Morgunblaðið - 26.01.2005, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 26. JANÚAR 2005 11
FRÉTTIR
MARGIR rektorar og skólameist-
arar framhaldsskólanna eru sam-
mála efasemdum Sölva Sveinsson-
ar, verðandi rektors Verslunar-
skóla Íslands, um gagnsemi þess að
stytta nám á framhaldsskólastigi
um eitt ár eins og lagt hefur verið
til. Í fréttum Ríkisútvarpsins sl.
helgi sagðist Sölvi vera andvígur
styttingu náms við framhaldsskóla
og var haft eftir honum að skól-
arnir hefðu ekki beðið um hana. Að
mati Sölva væri stúdentsprófið
breitt próf og býsna gott þar sem
nemendur hefðu tækifæri til að
skynja áhuga sinn og fengju að
kynnast mörgum greinum og væru
sökum þess færari en jafnaldrar
þeirra erlendis um að ákveða hvað
þeir vildu læra eða starfa við í
framtíðinni.
Í samtali við Morgunblaðið lýstu
rektorar og skólameistarar nokk-
urra framhaldsskóla því að baga-
legt væri að skera niður valáfanga
og afleiðing styttingar náms yrði
að brautum myndi fækka sökum
þess að kjarni námsskrárinnar
yrði mun stærri og stúdentsprófið
fyrir vikið mun einsleitara. Margir
nefndu einnig að með lengingu
skólaársins væri verið að auka
vinnuálag nemenda til muna auk
þess sem hætta væri á að nem-
endur yrðu af ákveðnum fé-
lagsþroska með því að taka námið
aðeins á þremur árum í stað fjög-
urra. Allir höfðu viðmælendur
blaðsins auk þess miklar efasemd-
ir um hvort gerlegt væri að færa
hluta námsefnis framhaldsskól-
anna niður í grunnskóla, eins og
tillögur verkefnisstjórnar á vegum
menntamálaráðuneytisins gera
ráð fyrir, sökum skorts á sér-
menntun grunnskólakennara.
Í skýrslu um styttingu náms til
stúdentsprófs, sem gefin var út af
menntamálaráðuneytinu síðla árs
2003, kemur fram að íslenskir nem-
endur verja 18% fleiri klukkutím-
um í nám til stúdentsprófs en nem-
ar hinna Norðurlandanna. Á sama
tíma sé minni tíma varið til helstu
bóklegu greina á Íslandi vegna
hlutfalls valgreina í grunnskóla og
sérhæfingar námsbrauta í fram-
haldsskóla. Þannig er það mat
skýrsluhöfunda að það virðist ekki
vera sjáanlegur árangur af lengri
námstíma hérlendis. Fram kemur í
skýrslunni að tillaga verkefnis-
stjórnar miðist að því að gera sem
minnstar breytingar á árlegu
skólakerfi en tryggja jafnframt að
íslenskir nemendur fái jafnmikla
kennslu til stúdentsprófs og nem-
endur í helstu viðmiðunarlöndum
okkar. Skýrsluhöfundar meta það
svo að einfaldasta leiðin til að
stytta námstíma til stúdentsprófs
sé að breyta eingöngu skipulagi
framhaldsskólans með því að stytta
stúdentsnámið um eitt ár.
Kostur að prófið er ekki
eins sérhæft hérlendis
Aðspurður segist Yngvi Péturs-
son, rektor Menntaskólans í
Reykjavík, hlynntur því að kann-
aðir séu möguleikar á styttingu
námstímans til stúdentsprófs, en
telur að ekki eigi að gera það með
þeim hætti sem lagt er til í tillögum
verkefnisstjórnar menntamála-
ráðuneytisins. Sjálfur segist Yngvi
hafa talið markvissara að taka
nemendur fyrr inn í framhalds-
skóla úr grunnskólanum og nefnir í
því samhengi möguleikann á því að
skólastigin gætu átt með sér sam-
starf um að útbúa námsbraut fyrir
ákveðinn hóp nemenda sem gæti
farið fyrr í framhaldsskóla úr
grunnskóla.
Yngvi segist aðspurður sammála
Sölva um að íslenska stúdentspróf-
ið sé afar gott í núverandi mynd.
