Fréttablaðið - 24.02.2007, Blaðsíða 67

Þ
essi verðlaun eru
mjög mikilvæg fyrir
mig og skipta miklu
meira máli en leik-
listarverðlaun,“ segir
Benedikt Erlingsson,
sem hlaut Samfélagsverðlaun
Fréttablaðsins sem uppfræðari
ársins fyrir leiksýninguna Mr.
Skallagrímsson. Í því verki gefst
áhorfendum kostur á að kynnast
Agli sjálfum í Landnámssetrinu í
Borgarnesi en Benedikt semur og
flytur verkið.
„Ef verðlaun eiga áfram að vera
í tísku og ef menn vilja sýna að þau
eru mikilvæg þá er grundvallar-
atriði að þau séu alvöru verðlaun
en ekki bara klapp á bakið með
engu innihaldi. Mér finnst þetta
því mjög gleðilegt þar sem í mínu
tilfelli fæ ég flugmiða og svo eru
Samfélagsverðlaunin sjálf ein
milljón. Leiklistarverðlaunin eru
oftar en ekki sjálfs-hátíð en þarna
eru verðlaunin veitt af samfélag-
inu sem gerir þau svo mikilvæg,“
segir Benedikt og segist kannski
vera undir áhrifum frá Agli sjálf-
um, sem hefði eflaust þegið silfrið
og fundist það skipta öllu máli.
Langa sagan af tilurð verkefn-
isins tengist Benedikt sjálfum,
æsku hans og fyrri verkum á leik-
sviðinu. Stutta sagan er sú að verk-
ið var pantað af Kjartani Ragnars-
syni leikstjóra og eiginkonu hans,
Sigríði Margréti Guðmundsdóttur,
en han segir að þau hafi snúið upp
á handlegg hans og fengið hann til
að glíma við verkefnið. „Og oft
kemur eitthvað gott úr úr slíku,
samanber Mozart og Beethoven
sem voru jú oft pantaðir í tón-
skriftir. Annars finnst mér ég
eiginlega ekki verðskulda það að
hljóta verðlaun sem uppfræðari
því ég er að vinna með gamalt
skemmtiefni, flytja það og endur-
segja. Ég hugsa að sögumenn
þessa tíma hafi örugglega haft
lykilorð danska sjónvarpsins í for-
grunni: Að skemmta fyrst og
mennta svo. En maður menntar jú
í gegnum það að skemmta.“
Vinsældir verksins komu Bene-
dikt þónokkuð á óvart. „Mér datt
ekki í hug að svona stór hluti
þjóðarinnar hefði þennan Íslend-
ingasagnanörd í sér. En það eru
ótrúlega margir sem eru heillaðir
af sögnunum og þekkja til þeirra.
Það er einhver hvíld í því og ein-
hver galdur sem leysist úr læðingi
við það að geta farið inn í annan
heim án þess að þar sé einhver
leikhúsleg tilgerð í gangi. Þarna
er ekki logið að neinum með ljós-
um, búningum eða öðrum stælum.
Þetta er frumleikhúsið eins og það
gerist best.“ Sýningar hefjast
aftur 3. mars og verða nokkrar í
þeim mánuði og næsta á eftir. En
af hverju á Egill Skallagrímsson
svo stóran sess í hjörtum Íslend-
inga? „Jú, það er nokkuð skrítið
því Egill er mikið skemmdur
maður og varla hægt að kalla hann
hetju. Hann er síður en svo alltaf
góður og mjög breyskur. Þar
kemur á móti að hann er mannleg-
ur, elskar konu sína, bróður og
syni, sem hann svo missir, mjög
heitt. Í honum er mikil mótsögn og
því held ég að hann eigi þennan
sess. Maðurinn er gangandi
sprengiefni.“
Þ
au eru orðin átján
árin sem Ævar
Jóhannesson hefur
helgað starf sitt
krabbameinssjúkum
og það í sjálfboða-
vinnu. Úr lúpínu og öðrum jurtum
hefur hann útbúið seyði sem orðið
hefur mörgum Íslendingum að
miklu liði í baráttu sinni við sjúk-
dóminn og gefið það til þeirra án
endurgjalds. Ævar er Hvunndags-
hetja Fréttablaðsins.
