbúðarhúsnæðis verði efldur.
Sérstakur verkefnisstjóri og þriggja manna
ráðgjafarhópur félagsmálaráðuneytis, viðskipta-
ráðuneytis og fjármálaráðuneytis vinnur að mót-
un tillagna um útfærslu á 90% lánum til íbúða-
kaupa. Náið samráð er haft við helstu
hagsmunaaðila.
Félagsmálaráðherra leggur áherslu á, að svo
verði búið um hnútana að breytingar sem verða
gerðar falli vel að þörfum almennings en um leið
verði þess gætt að ekki verði raskað stöðugleika í
efnahagsmálum, eða á húsnæðismarkaði sérstak-
lega.
Heilbrigðis- og tryggingamálaráðherra hefur
sett fram það sjónarmið að nú sé rétt að kanna
kosti þess að færa veigamikil verkefni heilbrigð-
isþjónustunnar til sveitarfélaganna. Sérstaklega
yrði horft á heilsugæsluna og öldrunarþjón-
ustuna í þessu sambandi. Markmiðið væri að
flytja stjórn heilbrigðisþjónustu nær borgurun-
um, gera hana gegnsærri og um leið auka lýðræð-
islegt aðhald notendanna. Akureyri og Hornar-
fjarðarbær hafa um nokkurra missera skeið séð
um rekstur heilsugæslu og öldrunarþjónustu og
hefur reynslan verið góð.
Á síðasta þingi voru sett ný raforkulög, sem
hafa munu í för með sér verulegar breytingar á
umhverfi raforkumála hér á landi. Á komandi
þingi er áformað að leggja fram frumvarp um
rannsóknir og nýtingu á auðlindum í jörðu, vatna-
lög og frumvarp til laga um hitaveitur, en ekki er
nú heildarlöggjöf um starfsemi þeirra.
Ísland hefur sérstöðu meðal þjóða heims en hér
á landi er notkun endurnýjanlegrar orku lang-
hæst í heiminum eða 72%. Þetta hefur vakið
áhuga margra á íslenskum orkumálum og eins
hafa áform ríkisstjórnarinnar um að nýta orku-
lindir landsins til framleiðslu á hreinu eldsneyti
vakið nokkra athygli umheimsins.
Íslensk stjórnvöld hafa undanfarin ár stutt við
þróun í átt til sjálfbærs vetnissamfélags og hafa
Íslendingar fengið viðurkenningu sem frum-
kvæðisþjóð á því sviði. Í stjórnarsáttmála segir
m.a. að stefnt skuli að frekari áföngum í vetn-
isnotkun svo orkunotkun landsmanna megi
byggja enn frekar á endurnýtanlegum orkugjöf-
um.
Starfsumhverfi fyrirtækja á Íslandi hefur
batnað verulega á undanförnum árum og skiptir
það miklu í aukinni alþjóðlegri samkeppni. Öt-
ullega hefur verið unnið að því að kynna Ísland
sem fjárfestingarkost. Einkum hefur verið horft
til þess að laða til landsins aðila sem nýtt gætu sér
orkulindir þess. Er nú svo komið að Ísland mun
innan fárra ára teljast með helstu framleiðendum
áls í Evrópu. Þessi aukna álframleiðsla hefur þeg-
ar skapað tækifæri í skyldum iðnaði. Nefna má til
dæmis hagkvæmnisathugun fyrir rafskautaverk-
smiðju í Hvalfirði. Slík verksmiðja mundi skapa
um 140 störf. Fjárfestingin er metin á um 17
milljarða íslenskra króna. Þá standa yfir viðræð-
ur um möguleika á því að reisa hér álþynnuverk-
smiðju. Hafa japanskir fjárfestar kynnt sér að-
stæður á Íslandi en sendiráð Íslands í Tókýó
hefur unnið að framgangi verkefnisins ásamt
Markaðsskrifstofu iðnaðarráðuneytisins og
Landsvirkjunar. Slík starfsemi mundi kalla á um
50 störf. Nú er beðið lokaákvörðunar bandarískra
fjárfesta um byggingu stálpípuverksmiðju í
Helguvík. Allir samningar sem snúa að opinber-
um aðilum hér á landi eru frágengnir. Þetta verk-
efni myndi skapa um 200 störf.
Ríkisstjórnin hyggst einnig leggja fram á
þessu þingi frumvarp til laga um fjárfestingar er-
lendra aðila, sem tekur mið af þeim breytingum
sem orðið hafa á bæði ytra og innra umhverfi fjár-
festingarmála frá því að gildandi lög voru sett. Í
frumvarpinu verður ekki gert ráð fyrir breyting-
um á eignarhaldi erlendra aðila í sjávarútvegi.
