Ísafold - 16.03.1910, Blaðsíða 1

Komm út tvisvar i vikn. Yerö árg. (80
arkir minst) 4 kr., erlendib 5 kx eOa 1V*
dollar; borgist fyrir mibjan júli (erlendie
fyrir fram).
ÍSAFOLD
Tjppsðgn (sbrifleg) bnndin við iramót, er
ðgild nema komln sé til útgefanda fyrir
1, okt. «g aanpandi sknldlans við blaðið
Afgreiðsla: Austnrstrœti 8.
XXXVII. árg.
Reykjavík miðvikudaginn 16. marz 1910.
17. tðlublað
l. O. O. ,F. 913188V2
Forngripasafn opið sunnud., þrd. og fmd. 12—2
íslandsbanki opinn 10—2 */* og B llt—T.
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa frá 8 árd. til
10 sibd. Alm. fundir fsd. og sd. 8 */• sibdegis
Landakotskirkja. öubsþj. 91/* og 6 á helgum
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 101/*—12 og 4—B
Landsbankinn 11-21/*, B1/*-^1/*. Bankastj. vib 12-2
Landsbókasaín 12—8 og B—8. Útlán 1—3
Landsskjalasafnib á þrd. fmd. og ld. 12—1
Lækning ók. i læknask. þribjd. og föstd. 11—12
Náttúrugripasafn opib l1/*—21/* á sunnudögum
Tannlækning ók. Pósth.str. 14, 1. og 8. md. 11—1
Lárus Fjeldsted
yfirréttarmálafærslumaður
Lækjargata 2
Heima kl. ii—12 og 4—5.
Járnbraut
austur í Árnessýslu
Eftir Vigfús Guðmundsson.
Kapp er bezt með forsjá.
Á síðustu árum hafa birst í nokkr-
um blöðum greinar með þessari fyrir-
sögn, eða sama efnis. Eina þeirra vil
eg athuga hér dálítið. Hún er í Lög-
réttu nr. 11 1909, eftir verkfr. Þorv.
Krabbe. Svo og aðra lítið eitt, sem
er í Þjóðólfi nr. 52 1909. Að eins
þó í einstökum atriðum; fáar setning-
ar eða brot úr þeim.
Fyrir 3 árum hefi eg lýst skoðun
minniájárnbrautarmálinu (ísaf. 66, ’o6).
Þrátt fyrir grein Þ. Kr., sem skýrir
málið að sumu leyti; þrátt fyrir í-
burðartnikið lof um járnbrautina og
ábata von af henni í ýmsum grein-
um öðrum, er ekki styðjast við rök,
ekki neitt annað en trú, og þrátt fyrir
bezta vilja til að láta sannfærast, hefi
eg ekki getað það.
Járnbr.málið er stærsta fjármál og
járnbrautin dýrasta mannvirki, sem
nokkrir menn telja vinnandi á kostn-
að landsbúa.
Almenningsálitið ræður miklu og á
að ráða mestu í slikum stórmálum.
En til þess að almenningsálitið fari
ekki vilt vegar, verður að skýra málin
frá öllum hliðum. Ekki má dylja
meinbugina fremur en meðmælin.
í greinunum 2 fyrri er mjög sterk-
lega mælt með járnbraut austur. Nær
eingöngu haldið fram björtu hlið máls-
ins, og æði blekkjandi tálvonir gefnar
almenningi. Þetta knýr mig til and-
svara. En ekki nenni eg að friðmæl-
ast eða biðja afsökunar, þó eg hér —
sem fyr — bendi á skuggamyndir og
stefnugalla.
Járnbrautarstæðið.
í giein sinni mælir Þ. Kr. sérstak-
lega með leiðinni frá Rvík að Mos-
felli, yfir Mosfellsheiði, norðan við
Þingvallavatn og austan við það, að
Sogsbrú og Ölfusárbrú.
Þessi leið er, segir hann, 93 rastir
(kílóm.) og járnbr. þar mundi kosta
eftir lauslegri áætlun 3V2 m^Í- kn
Að likindum er þetta skársta járnbraut-
arstæðið. Þarna á járnbr. að liggja
»um bygðir og byggileg svæði, nær
alla leiðina*. Kunnugum mun þó
sýnast svo, að Mosfellsheiði verði aldrei
byggileg af sínum gæðum. Ekki er
heldur sérlega álitleg til ræktunar
hraunin í Þingvallasveitinni, né mel-
arnir í Mosfellssveitinni. Þann veg
byggileg eru stór svæði af brautar-
stæðinu og í nánd við það. Hve
margar rastir veit eg ekki. Auðvitað
eru líka til blettir hér og þar í nánd,
sem betur má rækta en búið er.
