Tíminn Sunnudagsblað - 06.12.1970, Blaðsíða 11

hundxað og fimmtíu þúsund hekt-
arar að flatarmáli. Væri þessum
svæðum að miklu breytt í þurr-
lendi, hefði það í för með sér
óskaplegt hrun í fuglastofni
margra landa. Endur, gæsir og
margs konar farfuglar myndu far-
ast í tugþúsunda tali — sennilega
hundruð þúsunda. Við dönsku
ströndina er sem sé hvíldarstað-
ur mikils fjölda sundfugla og vað-
fugla á leið þeirra frá sumarstöðv-
unum í Noregi, Svíþjóð, Finnlandi,
íslandi og Ráðsíjórnarrikjunum til
vetra'rheimkynnanna á Bretlands-
eyjum, í Bestur-Evrópu og við Mið-
jarðarhaf. Og þessir hvíldarstaðir
eru einmitt einhverjir mikilvæg-
ustu áningarstaðir þeirra á allri
ieið þeirra. Væru þessar grynning-
ar og fjörur þurrkaðar, væri rof-
inn hlekkur í keðju, og fuglastofn
margra Evrópulanda biði við það
óbætanlegan hnekki.
Það hefur komið enn betur í Ijós
en áður við fuglatalningar þær,
sem gerðar eru í öllum Evrópu
löndum, meðal annars í Danmörku
í fimm ár samfleytt, hversu miklu
máli þessir staðir skipta fuglana.
Við þessar fuglatalningar eru með-
al annars notaðar flugvélar, og
danskir fuglafræðingar eru hundr-
uð klukkutíma- á flugi ár hvert
slíkra erinda. Þetta hefur til dæm-
is leitt í Ijós, að ekkert land á meg-
inlandi Evrópu getur státað af
stærri æðarfulgastofni en Dan-
mörk, og þar eru á vetr-
um meira en helmingur af öllum
æðarfuglum, álftum og margs kon
ar vaðfuglum álfunnar. Að vetrin-
um er þar að minnsta kosti hálf
önnur milljón sundfugla. En þeir
teljast um fjórar milljónir á öllu
meginlandi Evrópu.
Við fuglatalninguna hefur kom-
ið fram, að þarna eru að vetrar-
lagi um fimmtíu tegundir sund-
fugla og vaðfugla og það er líka
augljóst orðið, að margar fugla-
tegundir er á undanhaldi. Svo er
um jaðrakana, kolþemu og lóu-
þræl. Orsökin er sú, að lífsskil-
yrðum þeirra hefur verið spillt.
Það hafa mennirnir gert með
brauki sínu og bramli, framfara-
fikn'og arðsjónarmiðum.
Gildi dönsku grynninganna er
fólgið í því, liversu allt iðar þar
af lífi — alls konar smádýrum.
Við rannsókn botnsýna hefur kom-
ið í Ijós, að um ein milljón smá-
vera er á hverjum fermetra. Af
þessu eru um það bil tve.ir þriðju
hlutar krabbar og ormar wm einn
miHimetri á lengd. Á svæði þau,
sem eru undir hálfsöltu vatni um
fjöru og sjór fer yfir með aðfall-
inu, berast ógrynnin ÖH af nær-
ingarsöltum, bæði af ökrum í ná-
grenninu og með sjónum um flóð-
ið. Þar nýtur vel birtu, og vatnið
er yfirleitt hlýtt. Allt þetta veitir
alls konar svifi og smáþörungum
hin betu vaxtarskilyrði, en svifið
er áftur grundvöllur alls dýra-
lífs, sem þar þrífst, beint eða ó-
beint. Þessu fylgir, að þarna býðst
f'Uglum æti langt umfram það, sem
gerist víðast annars staðar, og það
nota farfuglarnir sér. Sums stað-
ar við dönsku ströndina eru lí-ka
staðir, þar sem aragrúi sundfugla
hefst við um það bil, er þeir eru
í sárum. Þá geta þeir ekki flogið,
og þá er þeim nauðsyn að eiga
athvarf á stöðum, þar sem mikil
fæða gefst á litlu svæði. Þannig
safnast gæsir saman í Hanhéraði
til þess að fella fjaðrir — ekkia ð-
eins hvaðanæva að úr Danmörku,
heldur einnig gæsir af austur-ev-
rópskum stofmi.