Ríkisstjórnin leggur áherslu á að aðlögunar-
hæfni íslensks landbúnaðar verði aukin og sam-
keppnisstaða hans styrkt til að mæta vaxandi
samkeppni og uppfylla jafnframt kröfur neyt-
enda um hreinleika og hollustu búvara.
Aukin áhersla verður lögð á hið fjölþætta hlut-
verk landbúnaðarins í samfélagi okkar og gildi
þess fyrir byggð og búsetu í landinu. Landbún-
aðarráðherra hefur beitt sér fyrir auknu vægi
umhverfisgilda í landbúnaði framtíðarinnar.
Þátttaka bænda í skógræktar- og landgræðslu-
verkefnum hefur eflst til muna.
Þrátt fyrir nokkra erfiðleika í greininni að und-
anförnu er ekki minnsta ástæða til að missa trú á
íslenskum landbúnaði og kostum hans. Sannar-
lega þarf að auka sveigjanleika landbúnaðarins.
Leggja verður áherslu á menntun, þróun og
rannsóknir og efla nýsköpun í nýjum búgreinum
og nýta sóknarfæri í þeim greinum sem fyrir eru.
Traust menntakerfi er grundvöllur sóknar til
betri lífskjara. Árangur okkar í alþjóðlegum sam-
anburði staðfestir að fjárfesting í menntun gefur
ríka og örugga ávöxtun. Íslendingar verja 6,3% af
v
m
O
l
u
r
þ
f
u
m
f
f
h
a
g
f
l
e
s
þ
s
f
k
o
i
v
f
a
a
m
þ
s
s
o
r
m
s
s
r
v
á
l
h
r
e
v
e
o
a
h
m
s
s
b
s
e
s
v
a
m
g
á
m
a
m
g
f
u
Þ
s
í
s
M
s
v
þ
l
á
u
m
Stefnuræða Dav
Hagstjórn m
af sveiflumUMRÆÐUR
UM STEFNURÆÐU
Þrennt einkenndi umræður umstefnuræðu Davíðs Oddsson-ar, forsætisráðherra, á Al-
þingi í gærkvöldi. Í fyrsta lagi sá
ánægjulegi tímamótaviðburður í
sögu Alþingis Íslendinga, að Sigurlín
Margrét Sigurðardóttir, alþingis-
maður Frjálslynda flokksins, sem
býr við heyrnarleysi, flutti ræðu í
umræðunum á táknmáli. Þessi við-
burður mun auka þrek þess fólks,
sem á við margvíslega fötlun að
stríða, til þess að láta til sín taka á
opinberum vettvangi.
Í öðru lagi báru umræðurnar þess
merki, að langt er til kosninga, hvort
sem er til Alþingis eða sveitar-
stjórna. Þinghaldið í vetur mun
sennilega verða rólegra af þeim sök-
um en við höfum átt að venjast síð-
ustu árin.
Í þriðja lagi er ljóst, að á stjórnar-
flokkunum eru engin þreytumerki,
þótt þeir séu nú að hefja sitt þriðja
kjörtímabil í ríkisstjórn en jafnframt
að stjórnarandstöðuflokkunum hefur
ekki enn tekizt að fóta sig á stjórn-
málastefnu, sem hægt er að líta á
sem raunhæfan valkost við núver-
andi ríkisstjórn.
Stefnuræða Davíðs Oddssonar ein-
kenndist af umfjöllun um málefni,
sem stjórnarflokkarnir lögðu áherzlu
á í kosningabaráttunni sl. vetur og
vor, skattalækkunum o.fl., og fer
ekki á milli mála, að stjórnarflokk-
arnir hyggjast fylgja fast eftir þeim
fyrirheitum, sem þá voru gefin.
Sérstaka athygli vekja eftirfarandi
ummæli í ræðu ráðherrans:
„Um síðustu áramót lagði ég til, að
skipuð yrði nefnd allra flokka til að
fjalla á faglegan hátt um veigamikil
álitaefni, sem snerta Evrópumálin.
Með þessu yrði komið til móts við
óskir um upplýsta umræðu um þenn-
an málaflokk. Það tókst ekki að koma
nefndinni á fót fyrir kosningar. Það á
sér eðlilegar skýringar og nú er
stefnt að stofnun hennar. Nefndinni
verður einkum ætlað það að skýra og
skerpa umræðuna, greina aðalatriði
málsins og helztu staðreyndir þess.
