Tíminn - 07.11.1974, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 7. nóvember 1974.
TÍMINN
7
r
v
tJtgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm). Jón Helgason. Auglýsinga-
stjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur I
Edduhúsinu við Lindargötu, simar 18300 — 18306. Skrif-
stofur i Aðalstræti 7, simi 26500 — afgreiðslusimi 12323 —
auglýsingasimi 19523.
Verð i lausasölu kr. 35.00.
Askriftargjald kr. 600.00 á mánuði. Blaðaprent h.f.

J
Veizluhugsjón
Vísis
Á þriðjudaginn hófst matvælaráðstefna i Róm.
Hún fékk i veganesti þá vitneskju, að fimm
hundruð milljónir manna i heiminum búa við
hungur og sáran skort. Nýlega er lokið miklu
mannfalli af völdum hungurs i mörgum Afriku-
rikjum, og um þessar mundir eru fórnarlömb
hungurdauðans i Bangladesh orðið hundrað þús-
und á að gizka.
Þennan sama dag og matvælaráðstefnan var
sett i Rómaborg, birtist forystugrein um mat-
vælaframleiðslu i dagblaðinu Visi. Hún hét
,Milljón á mann”, og inntak boðskaparins var á
þessa leið:
„Nú vaknar sú spurning, hvort ekki sé rétt að
greiða hverjum alvörubónda eina milljón á ári
fyrir að leggja niður búskap. Rikið hefði engin
aukaútgjöld af sliku, og neytendur ættu kost á
furðulega ódýrum, innfluttum landbúnaðarvör-
um. Þeir gætu lifað i ostaveizlum, svinakjöts-
veizlum og kjúklingaveizlum upp á hvern einasta
dag, og bændur gætu hætt að slita sér út fyrir
aldur fram.
Þetta myndi að visu kosta nokkum gjaldeyri.
En þá hlið má leysa með þvi að reisa svo sem
tvær stórar álverksmiðjur eða hliðstæða stóriðju
og láta nokkur hundruð starfsmenn hafa fyrir þvi
að afla gjaldeyris, sem vantar, til þess að allir
Islendingar geti lifað i vellystingum praktuglega
á innfluttum landbúnaðarafurðum”.
í þessari glánalegu forystugrein birtist hugs-
unarháttur, sem hlýtur að vekja undrun. Mitt i
hugruðum heimi, þegar alveg eins getur hugsazt,
að heimskreppa sé að skella á, er farið fram á
það að islenzka rikið borgi „milljón á mann’ til
þess að stöðva framleiðslu á búvöru i landinu, og
þá liklega útrýma bændastéttinni i framhaldi af
þvi. Tilgangurinn, sem meðalið helgar, er sagður
sá, að þjóðin geti þar eftir unað sifelldlega við
veizluborð — „lifað i vellystingum praktuglega á
innfluttum landbúnaðarvörum”. Gjaldeyrishall-
ann, sem af þessari eilifðarveizlu hlytist, á að
jafna með tveim stórum álverksmiðjum, þar sem
nokkur hundruð manna „hafa fyrir þvi” að afla
gjaldeyrisins. Menn taki eftir orðalaginu: látnir
„hafa fyrir þvi”. 1 gegnum það skýn fyrirlitning-
in á verkamönnunum, á sinn hátt eins og harla ó-
verðskuldaðar dylgjur felast i þvi orðalagi, að
„bændur gætu hætt að slita sér út”, ef fleygt væri
i þá peningum fyrir það að hætta framleiðslustörf
um.
Að sjálfsögðu þarf ekki að fjölyrða um þá full-
yrðingu, sem lögð er til grundvallar veizluhug-
sjóninni, að útlenda búvöru megi flytja inn fyrir
nálega ekkert verð. En til frekari skilnings á þvi,
á hve traustum stoðum boðskapur Visis er reist-
ur, má geta þess, að einmitt þessa daga hafa bor-
izt fréttir um, að þau lönd, sem selja báxit til
álverksmiðja, eru að undirbúa samtök um stór-
hækkað verð, að fordæmi oliurikjanna.
—jh
OLIVER TODD, ritstjóri Le Nouvel Observateur:
Frakkar eiga að hætta
að einblína á Quebec
Kanada sem heild er meira virði

P. E. Trudeau forsætisráftherra Kanada.
FYRIR fimm árum var sjón-
varpað i London viðtali við
Pierre Elliott Trudeau, for-
sætisráðherra i Kanada, og þá
var hann spurður hinnar
venjulegu spurningar um
Quebec og Frakkland. (Þessi
spurning verður oftast efst á
baugi i Vestur-Evrópu þegar
Kanada ber á góma.) Trudeau
vék sér ekki undan spurning-
unni.
