Íslendingaþættir Tímans - 04.11.1981, Blaðsíða 1

ISLENDINGAÞÆTTIR
Miðvikudagur 4. nóvember 1981 — 44. tbl. TÍMANS
Steinunn Sigurjónsdóttir
frá Hátúni
f. 5. febrúar 18»1
d. 28. febrúar 1981
Þaö er naumast undrunarefni þótt ni-
ræö kona kveðji þennan heim. Fæstum
auðnast að ná þeim aldri, færri þó aö
halda óskertum sálarkröftum. En svo
ernt getur þó fólk á þessum aldri veriö að
manni komi andlát þess á óvart. Þannig
var þvi varið meö hana Steinunni frá Há-
túni. Þvi var það, að vinir hennar og
vandamenn, sem heimsóttu hana á ni-
ræðisafmæli hennar 5. febrúar sl.
bjuggust ekki við þvi, að brottfarardagur-
inn væri svo nærri sem raun varð á, svo
hress var hún þá. En ekki löngu siðar var
hún þó öll og ferðin hófst norður i Skága-
fjöröinn þar sem hún dvaldi i anda löng-
um stundum þótt siðustu 30 árin væri
heimili hennar i Reykjavik.
Steinunn i Hátúni, — en þannig er mér
tamast að nefna hana, — var fædd 5.
febrúar 1891. Foreldrar hennar voru hjón-
in Sigurjón Markússon, lengst af bóndi i
Eyhildarholti og kona hans, Guðrún
Magnúsdóttir. Steinunn ólst þvi upp á
Héraðsvatnabökkum, þar sem sjá má
reykinn leggja upp af 100 bæjum i guðs-
friðnum og vor-og sumarkvöldum”, eins
og Skagfirðingurinn, Indriði Einarsson,
sagði. Sigurjón missti konu sina eftir
fárra ára sambúö frá þremur kornungum
börnum. Var Steinunn þeirra elst en hið
yngsta aðeins fárra vikna er Guörún
heitin féll frá. Sigurjón Markússon
kvæntist ekki öðru sinni en bjó með bú-
stýru upp frá því, Sigurlaugu Vigfús-
dóttur Reykdal. Reyndist hún börnum
þeirra Sigurjóns og Guðrúnar sem hin
besta móðir.
Sigurjón Markússon þótti i engu
meðalmaður. Bóklegrar fræðslu naut
hann ekki umfram það, sem almennt
geröist á þeim árum. En meö sjálfsnámi
tókst honum þó að verða ágæta vel að sér
á ýmsa grein, enda maðurinn bæöi
greindur og námfús. Hann var athafna-
maður hinn mesti og hafði jafnan mikið
umleikis framan af ævi. Er svo sagt, að
þeir feðgar, Sigurjón og Markús, hafi um
skeið átt 1000 f jár á fjalli, er þeir bjuggu i
Eyhildarholti. Kúabú hafði Sigurjón og
mikið og réðist i það að koma upp á heim-
ili sinu smjör- og ostagerö. Réöi hann til
sin sérmenntaða konu til að veita þessari
framleiðslu forstöðu. Siðar varð hann
einn af frumkvöðlum þess að koma á fót á
Gljúfuráreyrum rjómabúinu Framtiðin,
sem starfaði nokkur ár. Hrossamargur
var Sigurjón löngum og stundaði mikið
verslun með hross. Gekk þar á ýmsu, eins
og verða vill i þeim viðskiptum.
Arið 1889 brann bærinn i Eyhildarholti.
Varö litlu einu bjargað af innbúi en vá-
trygging lág. Tjónið var þvi mikið og
þungbært. Sigurjón brást þann veg við
þessu áfalli, að hann byggöi á ný mikið
timburhús og vandaö. Stóð það fram
undir 1960 og hafði látið á sjá, er þaö varð
að þoka fyrir steinsteypunni.
