Ísafold - 25.01.1896, Blaðsíða 1

Kemurútýmistoinusmni eða
tvisy.í viku. Yerð árg.(80arka
minnst)4kr.,erlendis5kr. eða
l1/* doll.; borgist íyrir miðjan
júlí (erlendis íyrir fram).
ÍSAFOLD.
Uppsögn(skrifleg)bundin við
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir 1. oktober.
Afgreiðslustofa blaðsins er í
Austurstrœti 8.
XXBIL árg
Repk.iavík, laugardaginn
25. janúar 1896.
5. bfad.
ÍSAFOLD
1896.
Blaðið kemur út 1—2 sinnum í viku,
eins og áður, meiri hluta árs tvisvar,
sjálfsagt 85—90 blöð, fyrir sama verð
og áður (4 kr.). — Nýir kaupendur að
þessum árgangi (23.) fá óTceypis fjóra ár-
ganga'af »Sögusafni ísafoldar«, V.— VIII.
árg. (1892—1895), samtals um 750 bls.,
hið skemmtilegasta og vandaðasta blaða-
sögusafn, sem til er á islenzku.
Enn um holdsveikina.
Eptir
sira Olaf Olafsson í Arnarbæli.
í frásögn þeirri, er dr. Ehlers hefir ritað
Um ferð sira hjer á landi í snmar og nú
með síðasta pósti barst mjer í bendur frá
honum ásamt skýrslu hans til stjórnarinn-
ar um árargur ferðarinnar, segir hann (dr.
E.) frá því, að stúlka norður í Hörgárdal,
yfirkomin í hoidsveiki, hafi á síðastl. vetri
átt barn með vinnumanni, sem var til
heimilis á sama bæ sem hún. í skýrsl-
Unni til stjórnarinnar lýsir hann sjúkdóms-
ástandi stúlkunnar með svörtum litum
en samt án efa alveg sönnum; segir að
hún hafi þegar í fyrra verið með stórum
sárum á andiitinu, með eitlum, sem ýlt
hafi úr, bæði á vörum og á hálsí o. s. frv.
t>r. Ehlers segir frá þessu með undrun og
hrolli, og er bonum það ekki iáandi; þvi
atburður þessi ber vott um framúrskarandi
skeytingarleysi, eða jeg veit varla, hvað
jeg á að kalla það, hjá karlmanni þeim,
sem hlut á að máli, og ekki sízt um dýrs-
eðlið, sem í manneskjunni býr og sem
gægist út hjá henni við einstaka tæki-
færi.
En þessi atburður er ekki einn á bandi
1 sögu holdsveikinnar hjer á landi, og hann
minnir mig á annað dæmi, sem jeg hef
sjálfur reynt.
Jeg var einu sinni á ferð austur i Rang-
árvallasýsiu og nágrannaprestur minn með
mjer, alkunnur sómamaður, sem og mun
muna eptir þessu d'æmi. Við fórum fyrir
neðan túnið á bæ einum, þar sem heimili
átti holdsveikur maðnr, sem bæði átti
konu og börn; manninn þekktum við vel
og vissum, að hann hafði um ailangan
tíma verið veikur venju fremur af sjúk-
dómi sínum; okkur kom þvi saman um,
að koma heim til hans og vita, hvernig
honum iiði. Okkur var boðið tilbaðstofu-
því að hann lá í rúminu; eu þegar þang
að kom, þá mátti gefa á að líta. Baðstof-
an var lítið betri en venjulegir hesthús-
kofar, moldargólf, moldarveggir, svört súð-
armynd og gluggahola á staf'ni; kona og
börn eymdar- og fátækleg, imynd örbirgð-
ar og vesaldóms. Sjálfur lá bóndinn í
öðru rúminu, sem í baöstofunni var; and-
litið á honum mátti heita ein skurfa; hæs-
in svo mikil, að ekki heyrðist til hans
nema komið væri fast að honum, augun
orðin svo veik, að þau þoldu ekki birtuna;
var því bæði hálfdimmt í baðstofunni og
bundið svörtum klút alveg fyrir augun
á honum, því hanti þoldi enga ljósglætu.
En 40 vikum eptir að hann var sem aum-
astur átti kona hans barn, sem náttúrlega
fór þegar á sveitina. Þessi maður dó úr
holdsveikí áður en jeg fór að austan og
sá dr. Ehlers hann þvi aldrei.
Annað dæmi þekki jeg Jíka þess, að
annað hjóna var holdsveikt orðið til muna
og hjeldu þau samt áfram að eiga börn;
þar var það konan, og veit jeg ekki ann-
að en að hún sje lifandi enn þá. En ó-
knnnugt er mjer um, hvort hún hefir nú
upp á síðkastið börn alið.
Liklega eru til eigi allfá dæmi í þessa
átt, og sýnir reynslan, að jafnan má búast
við, að á þessa leið kunni að fara þar
sem annað hjóna er holdsveikt og þau
bregða ekki samvistum.
