Tíminn Sunnudagsblað - 15.04.1962, Blaðsíða 6

auðveldlega hafa spurnir hvao af
öðru.
Steinunn var bóndadóttir af Barða-
strönd, og bjó faðir hennar, Sveinn
Jónsson, ráðvandur sómamaður, í
nokkru áliti og stundum þingvottur,
um slceið á Efra-Vaðli. Var Sveinn
kallaður fróður og vel að sér á mæli-
kvarða þeirra tíðar. Kona hans, móð-
ir Steinunnar, Guðrún Pálsdóttir, var
honum nokkru síðri en þó óátalin að
hegðun og sæmilega að sér. Sjálf var
Steinunn kölluð skikkanleg og allvel
uppfrædd, og sagnir herma, að hún
hafi verið mjög hög á hendur og hann
yrðakona meiri en títt var þá um
bændadætur. Svo er henni lýst, að
hún hafi verið fríð sýnum, meðal
kona á hæð, grannvaxin, bjartleit og
skipt vel litum. Ljóshærð var hún og
hárprúð mjög og að útliti öllu hin
þekkilegasta kona. Hún var talin
gædd góðri greind, spaklát að jafn
aði, en þétt í lund, og iíkur eru til,
að hún hafi ráðið fyrir þau hjón bæði,
þegar henni þótti við þurfa. Hermt
hefur verið, að Steinunn væri ver-
gjörn og léttlát í skiptum við karl-
menn, en vísast er, að því sé lítt að
treysta, og hafi henni verið eignaðir
þeir eiginleikar eftir á, þegar á allra
varir var komið, hvað gerðist á Sjö-
undá. Enginn slíkur vitnisburður um
Steinunni er til frá sveitungum henn
ar á Rauðasandi og Barðaströnd
þeim, er uppi voru samtíða henni.
Af Jóni, bónda Steinunnar, er þa'u
að segja, að hann var meðalmaður á
vöxt, en þó heldur lítill fyrir mann
að sjá og ekki garpur til neinna
hluta. Hann var enginn orkumaður
og ragur til alls áræðis. Ráðvandur
var hann og spakur oftast, en ali
nöldrunarsamur, ekki sízt heima fyr
ir, og smámunasamur nokkuð. Kunni
hann ekki alltaf fótum sínum forráð,
er hann þóttist verða fyrir skaða, og
er það til marlcs, að eitt sinn kærði
hann mann fyrir snæristöku og krafð
izt rannsóknar og dómsúrskurðar af
sýsluamnni. Þegar gáð var í saum-
ana, kom í ljós, að Jón Þorgrímsson
hafði að ósekju borið þjófnað á mann-
inn, og snerist þá taflið við. Jón varð
smeykur og lækkaði svo mjög segl-
in, að hann féllst á að greiða mannin-
um, er hefur þótt sér í meira lagi
misboðið, tíu ríkisdali í bætur. Fyrir
tilstilli sýslumanns og annarra nefnd-
armanna, er vorkenndu Jóni, varð þó
málum miðlað svo, að hann lét sér
nægja sex dali í miskabætur.
Eitt var Jóni til lista lagt: Hann
var smiður allgóður á járn og silfur,
og hefur honum verið slíkt sýsl bet-
ur hent en það, sem krafðist harð-
fylgis og atorku Skytta mun hann
einnig hafa verið.
Þau Jón og Steinunn höfðu tekið
við ábúð á Hrísnesi á Barðaströnd
eftir fárra missera hjónaband, er
Bjarni og Guðrún fóru þaðan. Frá
Hrísnesi fluttust þau svo búferlum að
Skápadal við Patreksfjörð vorið 1795,
en frá Skápadal komu þau að Sjöund-
á. Segir að vísu í prestsvottorði, að
það hafi verið vorið 1800, en það fær
vart eða ekki staðizt, svo að ætla verð
ur, að það hafi verið 1801, svo sem
áður er sagt.
Efnalítil munu þau hjón hafa verið,
en þó hefur líklega ekki verið sultur
í búi hjá þeim í venjulegu árferði.
Búsgögn voru fá og léleg og sængur-
fatnaður mjög af skornum skammti
á svo barnmörgu heimili. í búri voru
aðeins tvö trog, einn dallur og eitt-
hvað af kirnum, og ekki virðist hafa
verið til á búi þeirra nema ein reka
og hvalbeinsspaði. Reipin voru aðeins
þrenn, enda ekki gerandi ráð fyrir
miklum heyskap á Sjöundárhálflend-
unni, og svipað hefur búskaparlagið
-jálfsagt verið í Skápadal.
