Ísafold - 27.07.1907, Blaðsíða 2

IS AFOLD
202
Stjórnarskrárbreytiiigin.
Eigi mun skorta mótbárur gegn því
tiltæki, að fara nú að vasast í stjórn-
arskrárbreyting.
það mun verða fyrat til foráttu
fundið, að ekki eru liðin nema örfá ár
frá því er skránni var breytt, og sú
breyting samþykt þá sama sem í einu
hljóði. Danir e r u teknir -til að bera
það fyrir, pg skilja ekkert í eða látaat
ekki skilja neitt í því hverflyndi.
En það geta ókunnugir einir gert.
Aðrir vita ofurvel, að hér er engu
hverflyndi um að kenna.
Vér vorum kúgaðir til að ganga að
stjórnarskrárbreytingunni frá 1903 bæði
stórgallaðri og miklu m i n n i en vér
mundum kosið hafa.
Kúgaðir og flekaðir um leið.
Vér vorum kúgaðir til þess með
þeirri hótun, að ella fengjum vér alls
enga umbót á stjórnlagavanhögum vor-
um, svo lengi sem vér höfðum fyrir
henni barist; vér fengjum hana ekki
nema vér gengjum að ríkisráðssetunni.
Og vér vorum flekaðir til þess með
þeirri skýringu á rfkisráðssetuboðorð-
inu, er gerði það hættulaust í vorum
augum.
Miklu m i n n i stjórnarskrárbreyt-
ingar en vér mundum kosið hafa lét-
um vér oss lynda þá vegna þess, að
vér hugðum oss standa margfalt betur
að vígi um frekari umbætur, er vér
hefðum fengið á þing samlendan og
samvinnufúsan höíuðsmann yfír slíkan
framsóknarleiðangur sem annan, í stað
þess að eiga um slíkt alt við útlendan
mann í öðru landi, oss að jafnaði and-
vígan og alla tíð utan þings.
Vér vöruðumst ekki það, að svo
g æ t i farið, að sérráðgjafínn samiendi
með sæti á alþingi yrði, er til kæmi,
ekki annað en danskur innlimunar-
erindreki.
Og því síður gerðum vér róð fyrir,
að hann mundi alt um það hafa fylgi
mikils meiri hluta á þingi, — að sú
úáran kæmi óðara í mannfólkið það,
þingliðið, að meiri hluti þess lyti hans
boði og banni hvað sem hann bærist
fyrir, hvort heldur þjóðinni holt eða
óholt, giftuvænlegt eða háskalegt.
því þarf engan að furða, þótt skamm-
góð yrði ánægjan með stjórnarskrár-
breytinguna frá 1903; hún var auk
þess aldrei mikil.
Önnur mótbáran er sú, að hún sé
ótímabær, tíminn illa valinn til að
fitja nú upp á stjórnarskrárbreyting.
|>að sé að skaprauna mótpartinum,
reita hann til reiði, draga upp ófriðar-
fána til móðgunar — Dönum.
|>á kenningu flytja sömu menuirnir,
sem segja íslenzka stjórnarbreytingu
koma Dönum ekkert við, sérstaklega
það atriðið, sem hefir komið henni á
stað, ríkisráðssetuna.
Lagabreyting, sem kemur Dönum
ekkert við, reitir þá þó til reiði, er
ófriðarfáni, dreginn upp þeim til móðg-
unar!
Fyr má nú vera samkvæmni,
f>að vita nú allir og kannast allir
við, sem satt vilja segja og tala yfir-
drepskaparlaust, að Danir telja sér
koma ríkisráðssetan mjög mikið við.
f>eir telja hún koma sér ekki minna
við en það, að þeir þvertóku fyrir að
veita oss stjómarskrárbreytinguna síð-
ast með öðrum kosti en að vér geng-
jum að ríkisráðssetunni. En hitt er
ekki annað en hrekkvísleg blekking,
að gera úr því uppgjöf á sérmálavaldi
voru, þótt hugsað sé til að halda fram
kröfunni um sérstöðu íslandsráðgjaf-
ans utan ríkisráðs, þá er tekið er til
að semja við Dani.
