Morgunblaðið - 11.03.2005, Page 6

Morgunblaðið - 11.03.2005, Page 6
6 FÖSTUDAGUR 11. MARS 2005 MORGUNBLAÐIÐ FRÉTTIR BISKUPSSTOFA, Blaðamannafélag Íslands, Dómstólaráð og Lögmannafélag Íslands stóðu í gær að málþingi um fjölmiðla og umfjöllun þeirra um sakamál. Var það vel sótt. Björn Bjarnason, dóms- og kirkjumálaráð- herra, hóf málþingið og benti á að óvægin fjöl- miðlaumfjöllun kalli oftar en ekki á meiri sálgæslu sakborninga. Hann vísaði til orða Elínar Sigrúnar Jónsdóttur, framkvæmdastjóra Dómstólaráðs, sem sagði í viðtali við Morgunblaðið í gær, að oft- ar en ekki reyndist sú umfjöllun þungbærari við- komandi aðilum en dómsniðurstaðan sjálf. Þetta kom einnig fram í máli frummælenda málþingsins t.a.m. hjá þeim Hildigunni Ólafsdóttur afbrota- fræðingi og hjá Sigurði Tómasi Magnússyni, for- manni Dómstólaráðs. Sigurður benti á að í nor- rænni könnun hafi m.a. verið spurt um hvort fólki þætti verra að þurfa að sæta gæsluvarðhaldi eða fá fjölmiðlaumfjöllun um sig með nafni og mynd- birtingu. Um 70% aðspurðra sögðu að fjölmiðla- umfjöllunin væri verri refsing. Björn sagði fréttir sem snerta mannlegan harmleik ávallt hafa verið umfjöllunarefni, hins- vegar sé ljóst að fjölmiðlarnir nálgast efnið með ólíkum hætti og á ólíkum forsendum. Mikilvægt væri að fjölmiðlar temdu sér vandaðan málflutn- ing um sakamál þar sem allar hliðar mála séu kannaðar og ekki gengið of nærri fólki. Óvægin fjölmiðlaumfjöllun Karl Sigurbjörnsson biskup sagði sjónvarps- frétt hafa orðið til þess að hann hafði samband við Dómstólaráð, en fréttin var þess efnis að karl- maður sem dæmdur hafði verið í fangelsi hefði svipt sig lífi í kjölfar dómsins. Fram kom í frétt- inni að enginn hafi eftirlit með sálarheill þeirra sem hljóta þunga dóma og hefja ekki afplánun þegar í stað. Karl sagðist oft hafa orðið var við óvægna fjölmiðlaumfjöllun af sakamálum og í tengslum við ofangreinda frétt vaknaði sú spurn- ing hjá Karli hvers vegna fréttir af dómum séu sendar út umsvifalaust áður en þess sé gætt að að- standendur hafi fengið að vita um málið, og þeim gefist ráðrúm til þess að bregðast við. Hann segir fjölmiðla skorta tillitssemi þegar kemur að slíkum málum. „Við vitum það að í hlut eiga miklu fleiri en hinir eiginlegu málsaðilar,“ sagði Karl. Velti hann því upp hvort dómstólar gætu sett sér þá vinnureglu að dómar séu ekki birtir fyrr en að ákveðnum fresti liðnum. Auk þess hvort dóm- stólar, lögmenn og fréttamenn gætu bundist sam- tökum og sett sér siðareglur um þessi efni. Hann varpaði fram þeirri spurningu hvaða tilgangi það þjónaði að rekja í ítarlegu máli málsatvik eins og í kynferðisbrotamálum. Hildigunnur Ólafsdóttir afbrotafræðingur fjallaði um fjölmiðlaumfjöllun um sakamál út frá sjónarhóli afbrotafræðinnar. Í máli hennar kom fram að ekkert skipulegt upplýsingastreymi sé að finna frá lögreglu eða dómstólum til fjölmiðla. Hún benti á að fjölmiðlaumfjöllun um sakamál einskorðist við upphaf glæpsamlegs atferlis og við dómsuppkvaðningu. Þeir fjalli t.a.m. um ákveðin atriði sakamála og sýndu þ.a.l. oft afar takmark- aða mynd af slíkum málum. Hún sagði að fjöl- miðlar hefðu margþættu hlutverki að gegna og bætti því við að fjölmiðlar verði oft hluti af at- burðarás sem þeir fjalla um. T.a.m. hafi stöðugur fréttaflutningur af tilteknu sakamáli mikil áhrif á þjóðfélagsumræðuna. Hún geti svo aftur á móti haft áhrif á ákvarðanir dómsvalda sem eigi ekki að gerast, að sögn Hildigunnar. Sigurður benti á að markmið opinberrar máls- meðferðar væri m.a. að veita dómstólunum aðhald og auka traust almennings á réttarkerfinu. Fjöl- miðlar tryggðu að málsmeðferð fyrir dómstólum væri í raun opinber, auk þess ætti almenningur rétt á upplýsingum um sakamál. Hann sagði um- fjöllun fjölmiðla oftast snúast um einstök afbrot, t.a.m. að brot hafi verið framið, að brotamaður hafi náðst og hvernig rannsókn máls miði. Ekki bæri mikið á almennri umræðu um sakamál í fjöl- miðlum. Hann sagði að opinber umfjöllun gæti í vissum tilfellum skaðað rannsókn mála en aftur á móti hafi verið dæmi þess að fjölmiðlaumfjöllun hafi beinlínis leitt til lausnar á sakamálum. Breytt viðhorf eða lagasetning Hann sagði myndatökur af sakborningum, vitn- um og brotaþolum í dómsölum og dómshúsum væru bannaðar samkvæmt nýsettum réttar- farslögum í Danmörku og Noregi. Rökin