Segir hann einn helsta kost þess
einmitt vera hversu góð almenn
menntun felist í því, en prófið er
ekki eins sérhæft og víða annars
staðar. Að sögn Yngva miðast nú-
verandi tillögur að því að draga úr
kjörsviði og frjálsu vali nemenda
sem notað er á bóknámsbrautum til
að dýpka kunnáttu í aðalgreinum á
viðkomandi brautum. „Ég tel að
eins og þessar tillögur birtast muni
nemendur ekki koma nægilega vel
undirbúnir í háskóla,“ segir Yngvi
og bendir á að nokkrar mótsagnir
sé að finna í tillögunum, því sam-
kvæmt nýja fyrirkomulaginu sé
gert ráð fyrir að nemendur komi
jafn vel ef ekki betur undirbúnir til
náms á háskólastigi en nú er, en
Yngvi segist draga stórlega í efa að
svo verði.
Að sögn Yngva þykir honum
nokkuð sérkennilegt að tillögurnar
um styttingu framhaldsnáms skuli
koma fram áður en átt hafi sér stað
úttekt á breytingunni á aðalnám-
skránni frá 1999, því sl. vor útskrif-
uðust fyrstu stúdentarnir úr fram-
haldsskóla samkvæmt nýju
námskránni, en ennþá hefur ekki
verið athugað hvernig til hefur tek-
ist og hvernig nemendur koma
undirbúnir til háskólanáms úr
framhaldsskólum eftir breyt-
inguna. Telur Yngvi að eðlilegra
hefði verið að skoða þetta og á
grundvelli þess hefði síðan verið
hægt að taka ákvörðun um næstu
skref.
Breytingarnar verða
að vera markvissar
„Það er hægt að gera þetta vel
en það er líka hægt að klúðra þessu
algjörlega,“ segir Már Vilhjálms-
son, rektor Menntaskólans við
Sund, spurður um afstöðu sína til
styttingar framhaldsskólanámsins.
Hann segir mjög mikilvægt að yf-
irvöld velti vel fyrir sér hvers
vegna breyta eigi skólakerfinu og
hverju menn vilji ná fram. „Því ef
menn vita ekki alveg hverju þeir
eiga að ná fram er
ekki víst að breyting-
arnar sem verið er að
gera verði mjög mark-
vissar.“
Már segist hins veg-
ar sannfærður um að
hægt sé að gera nám
allt frá grunnskóla
upp í háskóla miklum
mun markvissara en
það er í dag. Hann
bendir á að ekki liggi
fyrir á þessari stundu
hvernig styttingin
verði framkvæmd, en
ýmsar hugmyndir
hafa komið fram varð-
andi námskárvinnu og
hvernig eigi t.d. að
bregðast við starfs-
mannamálum, en ljóst
þykir að breytingin
muni fela í sér umtals-
verða fækkun á stöðu-
gildum í framhalds-
skólum.
Að mati Más þarf að
huga afskaplega vel að
því hvernig námsefni
er flutt á milli skóla-
stiga og flæði milli
stiganna aukið. „Ég er
á því að ef færa eigi
námsefni milli stiga
þurfi að gera sömu
menntunarkröfur til
kennara á unglinga-
stigi grunnskólans og
til kennara á fram-
haldsskólastigi líkt og gert er t.d. í
Finnlandi,“ segir Már og bendir á
að eins og staðan er í dag sé yf-
irgnæfandi hluti framhaldsskóla-
kennara með BA- eða BS-próf á
sínu kennslusérsviði auk kennslu-
réttinda, en að nokkur skortur sé á
nægilegri fagmenntun í grunnskól-
um.
Hvað nemendur varðar telur
Már nauðsynlegt að stórefla stuðn-
ing við nemendur utan kennslu-
stunda. „Því með styttingu náms er
gert ráð fyrir auknu vinnuálagi á
nema og stór hluti nemenda ræður
ekkert við aukið vinnuálag,“ segir
Már og segist helst myndu vilja sjá
kerfið gefið frjálst þannig að nám
til stúdentsprófs væri ekki skil-
greint sem einhver ákveðinn ára-
fjöldi heldur bara einingafjöldi og
síðan væri það skólanna að útfæra
námið.
Aðspurður segir Már vissulega
ákveðna hættu á því að námsfram-
boð verði einhæfara í framhalds-
skólum með styttingu námsins og
að sérhæfing skólanna glatist.
