Tíminn - 07.06.1973, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 7. júni 1973.
TÍMINN
7
* 1 ... '
— Wwiwi —|
-
Útgefandi: Framsóknarflukkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar: Þór-
arinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas Karlsson,
Andrés Kristjánsson (ritstjóri Sunnudagsbiaös Timans).
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrif-
stofur i Edduhúsinu við Lindargötu, simar 18300-18306. Skrif-
stofur i Aðalstræti 7, simi 26500 — afgreiðsluslmi 12323 — aug-
lýsingasimi 19523. Askriftagjald 300 kr. á mánuöi innan lands,
i lausasölu 18 kr. eintakiö.
Blaðaprent h.f
Spurning
AAatthiasar
Jóhannessen
Á blaðamannafundi, sem Henry A. Kissinger
hélt i Reykjavik siðastl. fimmtudag, lagði
Matthias Jóhannessen, ritstjóri Morgun-
blaðsins, fyrir hann þá spurningu, hvort forseti
Bandarikjanna vissi, ,,að Bretar eru að skjóta
Islandi út úr Nato vegna framferðis þeirra á
íslandi og hvað ætla Bandarikjamenn að gera
við þvi”.
Kissinger vék sér undan að svara þessari
spurningu Matthiasar beint. Hann sagði, að
forseti Bandarikjanna hefði fengið greinar-
góðar upplýsingar um málið i viðræðum við
forsætisráðherra og utanrikisráðherra íslands,
en ekki væri viðeigandi fyrir Bandarikin að
taka afstöðu að þessu sinni, þar sem för
Bandaríkjaforseta til íslands hefði fyrst og
fremst verið farin til að tala við Frakklands-
forseta. Siðan lét hann i ljós þá ósk, að sam-
komulag næðist i deilu Breta og íslendinga.
Greinilegra svar en þetta fékk Matthias ekki.
Það er rétt, sem Lúðvik Jósefsson tók greini-
lega fram i ræðu sinni á sjómannadaginn, að
landhelgismálið og þátttaka okkar i Nato eru
aðskilin mál, og að ekki má blanda þeim of-
mikið saman. En það er lika jafnrétt hjá
Matthiasi Jóhannessen, að það hefur beint og
óbeint áhrif á afstöðu okkar til Nato, ef Bretar
halda áfram að beita okkur ofbeldi innan fisk-
veiðilögsögunnar. Haldist þetta áfram, hljóta
fleiri og fleiri að spyrja þeirrar spurningar,
hvers virði það varnarbandalag er, sem ekki
veitir vernd gegn slikum árásum. Haldist
ofbeldi Breta áfram, mun andúðin gegn þeim
færast yfir á Nato og fylgi þeirra eflast, sem
vilja fara úr þvi. Þannig er það hárrétt orðað
hjá Matthiasi, að ,,Bretar eru að skjóta íslandi
út úr Nato”.
Gangur mála hjá alþjóðastofnunum er yfir-
leitt þannig, að meðferð þeirra tekur sinn tima,
jafnvel þótt um aðkallandi mál sé að ræða.
Glöggt dæmi um þetta eru vinnubrögðin hjá
öryggisráði Sameinuðu þjóðanna. Þess vegna
er ekki ósanngjarnt, þótt Nato sé ætlaður
einhver timi til að koma fram þeirri kröfu
íslendinga að fjarlægja brezku herskipin úr
islenzku fiskveiðilögsögunni, en fyrr geta
íslendingar ekki tekið þátt i neinum viðræðum
um bráðabirgðasamning við Breta. En þótt
sanngjarnt sé að reikna með nokkrum biðtima
i þessum efnum, geta íslendingar ekki beðið
lengi. Óhjákvæmilegt verður þá að taka þátt-
tökuna i Nato til endurskoðunar. Gegn þeirri
kröfu verður ekki staðið, eins og Matthias
Jóhannessen hefur bent svo eftirminnilega á.