Vér megum engri undirhyggju beita,
er til þeirra samninga kemur, heldur
eigum vér að kveða upp úr um kröfur
vorar afdráttarlaust. það er ekki að
reita hinn samningsaðilann til reiði
eða skaprauna honum. f>að er þá
ekkert við hann eigandi, ef hann reið-
ist því. En að koma með kröfuna
þessa leið, í stjórnarskrárfrumvarpi,
það er sama sem að Iýsa því yfir svo
glögt sem verða má, að vér séum ein-
ráðnir að halda henni fram. |>ar sé
engin tilslökun hugsanleg.
Eða hvernig mundi fara, ef ekkert
væri minst á ríkisráðssetuna fyr en
eftir á, eftir að millilandasamningum
væri lokið, og vér dembdum þá upp úr
þurru inn í stjórnarskrá vora gagngerðu
ríkisráðssetubanni ? Mundi auðhlaupið
að því að hafa það fram, fá það stað-
fest í ríkisráði, ef íslandsráðgjafinn
ætti þá enn sæti þar (sem hann mundi
auðvitað gera, ef ekkert væri á það
mál minst í millilandasamningunum) ?
Einmitt það gerir hvað allranauð-
syulegast að bera upp stjórnarskrár-
breytingafrumvarp nú, á undan milli-
landasamningunum, að vér þurfum að
vita fyrír víst, hvernig sem fer, að oss
verði ekki meinað rfkisráðssetubannið.
Oss er alveg nauðsynlegt að vita vissu
vora um það fyrir fram.
Vitaskuld þarf og enginn að láta
sér detta í hug, að komist verði hjá
að minnast á ríkisráðssetuna í milli-
landanefndinni, hvernig sem að er
farið. Hún er Dönum meira kapps-
mál en svo. Hún er einmitt hyrn-
ingarsteinninn undir iunlimunarráðum
þeirra.
Stjórnbótarnýmælin önnur, sem nú
er haldið fram, eru nokkurn veginn
sjálfsögð, eins og nú er komið.
Við þingi á hverju ári geta þeir
einir amast, sem vilja anuaðbvort
hlynna sem mest að stjórnareinræði,
en hnekkja þingvaldi og þjóðræði, eða
láta sér vaxa um of í augum þing-
haldskoBtnaðinn. það sjá allir, að ár-
leg þing veita stjórn miklu ríkara að-
hald en ef hún er ein um hitu 22
mánuði af 24. |>ví fylgir og samsvar-
andi stytting kjörtímans, en stuttur
kjörtími eflir þjóðræðið. Styttri þing-
tíma en ella á og að vera hægt að
komast af með, ef þing er háð á hverju
ári. Ko8tnaðarsparnaði má og koma
við nokkrum með föstu þingfararkaupi,
í stað gjörræðis-úthlutunar þeirrar, sem
nú við gengst, og prentun á þingræð-
um á landsins kostnað á fyrir sér að
leggjast niður hvort sem er. Slíkt er
mjög fátítt með öðrum þjóðum og er
oss ekki vandara um en þeim. Gagn-
ið er nauðasmátt hvort sem er, með
þeirri tilhögun, sem hér við gengst: að
þingmenn ráða sjálfir, ' hvað eftir þá
birtist á prenti þar og hvað ekki, og
þingtíðindin flytja því þrásinnis alls
ekki það, sem þeir h a f a talað á þingi
og jafnvel ekki það, sem þeir æ 11 u ð u
að segja, heldur það sem þeir vildu
e f t i r á kjósa sér að hafa sagt.
Kynferðisskilyrði fyrir kosningar-
rétti og kjörgengi er að verða úrelt, og
þá ekki síður skattgjaldið, einkum er
mikill meiri hluti landssjóðstekna er
tollar, en ekki skattar.