Þetta á til dæmis við um atriði eins
og framkvæmd EES-samningsins,
hvort varanlegar undanþágur séu
veittar í aðildarsamningum og þá
hvers konar undanþágur, hvað Evr-
ópusambandsaðild mundi kosta rík-
issjóð til lengri og skemmri tíma lit-
ið, hverjir væru kostir og gallar evru
fyrir Ísland o.s.frv. svo aðeins örfá
álitaefni séu nefnd.“
Það er fagnaðarefni, að þetta starf
er að komast á skrið, sem telja verð-
ur líklegt að geti beint umræðum hér
á Ísland um samband okkar við Evr-
ópusambandið í málefnalegri og upp-
byggilegri farveg en þær hafa lengst
af verið í.
Tveir talsmenn Framsóknar-
flokksins véku að veigamiklum mál-
um, sem ástæða er til að gefa gaum.
Guðni Ágústsson, landbúnaðarráð-
herra og varaformaður Framsóknar-
flokksins, vék að stöðu bankanna og
taldi eðlilegt að skoða, hvort bankar
ættu samtímis að vera viðskipta-
bankar og fjárfestingarbankar. Í
kreppunni miklu upp úr 1930 voru
sett lög í Bandaríkjunum, sem bönn-
uðu að þessi tvíþætta bankastarf-
semi færi fram undir sama hatti.
Þessi lög voru ekki afnumin eða þeim
breytt fyrr en fyrir nokkrum árum.
Þau voru við lýði um margra ára-
tugaskeið.
Þessi athugasemd landbúnaðar-
ráðherra er nátengd þeirri spurn-
ingu, sem Morgunblaðið hefur gert
að umtalsefni undanfarnar vikur að
gefnu tilefni, hvort eðlilegt væri að
bankar væru bæði viðskiptabankar
fyrirtækja og stórir hluthafar í þeim.
Hefur Morgunblaðið í þeim efnum
vísað til misjafnrar reynslu Þjóð-
verja af slíku fyrirkomulagi og raun-
ar mun sama kerfi hafa tíðkazt í Jap-
an að einhverju leyti. Þetta er
verðugt umræðuefni í ljósi fram-
vindu mála í viðskiptalífinu hér og
þess að vænta að Alþingi taki þetta
mál til frekari umræðu í vetur.
Hjálmar Árnason, formaður þing-
flokks Framsóknarflokksins, lýsti
þeirri skoðun að efla þyrfti og skerpa
lög um eftirlitsstofnanir og átti þá
ekki sízt við eftirlitsstofnanir með
viðskiptalífinu. Undir þau orð þing-
mannsins vill Morgunblaðið taka.
Hinar opinberu eftirlitsstofnanir
þurfa að standa undir nafni, þ.e. hafa
yfir að ráða mannskap og fjármunum
til þess að takast á við þau flóknu við-
fangsefni, sem nú koma upp í við-
skiptalífinu. Það á við um embætti
skattrannsóknarstjóra, Samkeppnis-
stofnun, efnahagsbrotadeild ríkis-
lögreglustjóra og Fjármálaeftirlitið.
Jafnframt er ljóst að skýra þarf hlut-
verk og stöðu Samkeppnisstofnunar
hugsanlega með lagabreytingum og
alla vega með reglugerð til þess að
ekki komi upp ágreiningsefni af því
tagi, sem til umræðu voru í sumar.
Er raunar ljóst, að dómsmálaráð-
herra og viðskiptaráðherra hafa tek-
ið höndum saman um að ráða fram úr
þeim álitaefnum.
Þingmenn stjórnarandstöðunnar
ræddu töluvert um ítalska verktaka-
fyrirtækið Impregilo og þá gagnrýni,
sem fram hefur komið á vinnubrögð
þess. Það er umhugsunarefni, að
sjónarmið hins ítalska fyrirtækis
hafa lítið komið fram. Æskilegt er að
á því verði breyting, til þess að ís-
lenzkur almenningur hafi betri
möguleika á að meta þau ágreinings-
efni, sem þar eru uppi.
Alþingi er þungamiðjan í lýðræð-
islegu stjórnkerfi okkar Íslendinga.
Á seinni árum hefur smátt og smátt
verið búið betur að Alþingi en áður
var. Breytingar á þinghúsinu hafa
tekizt vel, þ.e. að færa það á margan
hátt í upprunalegt horf og ekki verð-
ur betur séð en almenn ánægja sé
með nútímalega tengibyggingu við
þetta gamla og virðulega hús. Starfs-
aðstaða þingmanna hefur batnað
mikið.
Á fyrstu áratugum lýðveldisins
duldist engum, að ákveðið jafnvæg-
isleysi ríkti milli þings og fram-
kvæmdavalds, þinginu í óhag. Hægt
og bítandi hefur orðið breyting á því.
Alþingi er smátt og smátt að taka til
sín það vald, sem þar á heima. Þeirri
þróun þarf að hraða. Það er grund-
vallarþáttur í því að efla lýðræðið á
Íslandi.