Þótt íslendingar vænti þess, að Nato sýni
brátt skörungsskap i þessu máli og réttlæti
þannig tilveru sina, fer fjarri þvi, að þeir þurfi
nokkuð að örvænta. Þeim er sigurinn eigi að
siður vis, en hann getur þá tekið nokkru lengri
tima. Höfuðatriðið er að láta hvergi undan siga
og sýna þrautseigju og festu. öll þróun al-
þjóðaréttarins styður Islendinga. Bretum
verður þvi ófært að beita íslendinga ofbeldi til
lengdar.
Forustugrein úr The Times, London:
Endurreisa þarf álit
Alþjóðadómsins
Hann hefur ekki samlagazt breyttum aðstæðum
Haag kvað upp þann úrskurð i
ágúst i fyrra, að islendingar
mættu ekki skipta sér af
veiðum brezkra og vestur-
þýzkra botnvörpunga á þvi
hafsvæði, sem deilt er um, þar
til að dómstóllinn hefði kveðið
upp dóm að afstöðnum réttar-
höldum og rökleiðslum.
Islendingar hafa haft þennan
úrskurð gersamlega að engu.
Gangi endanlegur dómur gegn
kröfu íslendinga um fimmtiu
milna fiskveiðilögsögu, eins
og sennilegt er, munu þeir
einnig hafa þann dóm að engu.
Astraliumenn og Nýsjálend-
ingar hafa fyrir skömmu kært
og krafizt þess, að Alþjóða-
dómstóllinn banni Frökkum
frekari kjarnorkusprengingar
i Kyrrahafinu. Frakkar hafa
ákveðið að mæta ekki fyrir
dómstólnum til þess að
andmæla kærunni. Þeir hafa
einnig neitað að fresta til-
raunum sinum þar til dóm-
stóllinn hafi kveðið upp úr-
skurð sinn. Þeir ætla sér sýni-
lega ekki að fara eftir neinum
þeim úrskurði dómstólsins,
sem miðaði að þvi að hamla
áformum þeirra um kjarn-
orkutilraunir.
ALÞJÓÐADÓMSTOLLINN
getur hvorugu hinna þrjózku
rikja þröngvað til þess að lúta
lögsögu hans eða fara eftir
neinum þeim úrskurði, sem
hann kveður upp. Hann hefir
hvorki vald né afl tii þess að
leggja á refsingu og engum
aðila er falið að framfylgja
dómum hans.
Þessi tvö mál sýna svo
skýrt, að ekki verður um
villzt, — hvort sem afstaða
islendinga og Frakka telst rétt
eða röng — að árangur af
starfi dómstólsins er gersam-
lega undir þvi kominn að full-
kominnar samvinnu allra
deiluaðila njóti við.
Slik samvinna er bæði nauð-
synleg til þess, að allur mála-
rekstur verði öruggur og full-
nægjandi og eins til hins, að
úrskurður dómstólsins sé
virtur og eftir honum farið.
Dómstóllinn hefir alla tið átt
við þennan annmarka að etja,
og eins var um fyrirrennara
hans undir Þjóðabandalaginu
gamla.
ÞVt verður þó ekki neitað,
að athafnasemi dómstólsins
hefir rénað mjög verulega
undangenginn áratug og sama
er að segja um áhrifavald
hans og allan árangur af starfi
hans. Rás viðburðanna undan-
gengna mánuði hefir enn einu
sinni vakið þá spurningu,
hvort dómstóllinn sé hættur að
verða hinu alþjóðlega sam-
félagi að gagni.
Dæmi tslendinga er vert
alveg sérstakrar athygli. Það
sýnir, að jafnvel hin smæstu
riki geta virt dóminn að
vettugi, án þess að séð verði,
að þau biði nokkurt tjón af.
Dæmi finnast um þetta frá
fyrri tið. Albanir neituðu fyrir
tuttugu árum að greiða
Bretum skaðabætur, sem
dómstóllinn kvað upp úrskurð
um vegna sprenginga brezkra
herskipa i Corfu-sundi. Svo
stóð á að þvi sinni, að Albanir
voru i þann veginn að yfirgefa
hið alþjóðlega samfélag, og ef
til vill hefir það stuðlað að
nokkru leyti að þvi, að þeir
höfðu úrskurð dómstólsins að
engu.