Loks er ekki gott að hugsa sér þann
óhlutdrægan og sæmilega skynbæran
mann á landsmál, er mæla vilji bót
konungkjörnum mönnum á þingi eða
réttara sagt stjórnkjörnum, þegar svo
er komið, að hætt er sýnilega að ætl-
ast til nokkurs hlutar.af þeim annars
en að þeir greiði atkvæði beint eftir
fyrirmælum stjórnarinnar, og seilst er
hvað helzt eftir þeim mönnum í kon-
ungkjörnu sætin, sem þjóðin hefir
annaðhvort vottað beint sérstaklegt
vantraust sitt með því að hafna þeim
nær í einu hljóði, er þeir hafa boðist
henni til þingfarar, eða ráða má um af
mjög sterkum líkum, að hún mundi
alls eigi vilja líta við á þing.
Margur mundi bosið hafa, að farið
hefði verið heldur lengra en þetta f
stjórnbótarnýmælum, úr því að farið
var á stað með þau á annað borð, að
minsta kosti í einu atriði. En það er
að taka upp óskift þing fyrir tvískift,
sem aldrei hefir verið neitt vit í hér,
í stéttamunarlausu landi og ofurfá-
mennu, en veitir alls engau varúðar-
hemil, eftir skipun deildanna hér, og
er auðgert að fá slíkan hemil með öðr-
um hætti miklu hagfeldari og kostn-
aðarminni. Enda er sparnaðurinn eitt,
sem mælir með óskiftu þingi og gerir
hægra fyrir að fækka þingmönnum.
þeim er og fækkað í frumvarpinu úr
40 niður í 36. Með því hvorutveggja
yrði miklu hægra að standast árleg
þing að kostnaði til. Og er að öðru
leyti um þann kostnað að segja, að
því meira sem fjárvelta landssjóðs
eykst, því minna gætir alþingiskostn-
aðarins tiltölulega.
f>að mun vera ráð meiri hlutans á
þingi nú, að gera sem mestan drátt á
málinu og láta það loks annaðhvort
sofna í nefnd í efri deild eða daga
uppi þar. f>ess vegna lagði hann kapp
á, að 1. umræðu væri frestað eftir
Defndarkosninguna, þótt nú sé þeim
sið alveg hætt ella, í stað þess að vísa
málinu til 2. umr. Hann vill komast
hjá í lengstu lög að sýna sig beint
andvígan þessari stjórnarbót, með því
að nú fer að líða að dómsdegi — líða
að því, að dómar fara út á þingvelli
kjósenda. Og húsbónda sínum, ráð-
gjafanum, skutu þeir yfir í efri deild,
er Býnilegt var, að hann kæmist ekki
hjá að taka til máls ella, með því að
farið var að skora beint á hann um
það.
Svo einarðlega kemur h a n n fram
í öðru ein8 8tórmáli. Svo ræbilega
gegnir hann skyldu sinni að leiðbeina
þinginu eða lýsa afstöðu sinni í höfuð-
málum þess. Lætur annað eins raál
og þetta ganga til nefndar án þess að
lúka upp sínum munni um neina skoð-
un á því.
Er hugsanlegur meiri aumingja-
skapur ?
Samein.félag.
Strandferðabátur Skálholt kom i fyrra
dag snemma frá útlöndum og Yestmann-
eyjum með mikinn fjölda farþega, þar á
meðal Einar Benediktsson f. sýslumann,
Þorstein Jónsson f. héraðslækni, Kristin
Björnsson cand. med., Björgvinjarsýningar-
mennina þrjá (síra Olaf, Stephensen) o. fl.).
Sigfús Eymund8Son bóksala, Blem verk-
smiðjueiganda frá Borgundarhólmi (bróður
fólksþingsmannsins) o. fl.
Til Láru hefir það frézt, að hún fór frá
Akureyri hingað í leið i fyrra dag.
Síðdegisguðsþjónusta i dómkirkjunni kl. 5
á morgun (J. Þ.).
Erlendar ritsimafréttir
til ísafoldar frá R. B.
Khöfn 23. júli kl. 6 sd.
Þegar Birma, Atlanta og Geysir lögðu
á stað héðan á sunnudaginn, var fjöldi
fólks saman kominn og kvaddi konung
með húrra-ópum. Veðrið var bjart og
fagurt. Kveðjuskot, dundu frá virkjun-
um, er konungsföruneytið fór þar hjá.
