Morgunblaðið - 25.03.2004, Blaðsíða 44

UMRÆÐAN
44 FIMMTUDAGUR 25. MARS 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Á ÍSLANDI er 90% fiskveiði-
heimilda utan höfuðborgarsvæð-
isins. Á sama tíma eru um 90% op-
inberra starfa tengd sjávarútvegi
sett niður þar sem um 10% kvótans
eru vistuð. Væri ekki skynsamlegra
með heildarhagsmuni landsins í
huga að skipa þessu með öðrum
hætti?
Akureyringar eru
mjög stoltir af sjávar-
útvegi sínum og full-
yrða má að Eyja-
fjörður sé eitt af
öflugustu sjáv-
arútvegssvæðum við
Norður-Atlantshaf.
Því hlýtur að vera
íhugunarefni sú stað-
reynd að einungis 4%
opinberra starfa í
þessari atvinnugrein
skuli vera vistuð hér
þegar 90% eru í
Reykjavík. Hvers
vegna hefur ekki
byggst upp í þessu umhverfi at-
vinnuveganna sá þáttur í rekstri
ríkisins sem hefur með höndum
rannsóknir og eftirlit með starfsemi
þeirra? Hvers vegna hefur sam-
félagið ekki nýtt þau tækifæri sem
gefast í þessum efnum til þess að
byggja upp öflugt rannsókna-
samfélag á grunni öflugs sjávar-
útvegs og annarrar matvælafram-
leiðslu?
Uppruni starfs –
samhengi hlutanna
Ég tel að hægt sé að læra mikið af
Norðmönnum varðandi eflingu til-
tekinna byggðakjarna. Bergen er
annar fjölmennasti bær Noregs.
Bærinn og svæðið umhverfis er
þekkt fyrir öflugan sjávarútveg og
fiskeldi. Hafrannsóknastofnun og
Fiskistofa Noregs eru með höf-
uðstöðvar í bænum og
þar er öflugur háskóli
með framúrskarandi
deildir og rannsóknir í
þessum greinum.
Sama má segja um
Tromsö í Noregi en
Rannsóknastofnun
fiskiðnaðarins þeirra
Norðmanna er staðsett
þar og ekki að ástæðu-
lausu, bærinn er annar
öflugasti útgerðar og
fiskeldisstaður Nor-
egs. Loks vil ég nefa
Álasund, vinabæ Ak-
ureyrar í Noregi, en
þangað flutti norska ríkið landhelg-
isgæslu sína og hefur jafnframt fal-
ið henni veiðieftirlit Norðmanna úti
á sjó. Það eitt væri íhugunarefni
fyrir íslensk stjórnvöld hvort ekki
væri rétt að styrkja starfsemi land-
helgisgæslu okkar með þeim sama
hætti að fela henni fleiri verkefni.
Með því að byggja upp opinbera
starfsemi,
rannsóknir og
eftirlit á þenn-
an hátt hafa
Norðmenn náð
að skapa öfluga
sjávarútvegs-
kjarna á heims-
vísu þar sem
nýsköpun og
þróun í grein-
inni og stoð-
greinum er
hvað örust í
veröldinni.
Ríkissjóður
hefur á und-
anförnum árum dregið úr þátttöku
sinni í samkeppnisrekstri og unnið
m.a. þannig að því að jafna stöðu
fyrirtækja á markaði. Þetta er á
margan hátt ánægjuleg og eðlileg
þróun. Fróðlegt er að greina þátt
ríkisins á vinnumarkaði landsins og
bera saman ,,samkeppnisstöðu“
Eyjafjarðarsvæðisins og höf-
uðborgarsvæðisins í þessum efnum.
Ef litið er á rannsóknastofnanir
atvinnuveganna og aðrar stofnanir
á vegum ríkisins, sem tengjast
rannsóknum og þjónustu við at-
vinnurekstur landsmanna kemur í
ljós að um 92% starfanna eru á höf-
uðborgarsvæðinu þar sem um 62%
landsmanna búa. Á Akureyri og í
Eyjafirði eru um 4% þessara starfa,
þar sem tæplega 8% landsmanna
búa samkvæmt nýrri samanburð-
arskýrslu Atvinnuþróunarfélags
Eyjafjarðar (AFE). Í þessu sam-
hengi er eðlilegt að spurt sé um
skynsemi þess að því sem næst all-
ar rannsóknir, eftirlit og þróun-
arstarf á vegum ríkisvaldsins bygg-
ist upp á einum stað á landinu, í
stað þess að þessi ,,nauðsynlegu“
störf fyrir þjóðarhag verði til sem
næst uppruna sínum og í tengslum
við þá „kjarnastarfsemi“ sem þar
þrífst.
Ég er þess fullviss að uppbygg-
ing rannsóknastofnana á Akureyri
er þjóðhagslega hagkvæmur kostur
og vel framkvæmanlegur ef vilji er
til þess að leysa úr læðingi nýja
krafta tengda undirstöðuatvinnu-
greinum landsbyggðarinnar.
Er þetta skynsamlegt?
Kristján Þór Júlíusson
skrifar um opinber störf
tengd sjávarútvegi
Kristján Þór
Júlíusson
’Því hlýtur að veraíhugunarefni sú stað-
reynd að einungis 4%
opinberra starfa í þess-
ari atvinnugrein skuli
vera vistuð hér þegar
90% eru í Reykjavík. ‘
Höfundur er bæjarstjóri á Akureyri.