Yiðbjóður sá og stuggur, sem öðrum
út í frá stendur afsjúkdómi þessum, verð-
ur miklu minni hjá þeim, sem sjúkdómn-
um venjast frá þvf fyrst að hann gjörir
vart við sig; rætist þá sem optar, að «svo
má illu venjast, að gott þyki«. Að óvar-
legri og athugalausri umgengni við holds-
veika stnðlar iíka það, að það er þjóðar-
einkenni vor íslendinga, að hræðast ekki
sóttnæmi, að vera athugalitlir í umgengni
við sjúka, yfir höfuð að vera ekki í þess-
um efuum það, sem kallað er »hörunds-
sárir«; og þetta athuga- og kæruleysi verð-
ur enn meira hjá þeim, sem eru upp aldir
við sóðaskap.
Hvort sem vjer gerum nú ráð fyrir, að
sjúkdómur þessi sje arfgengur eða næmur
(smittandi), þáffinnum og játum vjer þó
allir efalaust, að eitthvað sjerlega viðbjóðs-
legt og, mjerliggur við að segja voðalegt,
er samfara þessu, að manneskjur yfirkomn-
ar í holdsveiki sjeu að geta og ala börn.
En þessu og öðru böli, sem af holdsveik-
um leiðir, verður ekki afstýrt nema með
lögskipaðri aðgreiningu á sjúkum og heil-
um, og með því þá líka að fram fylgja
þeirri aðgreiningu stranglega.
En hvaða vit er þá lika á hina hliðina
í því, að skipa að aðgreina sjúka menn
frá heilum, en geta ekki um leið vísað á
stað handa hinum sjúku? Hvernig á að
fara að því upp til sveita? Þar eru eng-
ir verustaðir ti) nema heimili hinna heil-
brigðu. Það er og verður ómögulegt, er
til framkvæmdanna kemur, meðan enginn
er spítalinn. Og það er meira en lítið
undarlegt, af mönnum með fullri greind,
að láta sjer detta í hug að skipa það, sem
er ómögulegt, eða þá, þó það sje ekki að
öllu leyti ómögulegt, þá samt buudið þeim
vandkvæðum og örðugleikum, sem ekki
verður fram úr ráðið.
Hjer í sveit eru 2 manneskjur holds-
veíkar og er sjúkdómurinn annarar þeirra
á mjög háu stigi. Hún hefir þetta ár ver-
ið aðgreind svo sem hægt er frá öðrum
og um leið látið fara svo vel um hana
sem hægt er. En hvað kostar svo þetta?
Þetta eina ár hefir hún kostað sveitina
nær þrem hundruðum króna, og samt — já
samt er engin vissa fyrir því, að hún geti
ekki sýkt aðra.
En hvar lendir þetta í fátækum hrepp-
um, þar sem fleiri kunna að vera holds-
veikir og mikil önnur sveitarþvngsli að
auk? Hvernig á að fara með þá sjúklinga,
sem enginn tifandi maður viil taka hvað
sem i boði er? Á að fieygja þeim út á
klakann og skipa þeim að lifa á voninni,
sem síðasta þing gaf þeim um væntánleg-
an spítaia, ef til vil), máske og kannske
einhvern tíma fram í ókomna tímanum?
Eða máske að það megi hreiðra um 2 eða
3 tylftir í alþingishúsinu meðan verið er
að telja þá og númera! Þeir yrðu vitan-
lega húsviltir um þingtímann; því að þótt
alþýðu sje fullboðlegt að samneyta þeim
nótt og dag, þá er hætt við, að þingmönn-
unum þætti ærið óviðfeldið að hafa þá við
hlið sjer. En þá eru »frönsku húsin«! Þau
eru optast auð um þann tíma árs, og það
er ekki ómögulegt, að þar mætti sníkja
sjer húsnæði handa einhverjum, sem iands.
sjóður á að annast um.
Nei! Sleppum nú öllu gamni.
Aðgreir.ir.g sjúkra og heilbrigðra verður
meðan spitala vantar aldrei annað en
hjegóminn einber. Oviturleg ráð og fyrir-
skipanir eru jafn-einskisvírði hvort sem
þau koma frá alþingi íslendinga eða frá
einhverjum einstökum manni.
Já! Holdsveikismálið fór hrapalega á
síðasta þingi, og hve miklir sæmdarmenn
sem þeir annars eru, sem rjeðu niðurlögum
þess, þó verður sú ráðsmennska þeim al-
drei til sæmdar hvorki lífs nje liðnum. Jeg
hef engan mann, ekki einn einasta, heyrt
minnast svo á það mál, að hann ekki hafi
harmað forlög þess. En hvað um það.
»Grátum ekki, munum heldur«. Það er
og verður samt óafmáanleg skylda lands-
sjóðs, bæði fyrir guði og mönnum, að koma
upp og kosta spítala handa holdsveikum;
já, þó að hagur hans hefði staðið svo bág-
lega, að hann hefði þurft að taka lán til
þess, því varþað engin afsökun. Sjúkling
arnir eiga stórfje í honum, og það er bæði