þar að baki séu þau að nauðsynlegt sé að ákærði fái frið til þess að halda uppi vörn í sínu máli. Sigurður segir að unnið sé að því að endurskoða meðferð opinberra mála hérlendis með hliðsjón af ofan- greindum lögum. Hann benti á að fjölmiðlar hér- lendis þyrftu að breyta sínum vinnubrögðum svo ekki kæmi til lagasetningar um þetta líkt og gerst hefur í Noregi og Danmörku. Sveinn Helgason, hjá Fréttastofu útvarps, sagði ljóst að fjölmiðlar eigi ekki að vera steyptir í sama mót. Þeir eigi að vera ólíkir og það birtist m.a. í umfjöllun þeirra um sakamál. Hann benti á að umfjöllun um sakamál hafi aukist að und- anförnum árum m.a. vegna þess að nýir brota- flokkar hafi bæst við og hugsanlegt sé að áhugi fólks sé meiri á umfjöllunarefninu. Sveinn sagði að fjölmiðlar eigi að bera ábyrgð og velta því fyrir sér hvaða áhrif umfjöllun þeirra hafi á hlutaðeig- andi aðila. Sveinn taldi DV hafa farið yfir strikið í umfjöll- un sinni um móður í Reykjavík sem varð dóttur sinni að bana. Þar hafi blaðið ekki sýnt nægilega nærgætni og samúð. Hann benti hinsvegar á að DV væri nauðsynlegur miðill sem bæði væri ágengur og tæki á málum sem aðrir fjölmiðlar létu vera. Spurningin sé hinsvegar sú hversu langt fjölmiðlar eigi að ganga. „Það er línudans að fjalla um sakamál,“ sagði Sveinn sem benti á mik- ilvægi vandvirkni og að fjölmiðlar færu rétt með lagaleg hugtök og staðreyndir. Morgunblaðið/Jim Smart Frummælendur á ráðstefnunni, frá hægri: Björn Bjarnason, dóms- og kirkjumálaráðherra, Karl Sigurbjörnsson, biskup Íslands, Hildigunnur Ólafsdóttir afbrotafræðingur, Sveinn Helgason, fréttamaður á fréttastofu útvarpsins, og Sigurður Tómas Magnússon, formaður Dómstólaráðs. Línudans að fjalla um sakamál „Mannlegur harmleikur í sviðsljósinu – umfjöllun fjölmiðla um sakamál“ var yfirskrift málþings þar sem rætt var um stöðu og áhrif fjölmiðla í slíkum málum út frá ýmsum ólíkum sjónarhornum. VAR ÞAÐ tilviljun að Fischer fékk ekki egg að morgni 2. mars og end- aði í einangrun einmitt sama dag og von var á Sæmundi Pálssyni og unnustu Fischers, Miyoko Watai, í heimsókn í fylgd íslenskra sjón- varpsmanna? Ritstjóri Mainichi Daily News, Tashima Norihiro, efast mjög um það og telur jafnvel að „eggjamálið“ endursepgli und- irliggjandi átök Íslendinga og Jap- ana og Bandaríkjamanna um Fisch- ers. Norihiro segir að engin lög standi í vegi þess að Fischer fái að yfirgefa Japan en japönsk stjórn- völd hafi tekið pólitíska ákvörðun um að halda honum í varðhaldi. Þetta geri þau vegna þess að skila- boð hafi komið frá Bandaríkja- mönnum um að leyfa Fischer ekki að fara til annarra landa en Banda- ríkjanna. Norihiro bendir á að Fischer hafi alltaf fengið soðið egg í morgunmat en þennan morgun hafi hann ekk- ert fengið, Fischer því misst stjórn á skapi sínu og slegið til fangavarð- ar og hafi verið settur í einangrun í kjölfarið - einmitt sama dag og Sæ- mundur og Watai, unnusta Fisch- ers, hafi ætlað að heimsækja Fisch- er í fylgd íslenskra sjónvarps- manna. „Af hverju gerðist þetta þann dag sem vinur Fischers frá Ís- landi ætlaði að heimsækja hann?“ spyr Norihiro. „Kannski var það til- viljun. Kannski, en ég trúi ekki á til- viljanir. Watai hafði heimsótt Fischer oftar en hundrað sinnum og hafði aldrei verið vísað frá. Af hverju var henni vísað frá þennan dag? […] Kannski var Fischer, sem heldur mjög upp á egg, ögrað af ásettu ráði með því að gefa honum þau ekki. Hver veit sannleikann þegar stjórnvöld neita að tjá sig. Þetta er bara mín tilgáta um það sem gerðist.“ Efast um að „eggjamálið“ hafi verið tilviljun SÆMUNDUR Pálsson átti fund með tveimur japönskum öld- ungadeildarþingmönnum í gær. Hann ræddi við þá um mál Bobbys Fischers og bað þá að taka það upp í þinginu. „Þeir tóku mér mjög vel og sögð- ust ætla að at- huga hvað þeir gætu gert, ef til vill væri hægt að koma með fyr- irspurn um málið í þinginu. Ég er að reyna að ýta á þetta hér og þar, sjá hvort við getum haft einhver áhrif,“ sagði Sæmundur. Hinir Íslendingarnir í sendi- nefndinni sem fóru með Sæmundi til Japans, þeir Guðmundur G. Þór- arinsson, Einar S. Einarsson og Garðar Sverrisson, fóru frá Japan í gærmorgun. Hitti japanska öldungadeildar- þingmenn Sæmundur Pálsson Aukin umfjöllun með nýjum brotaflokkum

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.