Tíminn - 14.06.1977, Blaðsíða 11

Þriðjudagur 14. júní 1977
n
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Jón Sigurðsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur
Gislason. Ritst jórnarskrifstofur i Edduhúsinu við Lindar-
götu, simar 18300 — 18306. Skrifstofur I Aðalstræti 7, simi
26500 — afgreiðslusimi 12323 — auglýsingasimi 19523. Verð
i lausasölu kr. 70.00. Askriftargjald kr. 1.300.00 á mánuði.
Blaðaprent h.f.
Skerfur
samvinnumanna
Undanifama áratugi hafa Islendingar stöðugt sótt
áfram i átt til þess velferðarsamfélags sem
samstaða hefur þrátt fyrir allt verið næsta almenn
um meðal þjóðarinnar. í þessari framsókn hafa
auðvitað skipzt á skinog skúrir, en þegar litið er um
öxl er árangurinn óumdeilanlegur. Hlutverk um-
bótamanna og félagshyggjuaflanna verður við slik-
ar aðstæður tviþætt, að vernda i senn það sem áunn-
izt hefur og sækja jafnframt áfram. Þetta tviþætta
hlutverk kemur mjög skýrt fram þegar atvinnulif
þjóðarinnar virðist vera að ná fullum kröftum eftir
afturkipp, eins og er nú um þessar mundir. Þá er
fyrir miklu að ekki séu teknar ákvarðanir i efna-
hagsmálum sem stofna fengnum bata i hættu. Það
verður ekki of oft kveðið að þvi að fljótfæmis-
ákvarðanir i þessum efnum koma verst niður á
þeim sem sizt skyldi.
Eitt megineinkenni islenzka þjóðfélagsins er ann-
ars vegar fjöldi þeirra sem eru virkir sjálfstæðir
aðiljar i atvinnulifinu, og hins vegar styrkur sam-
vinnuhreyfingarinnar. Þáttur samvinnuhreyfing-
arinnar i atvinnulifi landsbyggðarinnar verður ekki
metinn út af fyrir sig, enda eru samtök samvinnu-
manna burðarásinn i efnahagslifinu viðs vegar um
landið.
En samvinnuhreyfingin er ekki aðeins verzlunar-
ogframleiðsluhreyfing. Hún er jafnframt almanna-
samtök sem hafa gegnt afskaplega mikilvægu
félagslegu og menningarlegu hlutverki. Siðast en
ekki sizt er hún hugsjónahreyfing. Andstæðingar
samvinnumanna virðast ekki munu öðlast þann
þroska að geta áttað sig á þvi að árangur samvinnu-
starfsins á rætur sinar i sjálfu eðli hreyfingarinnar.
Um leið og samvinnuhreyfingin er öflugur þátt-
takandi i atvinnu-og félagslifi samtiðarinnar er hún
einnig samfélagslegur valkostur. Það er ekki i eðli
hennar að seilast til áhrifa umfram það umboð sem
félagsmennimir veita henni. Þvert á móti hefur
samvinnuhreyfingin á íslandi náð mestum þrótti
meðal sjálfstæðra framleiðenda, bændanna i land-
inu.
Eitt einkenni á starfsháttum samvinnufélaganna,
sem greinir þau að frá einkarekstrinum, er að
rekstrarafgangi er skipt milli félagsmannanna ef
vel hefur árað i starfseminni, en þannig nýtur fólkið
afrakstursins.
Það sætir litlum tiðindum að andstæðingar sam-
vinnumanna i hópi hægriaflanna hafa reynt að gera
framlag samvinnumanna til kjaramála tortryggi-
legt. Aftur á móti verður það að teljast furðulegt að
til eru þeir menn og kenna sig við verkalýðsstefnu
sem telja sér og umbjóðendum sinum hæfa að taka
undir slikan málflutning. Reyndar er það almenn-
ingi löngu kunnugt hversu verkalýðssamtökunum
hefur reynzt öðrugt að halda aftur af ýmsum sér-
kröfuhópum innan sinna vébanda þegar gengið er
til almennra kjarasamninga. Vafalaust er það eitt-
hvert brýnasta verkefni launþegasamtakanna að
styrkja svo innviðu sina að unnt verði að veita há-
tekjufólkinu nægilegt aðhald i kjaramálum.
Það markmið er i senn þjóðlegt og róttækt að
spornað sé gegn þeirri tilhneigingu sem sifellt verð-
ur vart að launabilið aukist og stéttaskiptingin verði
þannig skýrari i þjóðfélaginu. Og þetta markmið er
einmitt i anda samvinnustefnunnar þar sem fram-
leiðendur og neytendur, starfsfólk og stjórnendur
leysa sameiginleg verkefni sin á lýðræðislégan og
félagslegan hátt.