Margar alþjóðastofnanir hafa
snúið sér til dönsku stjórnarinnar
og lagt að henni að hlutast til um,
að grynningum verði ekki spillt,
sízt af öHu á vesturströndinni. Þar
má nefna Evrópuráðið og alþjóð-
legu fuglarannsóknarstofnunina.
Fjölmörg samtök í Danmörku hafa
tekið undir þessar áskoranir, og
þegar hefur þessu máli verið fylgt
svo fast eftir, að banmað hefur ver-
ið til bráðabirgða að þurrka grynn-
ingar eða ræsa fram grunn uppi-
Stöðulón eða tjarnir. Fyrir hálfri
annarri öld vöknuðu Danir upp
við vondan draum og áttuðu sig
á því, að skógar voru að ganga
til þurrðar í landi þeirra. Þá voru
skógarfriðunarlögin sett. Svipað
virðist nú vera að gerast. nema
hvað það eru fjörur og grynning-
ar, sem ekki má skerða meira en
orðið er. Næst er á dagskrá að
stöðva uppþurrkun mýra og vatna.
Enginn veit til hlítar, hversu
vötnum hefur fækkað í Danmörku
eða svæði gengið saman, er voru
undir ósöltu vaini. En það er haft
til dæmis, að í Rípaamti hafa
vötn og votlendissvæði við þau
minnkað um fjórða part síðan um
1800. í Vestur-Himmerlandi voru
um þúsund hektarar grunnra
vatna árið 1880, en nú eru aðeins
eftir sextiu og sjö hektarar. Þetta
hefur verið ægilegt áfall fyrir
margar íegundir votlendisfugla.
En nú er þess von, að heildarlög-
gjöf verði sett mjög fljótlega, og
ekki verði meira að gert á þeim.
svæðum, sem nefnandi gildi hafa
fyrir fuglalífið.
Augu manna hafa opnazt fym
því, að frrðirnir og víkurnar níu-
tíu eru ek'ki eins lítils virði og
menn héldu í blindni sinni í kring-
upi 1960. Þegar hafa dómstólar
skorið úr um það, að ekki megi
spilla sumum svæðanna, og þau
síðan verið friðlýst. Svo er um
Bövlingsfjörð og Veststadilfjörð á
vesturströnd Jótlamds, þar sem eru
hvíldarstaðir tveggja gæsateg-
unda, kviðljósrar hrotgæsar og
heiðagæsar. Því er sem sé svo var-
ið um gæsir, að þær eru mjög
vandfýsnar og miklum vandkvæð-
um bundið að fá þær til þess að
sætta sig við nýja staði.
Við Veststadilfjörð voru fyrir
einum áratug mestu sefbreiður og'
votlendisflæmi Danmerkur, og
enn eru þar áningarstaður stokk-
anda og urtanda. Á Suðurdj'pi,
sem er grunnur fjörður á þessu
svæði, töldust einu sinnj tuttugu
og fimm þúsund endur samtímis.
Enn fjölsóttari dvalarstaður
anda er þó Úlfadýpið við Lima-
fjörð, þar sem verið geta hátt í
fjörutíu þúsund endur, þegar bezt
lætur. Þar var í aðsigi mikil upp-
þurrkun, og talsverðum engjaská'k
um hafði þegar verið breytt í
akra, en forsjálum mönnum tókst,
áður en um seinan var, að fá
hluta þessa svæðis lýstan grið-
land.
Þessi svæði, ásamt Vejlerne í
Hanhéraði, Salthólmanum, Vaðhaf
inu og Saltlækjarvík við Kalund-
borg eru á alþjóðlegri skrá um
tvö hundruð mikilvægustu áning-
arstaði fugla í Evrópu, Norður-
Afríku og Litlu-Asíu.
Það er nú viðurkennt sjónarmið
í Danmörku, að taka verði tillit til
fuglalífs og annars náttúrufars,
sem vernda ber. við ger« skipu-
lagsuppdrátta og framtíðaráætl-
ana, og því til tryggingar hefur
náttúrufræðistofnunin Samvinnu
við fjölda náttúruverndarnefnda
og teiknistofa, sem fást við skipu-
lagsmál utan borganna. Náttúi’u-
fræðingarnir eru enn aðeins ráð-
gjafar, en að því er unnið að koma
á fót stofnun með umtalsverð
völd, þar sem dýrafræðingar,
•grasafi'æðingar, fuglafræðingar,
Frnmhald á bls. 98£,
T í IVl I N N — SUNNDDAGSBLAD
971