Aftur á móti átti húsbóndinn byssu
og nokkuð af smíðatólum — smíða-
hamar, axir tvær, grindarsög, nafar
og löð. Steinunn hefur líka sýnilega
verið nokkur skartkona, sem ekki
kemur á óvart. Hún átti að sönnu ekki
viðhafnarklæði, en talsvert af því,
sem auðveldara var að veita sér til
frálætis — tröf og trafaöskjur, mis-
lita klúta úr lérefti og silki og svo-
nefnda altarisklúta, er hún hefur
sómt sér vel með, þegar hún kraup
við gráturnar í Saurbæjarkirkju í
messuferðum. Einn þeirra var rauð-
flekkóttur, líkt og á hann hefði ver-
ið ýrt sjálfu blóði lambsins. í kirkju-
ferðum hefur hún líka verið í grænu
kersupilsi, sem hún átti, og með bláa
„stoffsvuntu". Með nokkurri hreykni
hefur Jón Þorgrímsson getað horft á
konu sína, þegar hún reis upp að með
teknum náðarmeðulunum, sneri sér
sólarsinnis frá grátunum og gekk til
sætis síns, sem vafalaust hefur verið
heldur utarlega í kirkjunni. Og þó
fór fjarri því, að það væri neinn hefð
arbúningur, er hún átti.
IV.
Við komu þeirra Jóns og Steinunn-
ar að Sjöundá hefur gerzt nokkuð
þröngt í lágri loftbaðstofunni. Þar
höfðust nú við tvær fjölskyldur með
átta börn, og auk þess voru þar tvö
vinnuhjú, Jón Bjarnason, og kona sú,
er hét Málfríður Jónsdóttir. Móðir
Bjarna hefur annaðhvort verið dáin
eða farin brott, sem og telpan, er þar
var árið áður.
En það var alsiða, að drepið væri
í hvert skot í þröngum og lélegum
húsakynnum, svo að fólkið hefur ekki
svo mjög fundið til þess, að olnboga-
rými væri of lítið. Og nýjan svip setti
það á Sjöundá, að Steinunn gekk þar
um garða, björt yfirlitum og miklum
þokka gædd. Að minnsta kosti hefur
Bjarni bóndi ekki lengi dulizt þess,
að hún var girnilegri en hin væflu-
lega, heilsutæpa og kvartsára kona
hans. Og það kom fljótt fram, að
Steinunni þótti stórum meira koma til
Bjarna, þótt ekki væri hann nettfríð-
ur, heldur en Jóns síns Þorgrímsson-
ar.
Af því er skemmst að segja, að sam
dráttur virðist hafa byrjað milli
þeirra Bjarna og Steinunnar, þegar
leið á sumarið, þótt sjálf héldu þau
því fram síðar, að það hefði ekki ver-
ið fyrr en snemma vetrar. Duldist
þeim Guðrúnu og Jóni Þorgrímssyni
ekki, hvað fram fór, og mun brátt
hafa versnað samlyndi hjónanna
beggja. Síðla sumars 1801 náði Guð-
rún fundi Jóns hreppstjóra Pálssonar
í Keflavík, atkvæðamanni um sveitar-
stjórn, og kom þar í tali þeirra, sem
þó er ekki kunnugt, um hvað snerist
að öðru leyti, að Guðrún sagði:
— Ég vildi þú værir í standi til að
frelsa mig frá Sjöundá, því það hefði
ég lengstum haldið, að maður minn
mundi ekki berja ihig eða draga mig
á hárinu“.
Hreppstjórinn varð samt ekki upp-
næmur, þótt bændur öguðu nokkuð
konur sínar. Hann svaraði þvi til, að
hann gæti ekki uppfyllt þessa ósk
Guðrúnar, og væri henni ráðlegast að
kvarta við sóknarprestinn, séra Jón
Ormsson, prófast í Sauðlauksdal, um
hjónabandsraunir sínar.
Þótt Guðrún væri kvartgjörn í
meira lagi og jafnsísífrandi um and-
streymi sitt við afbæjarfólk og hún
var aðfaralaus heima fyrir, þá er ó-
trúlegt, að hún hafi að raunalausu
hagað orðum sínum svo við hrepp-
stjórann. Svo víll líka til, að varð-
veitzt hefur vitneskja um annað at-
vik frá þessu hausti, er glöggt sýnir,
að Bjarni hefur verið tekinn að ger-
ast hastur við konu sina, þótt ýkt
kunni að vera, að hann hafi lagt hend
ur á hana, því að ekki kunnu vinnu-
hjú á Sjöundá frá slíku að segja.
Guðrún átti hálfsystur, Ingibjörgu
Egilsdóttur að nafni, er gift var kot-
bónda á Rauðasandi, Rögnvaldi Ólafs
syni í Krókshúsum. Hún kom á hrepp
skiladaginn um haustið að Sjöundá
til Guðrúnar systur sinnar, og hitti
hana uppi við Úöðu, þar sem hún var
að sinna eldiviði. Ræddust þær eitt-
hvað við þar, og síðan fór Guðrún
með systur sinni inn í bæ til þess að
gefa henni að drekka. En ekki höfðu
þær lengi verið inni, er Bjarni kom,
reiðilegur í bragði, réðst að konu
sinni með stóryrðum, að sógn Ingi
bjargar, og sagði, að hún svikist um
að taka saman eldiviðinn. Þessu svar-
aði Guðrún bljúgum orðum, og hljóp
þá Bjarni út aftur. En Ingibjörg á-
lyktaði af þessu atviki, að Bjarni
væri orðinn Guðrúnu verri en hann
hafði verið, því að hún kvaðst vita,
að hann hefði áður verið henni þýð-
ur. Varla verður dregið í efa, að það
Framhald á 189. síSu.
174
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