Segja má að Ævar hafi látið
gagnrýni læknastéttarinnar sem
vind um eyru þjóta. Hann fór á
eftirlaun fyrir sex árum en hann
var starfsmaður Raunvísinda-
stofnunar í tuttugu ár, fyrst sem
tæknimaður en síðar vann hann
við rannsóknir. Og þessi gamli
starfsmaður Raunvísindastofnun-
ar hefur verið kallaður ýmsum
nöfnum, þar á meðal skottulæknir,
í útvarpi. „Það er ákveðinn þrösk-
uldur fyrir mig að hljóta þessa
viðurkenningu því ég hef ekki
fengið mikið af þeim í gegnum tíð-
ina,“ segir Ævar. „Auðvitað hef ég
fengið viðurkenningar á öðrum
sviðum en mér þykir vænt um
þessa,“ bætir hann við.
Jurtaseyðið er sem fyrr segir
unnið úr lúpínu og fimm öðrum
jurtum og segir Ævar að útkoman
hafi fyrst litið dagsins ljós í árslok
1989. Síðan þá hefur hann helgað
sig framleiðslu þess og segist nán-
ast geta talið þá daga sem hann
hefur misst úr vinnu sinni við
þróun seyðisins og heldur
nákvæmt bókhald yfir þá sjúk-
linga sem hafa notfært sér það.
„Ég hef ekki lagt það á mig að telja
þá en ég gæti giskað á að þeir
væru á milli fimm og sex þúsund.
Fyrstu sjúklingarnir sýndu mikla
og góða svörun og einn þeirra sem
var haldinn banvænu krabbameini
á lokastigi læknaðist furðufljótt
og var kominn á gott ról eftir mán-
aðarneyslu. Var hreinlega bara
farinn að vinna,“ útskýrir Ævar en
segist þó gera sér fulla grein fyrir
því að jurtaseyðið sé ekkert
kraftaverkalyf í bókstaflegri
merkingu. „Auðvitað hafa ekki
allir læknast og sumir dáið en þeir
eru fleiri sem hafa notið góðs af
þessu seyði en ekki,“ bætir hann
við.
Ævar segist vonast til þess að
meiri og nánari rannsóknir verði
gerðar á lúpínunni því fátt sé í
raun vitað hvað það er nákvæm-
lega sem hefur þennan lækningar-
mátt. „Þær eru hins vegar bæði
dýrar og umfangsmiklar og í raun
þyrti heila rannsóknarstofu undir
slíkar rannsóknir.“ Hann lætur sig
einnig dreyma um að einhvern
tímann muni augu læknastéttar-
innar opnast fyrir jurtalækning-
um en bætir þó við að ekki sitji
allir læknar fastir við sinn keip
gagnvart þeim. „Mestu þakka ég
þó Sigmundi Guðbjarnarsyni,
fyrrum háskólarektor, sem hefur
sýnt mér ótrúlega mikinn stuðn-
ing. Hann var einn örfárra sem
höfðu dug og kjark til að afla þessu
brautargengis.“
Frekari rann-
sókna er þörf
Erum nirðir þegar kemur að
Íslendingasögunum
S
amtökin Sjónarhóll
voru stofnuð fyrir
tæpum þremur árum.
Að samtökunum
standa: ADHD samtök-
in, Landssamtökin
Þroskahjálp, Styrktarfélag lam-
aðra og fatlaðra og Umhyggja,
félag til stuðnings langveikum
börnum. Aðstandendum þessara
félaga hafði lengi þótt skorta fag-
lega og óháða ráðgjöf fyrir
aðstandendur barna með sérþarf-
ir. Viðtökurnar hafa verið góðar
og ánægja með starf Sjónarhóls
skilaði sér í fjölda tilnefninga til
samfélagsverðlaunanna. Ragna
Marinósdóttir, sem situr í stjórn
Sjónarhóls, og Guðríður Hlíf Aðal-
steinsdóttir, framkvæmdastjóri
Sjónarhóls, voru að vonum ánægð-
ar með viðurkenninguna.