„Ég held, að sjaldan sé
heppilegt aö reyna að hraða
gangi svona mála”, sagöi
hann með hægð. „Ég held, að
mér meiri menn hafi
árangurslaust reynt að breyta
afstöðu de Gaulles, og ég ætla
ekki að gera það”.
Um þetta leyti gat Trudeau
ekki farið til Frakklands nema
sem einstaklingar, til dæmis
til þess að fara á skiðum og
heimsækja vini sina. For-
sætisráðherra Quebec-fylkis
var aftur á móti fagnað reglu-
lega i Elysée-höll. De Gaulle
olli þessu furðulega ástandi
með heimsókn sinni til Mon-
treal árið 1967. Þá rétti hann
upp hendina og hrópaði:
„Vive le Qoubec libre”. Hers-
höfðinginn vakti mikla
athygli, og aðskilnaðarmenn i
Quebec þóttust hafa himin
höndum tekið. En i raun haföi
ekkert áunnizt. Embættis-
menn i utanrikisráðuneyti
Frakka voru miður sin. Sam-
búð stjórnanna i Ottawa og
Paris kólnaði, og öllum þótti
miður.
Nti hefir „gangur” þessa
máls breytzt. Trudeau er i
þann veginn að leggja af stað
til Parisar, þegar þetta er
skrifað. Hann hefur ekki
breytt afstöðu sinni, en
franska ríkisstjórnin hefir
horfið frá tilgangslausri þver-
móðsku. Kanadamenn gerðu
' nokkurn hávaða út af kjarn-
orkutilraunum Frakka, en
hinn látni forseti Frakklands,
Georges Pompidou, ætlaði að
bæta ráð Frakka og var reiðu-
búin að taka á móti Trudeau
og jafna ágreininginn, áður en
hann féll frá. Valery Giscard
d’Estaing, sem kann að
þekkja meira til mála i
Norður-Ameriku en fyrirrenn-
ari hans, eða lætur að minnsta
kosti ekki stjórnast af tilfinn-
ingahita, ætti að geta átt sinn
þátt i að gera sambúð Frakka
og Kanadamanna eölilega.
En eru þó á kreiki svipir frá
timum Gaulleismans. Robert
Bourassa, forsætisráðherra
Quebec-fylkis, kemur til
Parlsar fyrir áramót. Að visu
er ekkert áriöandi á dagskrá,
en fullvissa þarf Kanadamenn
af frönskum ættum um, aö hin
„sérstöku tengsl” milli Que-
bec og Parlsar verði varð-
veitt.
ALLT á þetta að gefa til
kynna, að Frakkar hafi sér-
stakan áhuga á Quebec og
franskir Kanadamenn elski
Frakkland meira en Kanada.
Sennilega verða þessa atriði
ekki rædd á fundi þeirra
Trudeaus og Giscards I Paris
að þessu sinni. En ég vil leyfa
mér að halda fram, að hvort
tveggja sé rangt.
Sannleikurinn er sá, að
venjulegur Frakki veit afar
litiö um næst stærsta riki I
heimi. Og þegar franskur
Kanadamaður talar um „sér-
stök tengsl”, minnir hann mig
á þá skozka þjóðernissinna,
sem tala um „hið gamla”
bandalag Skota og Frakka.
1 Stuttu máli sagt eru afar
fáir Frakkar — og raunar fáir
Evrópumenn — kunnugir
kanadiskum málum. Af þessu
leiðir, að góðviljaðir menn,
sem láta sér annt um aðskiln-
aðarmenn i Quebec, eða falla
fyrir töfrum þeirra, mata okk-
ur Frakka á niðursoðnu
Kanada, krydduðu hálfsann-
leika fré liðinni öld.
BANDARISKT fjármagn ræð-
ur úrslitum i kanadisku efna-
hagsllfi, og þess vegna halda
Frakkar yfirleitt, að öll stefna
Kanadamanna sé búin til i
Washington og borin á borð i
Ottawa. En öllum, sem kann-
ast við þá Ford og Trudeau, þó
ekki sé nema af orðspori, ætti
að vera ljóst, að þetta er
næsta ósennileg tilgáta,
hversu snar sem „efnahags-
þátturinn” kann að vera. Ekki
má híldur gleyma þeim rétti,
sem hvert fylki Kanada hefir
út af fyrir sig.