I { {,l',l 'l 'l11
l
ERLENT YFIRLIT
Um hlutleysis-
stefnu Svíþjóðar
Tveir mikilsmetnir sænskir stjórnmála-
menn skýra afstöðu sína til alþjóðamála
irðmenn oe Danir völdu vestræna hernaöarsamvinnu, en
nnar að segja og gera sem minnst, enda Uggur land þeirra
eðfram landi rússneska bjarnarins. Svíar hins vegar kusu al-
í umræöum um utanrikis-
mál er oft fróölegt að athuga
stefnu Svia, en þeir standa
utan varnarbandalaga sem
kunnugt er. Til þess aö kynn-
ast þvi á hverju Sviar byggja
hlutleysisstefnu sina er lær-
dómsrikt að lesa tvær greinar
um sænsk utanrikismál, er ný-
lega hafa veriö birtar. Annars
vegar er grein, sem Eric
Krönmark, varnarmálaráö-
herra Sviþjóöar, skrifaöi ný-
lega I dagblaðiö Arbetaren og
heitir grein ráðherrans: Hlut-
leysi, sem mark veröur tekiö
á, byggist á sterkum land-
vörnum. Hins vegar er um aö
ræöa bækling, sem er byggöur
á fyririestri, er Sverker
Aström, fyrrum sendiherra
Sviþjóöar hjá Sameinuöu
þjóöunum og núverandi
vara-utanrlkisráðherra, hélt I
Stokkhólmi fyrir ári.
1 greininni segir Krönmark
m.a.:
„Ein aöferö til aö hamla
gegn afleiöingum árásar getur
veriö aö veita ekki mótspyrnu
eöa aö velja mótspyrnuaö-
feröir sem ekki fela I sér aö
valdi sé beitt. Þetta hefur
veriö reynt — af þjóöum sem
ekki áttu tök á aö beita valdi.
Saga siðari tlma sýnir aö
þessar þjóöir hafa oft ekki gef-
izt upp heldur risiö siöar til
vopna og barizt fyrir frelsi
slnu enda þótt þaö hafi út-
heimt óskaplegar og langvar-
andi þjáningar. Þessi aöferö
viröist m.ö.o. ekki vera trygg-
ing fyrir þvi aö unnt veröi aö
komast hjá þjáningum.
Þaö, sem mestu skiptir I
mlnum augum og veldur þvl,
aö ég hafna þessari aöferö, er
samt sem áöur sú staöreynd,
aö allar rannsóknir og reynsla
benda til þess aö þessi aöferö
auki likindin á árás. Af henni
leiöir nefnilega, aö athafna-
rými hugsanlegs árásaraöilja
eykst. Og þá stöndum viö
frammi fyrir hinni slgildu
spurningu: Hversu langt
getum við gengið i andúö á of-
beldi? Getum viö gengiö svo
langt, aö viö látum ofbeldi
annarra viögangast?
1 stuttu máli sagt er þaö svo,
aö ef viö getum hugsaö okkur
þaö ástand I framtlöinni aö viö
þyrftum aö veita viönám, þá
skiptir þaö máli aö hafa land-
varnir — I fyrsta lagi I þvl
skyni aö halda árásaraöilum I
skefjum og I ööru lagi til þess
aö geta veitt þaö virkasta
viönám sem unnt er til aö
vernda þau verömæti sem
okkur eru kær.”
Varnarmálaráöherrann
fjallar siöan um nokkur atriöi
sem einkenna ástandiö I hern-
aöarmálum nú á dögum. Hann
bendir á eftirtalin atriöi:
„ — Aldrei hefur sllkum
auöæfum veriö eytt I hergögn
eins og nú. Eyöingartækin
hafa aldrei fyrr verið sllk sem
nú.
— Mótsetningarnar milli
stórveldanna eru enn fyrir
hendi. Andstæöurnar milli
rlkra þjóöa og fátækra eru
miklar, og vlöa eru fyrir hendi
staðbundin . fjandskaparefni.
— Undirstaöan þeirrar
slökunar, sem vart hefur oröið
milli stórveldanna er valda-
jafnvægiö i heiminum.
— Stórveldin reyna greini-
lega aö komast hjá átökum
þar sem gereyöingarvopnum
yröi beitt. Hins vegar vofir
yfir hættan af þvf aö kjarn-
orkuvopn komist I æ fleiri
hendur.