Sem fyrr segir var Steinunn elsta barn
þeirra Sigurjóns og Guðrúnar konu hans.
Ólst hún upp með föður sinum og stjúpu
en giftist heitmanni sinum, Jónasi
Gunnarssyni frá Keflavik i Hegranesi 22.
janúar 1914 Sama ár hófu þau Steinunn
og Jónas búskap á 1/3 af jörðinni í Garði
i Hegranesi næsta bæ við Keflavík. Að
enduðum 5 ára þröngbýlisbúskap þar
fluttu þau að Syðri-Húsabakka i Seylu-
hreppi en stóðu þar aðeins við i tvö ár.
Þaðan fluttu þau aö Hatúni í Seyluhreppi
og bjuggu þar upp frá þvi. Jónas andaðist
hinn 17. júli' 1939. Eftir það bjó Steinunn á-
fram m eð börnum sinum i Hátúni uns hún
lét jöröina i hendur syni sinum og tengda-
dóttur og fhitti til Reykjavikur. Þar bjó
hún siðustu 30 árin i skjóli barna sinna og
tengdabarna, en hélt þó ávallt sitt eigið
heimili.
Hátún var hjáleiga frá höfuöbólinu
Glaumbæ, ein af þremur, sem þar voru i
túninu. Jörðin bauö ekki upp á mikla bú-
skaparmöguleika fremur en hjáleigur
yfirleitt gerðu. Búskap á þeim var ekki
ætlað að standa á eiginn fótum. Hjáleigu-
bóndinn varö að snapa sér vinnu utan
heimilis hvar sem hana var aö fá og þá
gjarnan hjá ábúanda höfuðbólsins. Hon-
um var skorinn svo þröngur stakkur, aö
hann gat ekki, nema öörum þræði, talist
bóndi.
I Hátúni mun heldur ekki hafa verið
sérlega björgulegt um að litast er þau
Jónas og Steinunn fluttust þangað neðan
frá Húsabakka. Túnið var ekki annaö en
kargþýfðursmákragi umhverfis það, sem
áttu að heita bæjarhús. Eftirtekjan var
um 30 hestburöir eöa náöi ekki einu sinni
að hanga i þvi aö vera eitt kýrfóður. Hins-
vegar tilheyröu Glaumbæ viðlendar og
grasgefnar engjar þar sem bæöi var
nokkurt land ofan Glaumbæjarkvislar,
(Svartár), og svo Glaumbæjarreyjar,
austan Kvislarinnar, en þær voru jafn-
framt beitiland fyr búpening Glaum-
bæjartorfubænda. Bærinn, torfbær aö
sjálfsögðu, var svo lélegur að kunnuga hef
ég heyrt segja, að hann hafi ekki verið 1
boðlegur skepnum hvað þá mönnum. En
þrátt fyrir þetta kunnu þau Jónas og
Steinunn vel við sig i Hátúni og munu hafa
hugsað sér að ilendast þar á meðan unnt
væri. Bæði voru þau lika þeirrar gerðar
að ekki var liklegt að landsdrottinn heföi
hug á aö stjaka þeim iburtu í von um betri
ábúendur. Þegar var hafist handa um
umbætur. Fyrst lá fyrir að stækka og
slétta túnið. Á fáum árum fjórfaldaöist
töðufengurinn og aðrar umbætur voru
eftir þvi. Nokkru áöur en Jónas andaðist
haföi hann komiö upp nýju ibúðarhúsi,
timburhúsi á steyptum grunni.
Jónas var vikingur til verka og slikur
greiðamaður, að fágætt er. En hann stóð
ekki einn ibaráttunni.HluturSteinunnarlá
þar hvergi eftir. Hún gekk að útiverkum
með manni si'rium hvenær, sem tóm gafst
til.Má þó nærri geta, aö ýmsu hefur verið
að sinna innanhúss þvi bckn þeirra hjóna
uröu 10. Tvö dóu ung en hin eru: Sigurjón,