Islendingar eru hins vegar
vestræn þjóð með gróna
virðingu á lögum og rétti, aðili
að Atlantshafsbandalaginu og
llluti af sal Alþjóðadómstólsins
einmitt þess háttar þjóð, sem
gert hefir verið ráð fyrir að
virti Alþjóðadómstólinn. Allt
til þessa hafa smáriki tiðast
haft hag af þvi að notfæra sér
dómstólinn og fara eftir
úrskurði hans. Aðfarir og
afstaða stórra rikja og stór-
velda hafa tiðast valdið
mestum erfiðleikum.
ALÞJÓÐADÓMSTÖLLINN
hefirstarfað i 27 ár og fjallað á
þeim tima um tæplega 60 mál
(og sum þeirra hafa leitt til
nákvæmlega sams konar
mála). Aðeins tylft af þessum
málum hafa verið tekin fyrir
eftir 1960 og teljast þar með
þau mál, sem enn eru til með-
ferðar fyrir réttinum. Dóm-
stóllinn hefir alls kveðið upp 32
dóma og 14 ábendingar.
Fjörutiu og sex riki einungis
hafa skuldbundið sig til að
hlita lögsögu dómsins eða
minna en þriðjungur aðildar-
rikja að Sameinuðu þjóð-
unum. Meira að segja létu
sum rikin svo mikilvægar og
alvarlegar takmarkanir
fylgja viðurkenningu sinni, að
hún má heita að litlu hafandi.
Meðal þessara fjörutiu og sex
rikja er ekkert kommúnista-
rikjanna, en sum þeirra hafa
eigi að siöur viðurkennt lög-
sögu dómstólsins i vissum
málum. Afrikurikin hafa flest
hætt að treysta dómstólnum
vegna afstöðu hans til deil-
unnar um Suð-vestur Afriku.
MESTUM vanda veldur, að
dómstóllinn er mjög náið
tengdur rikjandi hneigð i al-
þjóðamálum, en hefir þó ekki
möguleika á að breyta afstöðu
sinni i samræmi við þessa
hneigð. Dómstóllinn var
mótaður i þjóðasamfélagi,
sem siðan hefir tekið miklum
breytingum, en hann hefir
ekki aðlagað sig þessum
breytingum.
Þetta táknar þó ekki, að
dómstóllinn sé ekki framar til
neinna nytja. Hann gegnir
gerðardómshlutverki á einu
sviði, eða I þeim málum, sem
risa út af ágreiningi um skiln-
ing á ákvæðum alþjóða-
samninga, og við það eru
tengdar vonir um, að hann
öðlistað nýju sitt fyrra mikil-
vægi. Enn eru dómar hans
mikilvæg undirstaða að al-
þjóðalögum.
EINNIG má færa að því rök,
að tilvera dómstólsins stuðli
að festu i alþjóðlegri löggæzlu
og ákvarðanir hans hafi það
sterk áhrif siðferöilega —
jafnvel þó að þeim sé ekki
hlýtt — að rfkið, sem brýtur,
gjaldi þeirra áhrifa i skiptum
sinum við aðrar þjóöir. Enn-
fremur er dómstóllinn
stundum sá eini opinberi vett-
vangur, þar sem fulltrúar
deilandi rikja geta rætt
ágreining sinn i fullri ró án
þess að spillandi stjórnmála-
hita gæti.
Þrátt fyrir þetta er mikil
þörf á þvi, að Sameinuðu þjóð-
irnar breyti hlutverki dóm-
stólsins. Nauðsynlegt er að
kanna, hvort ekki sé unnt að
endurmóta hlutverk dómstóls-
ins og efla hann á þann veg, að
hann verði að nýju aðnjótandi
sama trausts og virðingar,
sem bæði hann og fyrirrennari
hans nutu hér áður meðal
þjóða heimsins.
Þ.Þ.