Tíminn - 29.05.1971, Blaðsíða 8

TÍMINN
Hús, sem átti að rífa, list-
elskur hjúkrunarmaður og
hópur sjúklinga á geðsjúkra-
húsi í Danmörku. Þetta er
forsaga listsýningar, sem var
opnuð nýlega í Ríkisspítalan-
um í Kaupmannahöfn, sem er
sú fyrsta haldin í þeim húsa-
kynnum.
Á þessari sýningu getur að
líta árangur óeigingjarns
starfs hjúkrunarmanns að
nafni Hilmar Jacobsen, sem
stofnaði listamiðstöð við St.
Hans sjúkiahúsið í Danmörku.
Hilmar þessi hefur mikinn
áhuga á málaralist, og hann
Þessi sjúklingur hefur ekki mælt orð af vörum í 21 ár. Hann setti saman
þvottaklemmur og skrældi kartöflur daglega, en með tilkomu listamið-
stöðvarinnar fékk hann áhuga á að máia. Hann mællr ekki orð af vörum,
en tjáfcr rikar tilfinningar í málverkum sínum og er ánægðari en nokkru
sinni fyrr.
korm því til leiðar að baðliúsi,
sem átti að rífa, var breytt, og
síðan fengið til afnota sjúk-
lingum, sem höfðu áhuga á að
mála. Árangur af þessu frum-
kvæði hans var svo góður, að
nú geta menn tæpast hugsað
sér St. Hans sjúkrahúsið án
þessarar tegundar starfslækn-
inga. Það eru listaverk þessara
sjúklinga, sem menn geta um
þessar mundir fengið að kynn
ast í Ríkisspítalanum í Kaup-
mannahöfn.
Hilmar Jacobsen, sem er 58
ára, hefur unnið á sjúkrahús-
inu í 34 ár. Hann fékk þá
hugmynd að stofna listamið-
stöð fyrir þrem árum, þegar
hann var spurður að því hvort
hann gæti ekki notað gamla
baðhúsið, sem átti að rífa, til
einhvers konar starfslækninga.
Hann sagðist vel geta það, en
með þvf skilyrði að hugmyndir
hans yrðu samþykktar.
Frá kartöflum til pensils
og lita
— Ég stakk upo S því, seg-
ir Hilmar í viðtali í Politiken,
— að húsið yrði notað til þess
að leyfa sjúklingunum að
vinna með léreft og pensil.
Árum saman hef fylgzt með
því, að sjúklingar hafa feng-
izt við að skræla kartöflur og
vinna önnur álíka störf. Mér
varð ljóst að sumum sjúkling-
um hlutu að hæfa betur ann-
ars konar störf. Tillaga mín
hlaut góðar undirtektír, og
fékk ég 200 krónur danskar í
styrk frá bæjaryfirvöldum. En
það hefur samt verið mjög erf
itt að framkvæma þessa hug-
mynd. Ég á í stöðugri bar-
áttu til að fá peninga til efnis-
kaupa. Þess hefur verið kraf-
izt að sjúklingar máluðu tví-
vegis á sama léreftið, en það
verður ekki meðan ég stjórna
listamiðstöðinni. Það væri til
lítils, að sjúklingamir fengju
fyrst að skapa eitthvað, en
síðan yrðu þeir að eyðileggja
verk sín, aðeins af því, ,að við
hefðum ekki efni á að kaupa
léreft. Velferðarríkið getur
ekki verið þekkt fyrir slíkt.
Saga að baki hverrar
myndar
Allar eiga myndirnar sína
sögu. Frandsen er gott dæmi
um sjúklingana, sem eiga
myndir á sýningunni. Ég hef
þekkt hann síðan 1947. Hann
hefur verið á sjúkrahúsinu
síðan þá og ekki sagt orð í
öll þessi ár. Hann fylgist mcð
því sem á sér stað í kringum
hann, en vill ekki blanda geði
við fólk. Þann tíma sem ég
hef haft afskipti af honum,
hefur hann fengizt við að
skræla kartöflur og festa sam-
an þvottaklemmur.