„Fyrir það fyrsta þá hefur
þessi viðurkenning heilmikið gildi
fyrir skjólstæðinga okkar. Þetta
er viðurkenning á því að okkar
starf sé gott og verðlaunin hvetja
okkur til þess að halda áfram á
sömu braut. Það var lítill hópur
með miklar hugsjónir sem lagði af
stað með þetta verkefni og fyrir
okkur er þetta ákaflega þýðingar-
mikið,“ segir Ragna.
Sjónarhóll sérhæfir sig í ráð-
gjöf fyrir aðstandendur barna
með sérþarfir. Greining þarf ekki
að liggja fyrir áður en leitað er til
Sjónarhóls og þar er veitt endur-
gjaldslaus þjónusta. Ragna og
Guðríður segja að það sé mikil
þörf á því að leiða foreldra í gegn-
um þann frumskóg sem kerfið er
og því sé starfsemi Sjónarhóls
ákaflega fjölbreytt.
„Við lítum á okkur sem umboðs-
menn foreldranna,“ útskýrir Guð-
ríður. „Það er alltaf erfitt að eiga
barn með sérþarfir og ofan á það
bætist að foreldrar vita oft ekki
hvert þeir eiga að snúa sér. Það
eru margir aðilar sem koma að
hverju barni og við gerum mikið
af því að halda fundi með öllum
þessum stóra hópi. Foreldrar eru
oft á þeytingi milli sérfræðinga,
skólastofnana og annarra aðila en
við leiðum þetta fólk saman og
höldum fundi þar sem foreldrar
geta farið yfir stöðu mála með
öllum aðilum sem hlut eiga að
máli,“ segir Guðríður og bætir því
við að þar sem Sjónarhóll sé
engum háður sé auðvelt að kalla
fólk í viðtöl og hingað til hafi eng-
inn sagt nei við því að koma á
fund. „Við hugsum fyrst og fremst
um hagsmuni foreldra. Það er erf-
itt fyrir foreldra að hafa yfirsýn
yfir málefni barnsins og það er
flókið að halda utan um alla þessa
þræði. Það er því ákveðinn léttir
þegar óháður aðili, eins og við,
kemur inn í ferlið og aðstoðar,“
segir Guðríður. „Margir þurfa
líka bara að hafa einhvern til að
tala við,“ skýtur Ragna inn í. „Fólk
er oft úrræðalaust og ringlað“.
Starfsemi Sjónarhóls fer vax-
andi enda verkefnin mörg. „Við
sjáum fram á að þurfa að ráða
nýjan ráðgjafa á næstunni því við
önnum varla eftirspurninni,“
segir Guðríður og bætir því við að
ráðgjafar Sjónarhóls sinni einnig
verkefnum á landsbyggðinni for-
eldrum að kostnaðarlausu. Ragna
bætir því við að hjá Sjónarhóli sé
lögð áhersla á að láta fólk ekki
bíða lengi eftir aðstoð. „Foreldrar
langveikra barna tala oft um hvað
biðin sé erfið og oft eru þeir orðn-
ir langþreyttir þegar þeir koma til
okkar,“ segir Ragna. „Nú orðið
vita flestir sem vinna með börn-
um af okkur og ýmsir sérfræðing-
ar eru duglegir að beina foreldr-
um til okkar. Þetta spyrst líka út
og tilnefningarnar núna sýna að
samfélagið veit af okkur,“ segir
Ragna sem er sannfærð um að
samfélagsverðlaunin verði Sjón-
arhóli hvatning til að gera enn
betur í framtíðinni. „Við erum
greinilega á réttri leið,“ segir
Ragna.
Með hagsmuni
foreldra að leiðarljósi
Hjá ráðgjafamiðstöðinni Sjónarhóli eru sérstök börn í fyrirrúmi. Samtökin
eru eins konar umboðsmenn foreldra barna með sérþarfir og því verðugur
viðtakandi samfélagsverðlaunanna fyrir framlag til æskulýðsmála.