En við skulum halda áfram
að lýsa skrumskældu mynd-
inni: Gengið er út frá þvi, að
enskumælandi Kanadamenn
arðræni þá frönskumælandi,
sem séu fátækastir og rétt-
indaminnstir allra kanadiskra
þegna nema Indiána. Vita-
skuld eru lifskjör knappari I
Quebec en Ottawa. Þau eru þó
enn lakari á Nýfundnalandi,
þar sem enska er töluð. Vitan-
lega reynir hinn mikli meiri-
hluti enskumælandi Kanada-
manna ekki að tala viðhlitandi
frönsku. En þegar þingið i
Quebec samþykkti, að franska
skyldi ein vera opinbert mál I
Quebec, sannaðist áþreifan-
lega, að alls staðar geta
kreddur skotið upp kollinum.
SÚ hugmynd, að heimkynni
frönskumælandi manna sé
„nýlenda” innan kanadiska
fylkjasambandsins og að-
skilnaðarmenn séu raunveru-
legir byltingamenn i landinu,
er hrein og klár fjarstæða.
Hún er sambærileg þeirri
kenningu, að Trudeau hafi
gerzt „svikari”, þegar hann
tók að sér að vera forsætisráð-
herra fylkjasambandsins.
Hann ofgerði að visu 1964,
þegar han skrifaði:
„Er aðskilnaðarstefnan
bylting? Slður en svo, hún er
gagnbylting „national sósial-
ista”. Naumast gat það bætt
fyrir Trudeau i augum
franskra landa að kalla þá
nasista. Engu að siður gerði
hann öllum Kanadamönnum
greiöa, þegar hann réðst gegn
verstu tegund hreppapólitik-
urinnar.
SÉ það ætlan frönsku stjórn-
arinnar að taka upp nýja og
skynsamlega afstöðu til
Kanada að lokinni heimsókn
Trudeaus, ætti hún að hætta aö
tala I tima og ótima um „sér-
stök tengsl” Frakka og Quebc-
búa. Ekki er nema gott og
réttlætanlegt að sýna örlæti I
bókagjöfum, styrkveitingum
og námsstyrkjum til Quebec-
búa. En eigi að slður er röng
stefna til frambúðar — og
slæm fjárfesting — að leggja
alla áherzlu á samband sitt við
sex milljónir Kanadamanna
af frönskum ættum og láta 16
milljónir annarra Kanada-
manna lönd og leið. Væri til
dæmis ómögulegt að hafa full-
trúa franska sjónvarpsins og
opinberu frönsku fréttastof-
unnar I Ottawa, rétt eins og
gert er i Montreal?
Þetta er ekkert aukaatriði.
Ég gæti trúað þvi, að eitt af
þvi, sem frönskum Kanada-
mönnum geðjast hvað bezt,
þegar þeir koma til Parlsar,
Lille eða Marseilles, sé sú ráð-
stöfun franskra fjölmiðla að
takmarka fréttaflutning sinn
frá Kanada við heimkynni
Kanadamanna af frönskum
ættum. En með þessu er verið
að rótfesta ranga mynd af
Kanada og kanadiskum mál-
um! Áhorfendur og lesendur,
sem hættir til að gleypa ómelt
i leti sinni, fá þannig ranga
mynd af Kanada. Af þessu
leiðir, að kanadiskum öfga-
mönnum af frönskum ættum
er ekki látið annað i té i
Frakklandi en spegilmynd
sinna eigin öfga heima fyrir.
ÞETTA er óskylt réttri frá-
sögn, einlægri samúð og al-
varlegri umhyggju, ekki hvaö
sizt þegar Parisarbúar og aðr-
ir Frakkar skiptast á skrýtl-
um um hinn skrýtna kana-
dlska hreim, þegar frönsku-
mælandi Kanadamenn heyra
ekki til. Sumum frönskum
kvikmyndum frá Kanada hef-
ir verið vel tekið i Frakklandi.
En það kemur ekki i veg fyrir
að mörgum Frökkum þykja
menntamennirnir frá Mon-
treal stundum dálltið „sveita-
mannslegir”. Þessir mennta-
menn finna ekki. sjálfa sig og
öðlast ekki fullan manndóm og
þroska fyrri en að þeir hætta
alveg að reyna að taka Paris
sér til fyrirmyndar.
Trudeau fer til Parls og
Brussel til þess að komast I
samband við Efnahagsbanda-
lagiö og ræða um viðskipti, en
ekki menningu eða sálfræöi.
En skemmtilegt væri og frum-
legt, ef af ferð hans leiddi siö-
ar meðal annars, að Evrópu-
menn — og þá sér i lagi
Frakkar — fengju áhuga á
Kanada öllu, fylkjunum tiu, og
hættu að einblina á Quebec.