Hann gerði sér ekki ljóst
að hann gæti farið að mála,
þegar ég byrjaði starfsemina
í listamiðstöðinni. Fyrstu
sjúklingarnir, sem þangað
komu voru listamenn, sem
voru á sjúkrahúsinu um lengri
eða skemmri tíma. Sjúklingar,
sem eru málarar, hafa alltaf
fengið tækifæri til að fást við
léreft og pensil, en nú fengu
fleiri að komast að. Mér varð
hugsað til Fransens. Að mínu
áliti hafði hann sett saman
klemmur og skrælt kartöflur
nægilega lengi. Einn góðan
veðurdag fékk ég honum
pensil. — Viltu mála, sagði
ég. Hann byrjaði og ég hrós-
aði honum. Hann fékk léreft
og upp frá þessum degi hefur
hann verið hamingjusamari en
áður. Hann er orðinn heilbrigð
ur, en hann kemur á hverjum
degi. En hann á sér vandamál.
þ. i hann málar tíu málverk á
dag.
LAUGARDAGUR 29. maí 1971
Starfsíækningar í formi málaralistar
gefast vel á sjúkrahúsi í Danmörku
Hafa fundið sinn tón
— Hvers vegna er það
vandamál?
— Af því við höfum ekki
nógu mikið af peningum fyrir
efni. En ég segi það, að fyrst
Fransen hefur fundið sinn
rétta tón með því að mála, á
skortur á nokkrum skitnum
krónum ekki að svipta hann
þeirri ánægju. Ef fólk aðeins
vissi, að það getur komið hing-
að og fengið fallegar myndir
á veggina fyrir 30—40—50
kr., þá ættum við ekki við
þetta vandamál að etja. En
enginn kemur þótt allir séu
velkomnir.
— Hvernig veiztu að Frand-
sen er ánægðari þegar hann er
að mála en þegar hann vinn-
ur við að setja saman klemni-
ur?
— Ég finn það. Þótt hann
segi aldrei neitt, er gott sam-
band okkar á milli. Ég get
sagt frá öðrum sjúklingi,
Conny. Hún málar líka, en um
leið setti hún svip á listamið-
stöðina okkar með sínu góða
skapi. Á hverjum degi hrósaði
hún Frandsen, en hann virt-
ist ekki veita orðum hennar
athygli og hélt eins og ekkert
liefði í skorizt ófram að þekja
léreftið litum, ,sem þegar nán-
ar er að gáð leysast upp í ver-
ur og andlit. Dag nokkurn út-
skrifaðist Conny, og nokkrar
vikur liðu. Þá sá ég allt í einu
að Frandsen hafði málað and-
litsmynd. Hún var af Conny.
Myndin var nauðalík henni.
Hann hafið ekki mælt eitt orð,
en myndimar sem hann mál-
aði af henni lengi á eftir,
sýndu að sú hlýja, sem hún
sýndi honum, hafði ekki látið
hann ósnortinn.
í betra skapi
Frandsen og Conny eiga
bæði myndir á sýningunnL
Conny á fjórar. Ég vona að
þær seljist. Það bezta í heim-
inum fyrir Conny eru mynd-
imar, sem hún hefur málað,
og hún getur ekki fengið þær
heim til sin af þvi að hún á
ekki peninga til að borga efn-
isgjald. Hún á um 40 myndir
á sjúkrahúsinu og hana vantar
6—800 kr. til að borga léreft
og liti. Ef myndimar seljast
er það vandamál úr sögunni.
— Fá sjúklingamir bata af
því að mála?
— Verðum við ekki hress-
ari ef við komumst í betra
skap? Ég kann ekki að meta
það vísindalega, hvort sjúk-
lingunum batnar eða ekki, en
enginn vafi er á að þeim líður
vel þegar þeir era að mála og
þeir koma dag eftir dag. Ég
er sjálfur ekki í nokkram vafa
um að slíkar starfslækningar
sem þessi era gagnlegar. Það
er skemmtilegt að skapa eitt-
hvað, sem annað fólk hefur
áhuga á. Áríðandi er að
byggja upp sjálfsvirðingu
sjúklinganna, og það geram við
með þessu starfi. Við máttum
ekki selja myndir sjúkl-
inganna þangað til fyrir
fáum árum. Það var ekki leyfí-
legt, að sjúklingar ynnu sér
inn peninga hér. En ég aðstoð-
aði þá samt með þvi að selja
myndir þeirra, og nú hefur
fengizt viðurkenning á því, að
það sé skynsamlegt.
En okkur vantar alltaf pen-
inga, og ég vona að sýningin
í Kaupmannahöfn veki at-
hygli á því starfi sem hér er
unnið og aðrir en sjúklingarn-
ir komi hingað og njóti ánægj-
unnar af listaverkum þeirra.
Hjúkrunarmaöurinn danski, sem stofnaði listamiðstöð við Skt. Hans sjúkra-
húsið.