— Viökvæmni samfélags
okkar eykst meö fjölþættri
millirikjasamskiptum og
efnahagslegri samvinnu. Um
leiö opnast nýjar leiöir til aö
veita þrýsting meö þvl aö
hindra eölilega samfélags- og
efnahagsstarfsemi..”
Niöurstaöa ráöherrans af
þessum hugleiöingum er sú,
aö „þaö væri sjálfsblekking aö
þykjast viss um þróunina
framundan” I þessum efnum.
Aö þessu loknu fjallar hann
um ýmsa þáttu sænskra utan-
rikismálastefnu og segir:
„Hlutleysi Svla veröur ekki
tryggt af neinum nema okkur
sjálfum. Viö höfum sjálfir val-
iö þessa leiö og þaö er undir
okkur sjálfum komiö hvort
mark veröur tekiö á hlutleysi
okkar. Til þess aö mark veröi
tekiö á stefnu okkar I þessum
málum veröur hún sem sagt
aö styöjast viö öflugar og stöö-
ugar landvarnir. Ástæöa
þessa er sú aö viö getum ekki
meö nægilegri vissu hafnað
þeim möguleika aö okkur
veröi ógnaö.”
Krönmark varnarmálaráö-
herra er þeirrar skoöunar aö
fyrir hendi þurfi aö vera
„sterkar og alhliöa landvarn-
ir” til þess aö hlutleysisstefn-
an standi undir nafni. Þaö er
og eitt meginatriöi
Aström-fyrirlestrarins, en
hann Ihugar þó utanrlkis-
málastefnu Svlþjóöar meir út
frá sögulegum forsendum. Þó
þaö hafi ef til vill ekki veriö
hlutleysisstefnunni einni aö
þakka, aö Svlar sluppu viö
hörmungar og eyðileggingar
heimsstyrjaldanna tveggja á
þessari öld, þá hefur henni
mest veriö þakkaö og I dag
mun sænska þjóöin standa nær
einhuga bak viö hugtakiö
„sjálfstæö Svlþjóö”. Eöa meö
oröum Aströms? „Hlutleysis-
stefna Sviþjóöar á sér djúpar
rætur I hugum þjóöarinnar.
Erlend öfl geta ekki notfært
sér mismunandi skoöanir I
Sviþjóö þegar komiö er inn á
sviö utanrtkismálefna. Þetta
er styrkleikamerki.”
1 grein Krönmarks kemur
einnig fram, aö markmiöiö er
meöal annars aö láta erlenda
aðilja vita það og skilja, að ef
þeir hyggja á Ihlutun I Svíþjóö
þá muni þeir, ,ekki komast h já
hernaöarlegum viðbrögöum”
af hálfu Svia.
Ráöherrann heldur þvl
fram, aö eftir sem áöur sé
vopnuö árás alvarlegasta
hættan sem steöjaö getur aö
þjóðinni. „Það er einnig
ástæöan til þess aö viö getum
sagt að máttur landsvarna
okkar tilaöbægja frá hættu og
þar með til aö auka á friðar-
likur felst fyrst og fremst i
landvörnum sem eru hern-
aðarlegs eðlis.”
Loks segir varnarmálaráð-
herra Svla I þessari grein:
„Þaö sem viö veröum aö
gæta okkar á, er aö lenda I
þeirri‘aöstööu að traust ann-
arra rikja á getu okkar til aö
vernda hlutleysið blöur
hnekki. Þvi sterkari hervarnir
sem viö höfum þeim mun
minniáhættu tökum við... Með
þessum hætti leggjum viö
fram okkar skerf til öryggis i
Noröur-Evrópu. Þetta er jafnt
okkur sem öörum I hag.”
Nú er þaö ijóst aö afstaöa
Svla til utanrlkismála hvllir
annars vegar á sögulegum
grunni, og nægir I þvl efni aö
minna á aö þeir sluppu viö aö
dragast inn I átök slöari
heimsstyrjaldarinnar eins og
Danir, Norömenn og Islend-
ingar, þótt meö öörum hætti
yröi hér. 1 ööru lagi hvílir af-
staöa þeirra á landfræöilegri
stööu Svlþjóöar og tilliti til
Finnlands og vandamála
Finna I nábýlinu viö Sovétrlk-
in. En I þriöja og slöasta lagi
hvllir hlutleysi Svla á þeirri
grundvallarforsendu aö þeir
hafa einhvern bezta her sem
gerist meöal einstakra rlkja
og þjóöa I heiminum utan stór-
veldanna.
J.S.