Hann bendir á að sérhæfingin sé
sérkenni íslenska skólakerfisins og
nefnir í því samhengi að t.d. í Dan-
mörku séu aðeins tvær brautir til
stúdentsprófs, þ.e. mála- og stærð-
fræðibraut, en brautirnar séu þrjár
hérlendis samkvæmt nýju nám-
skránni, þ.e. mála-, félagsfræði- og
náttúrufræðibraut. „Síðan eru fjöl-
mörg kjörsvið innan brautanna
hérlendis þannig að námsframboð-
ið í námi til stúdentsprófs er í raun
miklu meira hér en í miklu stærra
ríki eins og Danmörku.“
Kallar eftir auknum sveigj-
anleika í grunnskólakerfinu
Aðspurð segist Kristín Arnalds,
skólameistari Fjölbrautaskólans í
Breiðholti, hafa miklar efasemdir
um gagnsemi þess að stytta nám á
framhaldsskólastigi. Segir hún að
skynsamlegra væri að horfa frem-
ur til grunnskólans og taka upp
þann sama sveigjanleika í námi þar
sem nú þegar er fyrir hendi í
áfangakerfi framhaldsskólanna.
„Með því móti gætu nemendur haft
meira um námshraða sinn að
segja,“ segir Kristín og minnir á að
mikilvægt er að hafa í huga að tími
nemenda er dýrmætur, enda segist
hún vera afar hlynnt því að nem-
endur útskrifist árinu fyrr en þeir
gera nú. Kristín minnir á að eins og
staðan er í dag geti duglegir nem-
endur lokið framhaldsskólanámi
ári fyrr en jafnaldrar þeirra og
töluvert sé um að nemendur nýti
sér það.
Að sögn Kristínar hefur stúd-
entsprófið í núverandi mynd nýst
afar vel og segir hún marga hafa
áhyggjur af faglega þættinum ef
fækka eigi einingum til stúdents-
prófs, sem stytting námsins mun
óhjákvæmilega fela í sér. Einnig
segist Kristín hafa miklar efasemd-
ir um hvort gerlegt sé að flytja
hluta af námsefninu frá framhalds-
skólunum niður í grunnskólann þar
sem fæstir kennarar grunnskólans
hafi þá fagþekkingu sem til þarf til
að geta kennt umrædd fög.
Hver verða afdrif verk-
menntanna og fornámsins?
Ólína Þorvarðardóttir, skóla-
meistari Menntaskólans á Ísafirði,
segist hafa vissar efasemdir um
ágæti þess að stytta nám í fram-
haldsskólum. „Mér finnst þeirri
spurningu ekki hafa verið svarað
ennþá til hvers við ættum að gera
þetta. Ég hef kallað eftir því að
grunnskólastigið væri skoðað betur
í samhengi við þetta og einnig skil-
in milli skólastiganna,“ segir Ólína
og bendir á að þegar taldar eru
kennslustundir þá sé nám í ís-
lenska grunnskólanum lengra en
grunnskólanám á Norðurlöndum
en það eigi ekki við um framhalds-
skólann, því hann sé sambærilegur.
Má í því samhengi nefna að í fyrr-
greindri skýrslu um styttingu
náms til stúdentsprófs kemur fram
að heildarkennslutími stúdents-
náms hérlendis er 2.707 klst. en á
bilinu 2.139–2.519 klst. á hinum
Norðulöndunum, þarna munar því
á bilinu 188–568 klst. Á sama tíma
er nám í grunnskóla 8.064 klst. hér-
lendis en á bilinu 6.359–7.530 klst. í
grunnskólum hinna landanna og
munar þar því á bilinu 534–1.705
klst.
Að sögn Ólínu er enn óútkljáð
hver verði, með styttingu fram-
haldsskólanáms, afdrif verkmennt-
anna og ennfremur hinna svoköll-
uðu almennu brauta sem eru
nokkurs konar fornám eða undir-
búningsbrautir fyrir framhalds-
skóla, hugsaðar fyrir þá nemendur
sem uppfylla ekki öll inntökuskil-
yrði inn á stúdentsprófsbrautir.
Hún veltir fyrir sér hvað verði um
þá áfanga sem framhaldsskólarnir
eru núna að kenna á almennu
brautunum ef færa eigi byrjendaá-
fanga framhaldsskóla niður í
grunnskólann, líkt og gert sé ráð
fyrir í hugmyndum um styttingu
framhaldsnámsins. „Á að vista
undirbúningsnámið áfram hjá
framhaldsskólunum þegar grunn-
skólinn er í raun farinn að kenna
erfiðara námsefni?“ spyr Ólína og
segir óljóst á hvers forræði þessi
undirbúningur eigi að vera. „Hitt
er svo annað mál að nú þegar þessi
ákvörðun hefur verið tekin sé ég
ekki annað vænna en að reyna að
framfylgja henni eftir bestu getu
og vona að mínar eigin efasemdir
hafi verið óþarfar,“ segir Ólína að
lokum.