ÞAÐ hefur eðlilega valdið miklu
fjaðrafoki í þjóðfélaginu að DV
skuli hafa fengið í sínar hendur
orðrétta yfirheyrslu í líkfund-
armálinu svokallaða. Það er alvar-
legt mál að svo viðkvæm gögn skuli
hafa borist fjölmiðli í
heild sinni og vekur
það margar spurn-
ingar um rétt-
arvörslukerfi okkar.
Stór orð hafa verið
höfð uppi um málið,
því líkt við aðför að
réttarríkinu og fjöl-
miðillinn hefur verið
harðlega gagnrýndur
fyrir að birta yf-
irheyrsluna í heild
sinni. Fréttastjóri DV
lýsti því yfir í sjón-
varpsþætti daginn
sem yfirheyrslan var
birt að blaðið myndi ekki greina frá
því hver hefði afhent þeim yf-
irheyrsluna, trúnaður þeirra við
heimildarmenn sína héldi út yfir
gröf og dauða.
Heimildavernd
grundvallarregla
Vernd trúnaðarsambands á milli
fjölmiðils og heimildarmanna hans
er gríðarlega mikilvæg og nauð-
synleg forsenda þess að fjölmiðlar
geti starfað eðlilega og án íhlut-
unar, hvort sem er af hálfu stjórn-
valda eða annarra áhrifamikilla
afla í samfélaginu. Þetta samband
þarf að njóta skýrrar verndar og
það þarf að vera ljóst hvenær sú
vernd er fyrir hendi og hvenær
ekki. Því miður hefur þetta ekki
verið skýrt samkvæmt íslenskum
rétti hingað til og gætt hefur nokk-
urrar óvissu um raunverulega
vernd þessa sambands. Mat þar um
hefur oltið alfarið á dómstólum og
skýrar reglur hefur skort í lög um
það hvenær megi rjúfa þessa vernd
og skylda blaðamann til að gefa
upp heimildarmenn sína. Ég hef
þess vegna ásamt fleiri þingmönn-
um Samfylkingarinnar lagt fram
frumvarp á Alþingi sem er ætlað að
treysta þessa vernd og skýra það
hvenær frá henni megi víkja. Það
er fróðlegt að skoða þær tillögur í
ljósi þess máls sem nú hefur komið
upp vegna birtingar
DV á yfirheyrslunni í
líkfundarmálinu.
Frávik heimiluð í
ákveðnum tilvikum
Fyrir það fyrsta gerir
frumvarp okkar ráð
fyrir þeirri almennu
reglu að starfs-
mönnum fjölmiðla sé
ekki skylt að bera vitni
um hver sé heimild-
armaður eða höfundur
að riti, grein, frásögn,
tilkynningu eða öðru
efni hafi heimild-
armaður óskað nafnleyndar. Sú
mikilvæga undantekning er gerð
að ef vitnisburðar er krafist í
dómsmáli vegna afbrots sem ætla
má að muni varða þyngri refsingu
en fjögurra ára fangelsi eða vegna
brots á þagnarskyldu í opinberu
starfi megi skylda starfsmanninn
til að greina frá heimild sinni fyrir
dómi. Þetta má þó aðeins gera ef
vitnisburður er nauðsynlegur fyrir
rannsókn máls og hagsmunir af því
að upplýsa málið vegi ótvírætt
þyngra en hagsmunir almennings
af því að fá umræddar upplýsingar
í hendur. Dómara er síðan ætlað að
meta hvort þessi tilteknu skilyrði
séu fyrir hendi. En leiðbeiningin
væri að minnsta kosti til staðar ef
þetta frumvarp yrði að lögum, fjöl-
miðlunum og dómaranum til halds
og trausts. Ef um er að ræða brot á
þagnarskyldu, (þ.e. að opinber
starfsmaður lekur upplýsingum
sem hann kemst á snoðir um í
starfi sínu) upplýsingarnar eru
gefnar í þágu almannaheilla og rík-
ir hagsmunir hafa verið í húfi, gerir
tillagan ráð fyrir því að starfs-
manninum verði ekki refsað þrátt
fyrir að um þagnarskyldubrot hafi
verið að ræða.
Almannahagsmunir
að leiðarljósi?
Það er ljóst að hugtakið „almanna-
hagsmunir“ kemur víða við sögu í
svona málum. Fyrir það fyrsta þarf
sá sem ákveður að koma slíkum
upplýsingum á framfæri að meta
það hvort upplýsingarnar eigi
brýnt erindi til almennings eða
varði ríka hagsmuni. Í öðru lagi
þarf fjölmiðill sem fær í hendur
mikilvægar upplýsingar, að meta
það hvort almannahagsmunir
krefjist þess að þær séu birtar yf-
irleitt, eða hvort þær séu birtar í
heild eða unnið upp úr þeim. Þann-
ig gæti verið rökrétt hjá fjölmiðli
að taka þá ákvörðun að birta hluta
slíkra upplýsinga en annað ekki.
Samkvæmt siðareglum Blaða-
Í þágu almanna-
hagsmuna?
Bryndís Hlöðversdóttir
skrifar um heimildavernd
Bryndís
Hlöðversdóttir
VIÐ FLYTJUM.. .
Afgreiðsla heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytisins verður lokuð
föstudaginn 26. mars og mánudaginn 29. mars nk. vegna flutnings ráðuneytisins
frá Laugavegi 116 að Vegmúla 3
Beðist er velvirðingar á tímabundnum óþægindum sem lokunin kann að valda en
hægt er að koma erindum á framfæri við ráðuneytið á póstfanginu: postur@htr.stjr.is
Heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytið
1 4 4 4
w w w. g u l a l i n a n . i s
AUGLÝSINGADEILD
netfang: augl@mbl.is eða sími 569 1111