í gær kom frétt frá skipunum í Skage~
rak og sagður lcyr sjór. La'fiour fer
héðan í kvöld^
Ráðskona húsmanns eins nálœgt Hol-
stebro, hengdi þrjú börn hans og þrjú
börn, er hún sjálf átti, en síðan sjálfa
sig.
Frá Sanfrancisco er símað, að gufu-
skipið Cólúmbía liafi farist i árekstri,
69 menn druknað, en 144 bjargað.
Frá París er símað, að æfinqar loft-
farsins Patria gangi frámuna-vel.
Kóreukeisari hefir lagt niður völd og
fengið þau í hendur krónprinsinum.
Alvarlegar róstur á ferðum, er Japön--
um þó að lilcindum tekst að hefta.
Khöfn 25.. júlí kl. 6 sd.
Birma, Atlanta, Geysir og Heklakomu
í gœr til Trangisvaag ; höfðu komið við
áður í Vogi. Var tekið með mesta fögn-
uði. Helmingur Suðureyjai búa við stadd-
ur. Konungur var við þjóðdansa &
landi. Hafði helztu menn i boði sínu
úti í skipinu. Iíaldið á stað til Þórs-
hafnar fyrri hluta dags.
Eldsvoði í Victoría i British Colum»■
bia.
Faxaflóabáturinn nýi, Reykjavik...
kom loks hingað i dag.
Fiskiskipið Swift, eign Duus-verzl*
unar, Hannesar Hafliðasonar o. fl., er ný-
lega strandað norður á Skaga. Mannbjörg-
Skip og afli vátrygt.
Reykjavikur-annáll.
Aðkomumönnum hér i bæ fer nú óðum
fjölgandi, undir konungskomuna meðal ann-
ars. Vantaldir voru i farþegahóp á Láru
um daginn hingað þeir Aage Möller stór-
kaupm. og Nielsen kommandör frá Khöftt
ásamt Chr. Rasmussen kaupmanni frá Leith,
sem eru allir 3 í stjórn miljónarfélagsins
(P. J. Thorsteinsson & Co) og eru hingað
komnir að lita á eign sína og framkvæmd-
ir félagsins. Enn fremur frú Guðrún Jolin-
sen (frá Stað) kynnisför eftir nær 20 ára
veru i Khöfn.
Björgvin Vigfússon sýslumaður Skaft-
fellinga er nýkominn landveg og síra Kjart-
an prófastur í Holti Einarsson sjóveg úr
Vestmanneyjum — hafði legast þar.
Fyrir skömmu er og kominn að norðan
Geir prófastnr Sæmundsson á Akureyri^
hann mun eiga að syngja hér i konungs-
veizlunum.
Prá Isafirði ern þeir hér komnir Ásgeir
G. Ásgeirsson stórkaupm. og Þorvaldur
Jónsson f. héraðslæknir.
Dáin : Þuriður Jónsdóttir við Rauðarár-
stig. 22. júli, 82 ára, ekkia Erlends sál.
frá Breiðabólstöðum.
Fasteignasala. Þinglýsingar frá siðasta
bæjarþingi:
Jón Oddsson selur 14. júli Jóhanni Signr-
geir Hjörleifssyni trésmið húseign nr. 17
við Bræðraborgarstig með 3280 ferálna lóð
á 5000 kr.
Þorsteinn Sigurðsson kaupmaður selur
17. júlí Jóhanni Jóhannessyni kaupm. hús-
eign nr. 68 við Laugaveg á 12,000 kr.
Þorsteinn Sigurðsson kaupmaður og Þor-
valdur Björnsson óðalsbóndi selja 12. júli
Sturlu .Jónssyni kaupm. hálfa húseign nr. 9
við Bókhlöðustíg á 6500 kr.
Hjúskapur. A. J. Bertelsen ráðsmaður 4
Iðunni og ym. Helga Brynjólfsdóttir (Jóns-
sonar prests á Ólafsvöllum), 24. júlí.
H. M. Kragh talsimastjóri og ym. Kristó-
lina Guðmundsdóttir, 26. júli.