Efast um að stytta megi
nám í framhaldsskólum
Allnokkrar efasemdir virðast ríkja hjá nokkrum
skólameisturum framhaldsskólanna um gagnsemi
þess að stytta nám á framhaldsskólastigi um ár.
Már Vilhjálmsson,
rektor Menntaskólans
við Sund.
Yngvi Pétursson,
rektor Menntaskólans
í Reykjavík.
Kristín Arnalds, skóla-
meistari Fjölbrauta-
skólans í Breiðholti.
TENGLAR
...................................................
www.mbl.is/itarefni
silja@mbl.is
Ólína Þorvarðardóttir,
skólameistari Mennta-
skólans á Ísafirði.
KREDITKORTAVELTA íslenskra
Mastercard-korthafa erlendis jókst
um 17,4% á milli áranna 2003 og
2004. Árið á undan var aukningin
um 6,8%. Alls var heildarnotkunin
erlendis fyrir árið 2004 tæpir sjö
milljarðar kr. en var rétt rúmur 5,1
milljarður árið 2003. Aukningin á
milli áranna nemur því um 36%.
Hlutdeild Mastercard í kreditkorta-
viðskiptum hérlendis er 27% og um
30% í debetkortaviðskiptum.
Mest var notkunin í Bandaríkj-
unum og Bretlandi eða rúmir þrír
milljarðar kr., sem gerir 45% af
heildarnotkuninni, og skiptist það
nokkuð jafnt á milli landanna eða
um 1,7 milljarðar í Bandaríkjunum
og tæplega 1,5 milljarðar í Bret-
landi. Næst komu Danmörk með
tæp 13% af heildinni, Spánn með
8,64% og Þýskaland með rúm 4%. Í
öllum ofangreindum löndum fyrir
utan Þýskaland varð umtalsverð
aukning. Mest varð hún í Bretlandi
á milli áranna 2003 og 2004 eða
55%. Í Bandaríkjunum var aukn-
ingin 41% en notkunin í Þýskalandi
dróst saman um 2,8%.
Ragnar Önundarson, fram-
kvæmdastjóri Kreditkorta hf. um-
boðsaðila Mastercard á Íslandi, seg-
ir ákveðna stöðnun hafa einkennt
efnahagslífið árin 2001 og 2002 en
það hafi tekið flug á síðustu tveimur
árum. Hann segir kortanotkunina
sýna fram á hvað Íslendingar séu
duglegir í því að fylgja lágu gengi
eins og aukningin í Bandaríkjunum
og Bretlandi gefa til kynna. „Það er
spurning hvort að Íslendingar séu
ekki svolítið að taka duglega á því í
góðærinu og séu kannski að auka
skuldir sínar,“ segir Ragnar en
hann bendir á að Íslendingar séu
mjög skilvísir þegar kemur að því
að greiða reikningana.
Ragnar segir notkunina gefa
glögga vísbendingu um hvert Ís-
lendingar séu að fara en alls náði
notkunin til um 150 landa um allan
heim í fyrra.
Kreditkortavelta
erlendis jókst um
17,4%
SÝSLUMAÐURINN á Ísafirði
staðfesti í gær lögbann sem hann
setti á framleiðslu, sölu og notk-
un á fiskflokkunarvél sem fyr-
irtækið 3X Stál á Ísafirði hafði
framleitt. Vélsmiðjan Style í
Garðabæ fékk lögbannið sett á
3X Stál á þeim forsendum að fyr-
irtækið hefði einkaleyfi á hluta af
búnaði vélarinnar. Forsvarsmenn
3X Stáls fóru fram á að lögbann-
inu yrði aflétt en niðurstaða
sýslumanns stóð óhögguð.
Að sögn Egils Ragnarssonar,
stjórnarformanns Style, átti hann
ekki von á öðru en að lögbannið
yrði staðfest, enda hefðu aðgerð-
irnar verið réttmætar. Ekki væri
nein ósanngirni fólgin í því að
verja einkaleyfi Style með lög-
bannskröfu. Að hans sögn mun
Style stefna 3X Stáli fyrir hér-
aðsdóm og krefjast skaðabóta,
líklega upp á tugi milljóna króna.
Lögbann sýslu-
manns staðfest
EMBÆTTI forstjóra Útlend-
ingastofnunar hefur verið auglýst
laust til umsóknar. Umsókn-
arfrestur rann út 22. janúar 2005.
Tvö sóttu um embættið; Hildur
Dungal lögfræðingur og Sveinn
Guðmundsson, framkvæmdastjóri
og lögfræðingur.
Tveir sækja um
embætti forstjóra