Snjórinn og járnbrautin.
Bezta kostinn við járnbr.stæði þetta
telur Þ. Kr. hve snjórinn muni baga
lítið á veturna: »Ferðum mun aldrei
þurfa að fresta lengi vegna snjóa, svo
að eg tel það efalaust, að halda megi
uppi stöðugum ferðum alt áriðc . . .
Þetta álit sitt styður Þ. Kr. við
upplýsingar frá kunnugum mönnum
og eigin sjón á ferðalagi um svæðið
í febrúar 1909.
Öldungis er eg hissa á þvi, ef
kunnugir menn, óvilhallir, hafa sömu
skoðun á þessu og verkfr. En skiljan-
legra getur það verið, að verkfr., ung-
um og áhugasömum, litist furðuvel á
þetta í ferð sinni s. 1. vetur. Bæði
var vetur sá einhver snjóminsti og
mildasti vetur, sem hér hefir gefist
um nokkra tugi ára, og líka vex snjór
á fjallvegum eftir febrúarlok árlega.
Hér á Suðurlandi að minsta kosti er
fannfergi mest orðið til fjalla í marz
og april. Einmitt eru fjallabrautirnar
þaktar sköflum á stórum svæðum fram
í maímánuð. Já, stundum svo, að
enn nemur stikum (stika == 3 fet rúm)
á stöku stað um miðjan maí.
Til að minna á mismun snjófalls
og snjóleysis, get eg þess, að efst í
Árnessýslu snjóaði að eins, er talist
gat, dálítið í 2 daga í febrúar 1909,
en 20 daga snjóaði í sama mánuði
1898. Samanburðinn másjá í veður-
bókum mínum. í athugasemdum við
febrúarmánuð 1909 er þetta: »Gæða-
tíð . . . jörð alauð á láglendi yfir að
lítac. En í athugasemd við febrúar
1898: »Þessi mán. má heita snjó-
mánuðurinn mikli, því frá 2. degi hans
til hins síðasta dreif niður snjó svo
mikinn — feykti honum og setti í
klessur til skifta, en hlánaði aldrei —
að nálega er slétt orðið yfir hverja
laut, brekku og gil, og sér ekki á
grashnjóta, nema ef vera skyldi á hæstu
fjallabörðum. Frá 14. þ. m. algjört
jarðbann um alt Suðurland«. . .
Hér er mismunur stór. Er og hvort-
tveggja með afbrigðum. En siðari
athugasemdin er þó rétt lýsing á
fjallvegunum, eins og þeir verða á
veturna einhverntíma árlega, eða því
sem næst.
Vera má að verkfr. hefði litist
öðruvisi á, ef hann hefði farið um
járnbr.svæðið í febr. '98. Og eins, ef
hann væri staddur þar i stórhríðar-
gaddbyl eða krapahlessu. Hefði hann
svo átt að leita að járnbr.grundvelli,
margra rasta veg, svo stikum skifti
undir snjó og klaka er ekki ólík-
legt að honum hefði sýnst svo, sem
fyrir gæti það komið á vetrum, að
hraðlestin hallaðist á brautinni.
Vonin um það, að járnbrautin verði
notuð á veturna, síðvetrar að minsta
kosti, skilst mér vera hið mesta of-
traust og fjarstæða. Nema járnbraut-
in yrði svo háreist alstaðar, að upp
úr tæki sköflum, hve þykkir sem væru.
En undarlegt þætli m'ér ekki, þó eydd-
ar yrðu miljónirnar áætluðu, áður en
slík járnbraut kæmist miðja leið á
fjöll og óbygðir.
Þegar þess er gætt, að ekki má
leggja járnbr. upp á hæðirnar snjó-
léttustu — því dýr verður aksturinn
og erfiður, ef hallinn er mikið meiri
en 1 : 100 — og hins, að ekki má
krækja fyrir lægðir og torfærur —
nema svo rúmt, að geislar boga séu
í minsta lagi 100 stikur — hætta
því meiri og slit, sem bogar eru
þrengri — þá tel eg vist, að margar
rastir af járnbraut þyrftu að vera 1—3
stikur á hæð, eða hún yrði lítið not-
uð á veturna.
Járnbrautakostnaður.
93 rastir 81/, milj. kr. liér +- 91/, milj.
kr. f Noregi.
Oft hugsa eg: Hvað getur verið
ódýrara miklu hér en í Noregi? Ekki
er það timbrið — flutt hingað írá
Noregi- Ekki heldur járnið. Þetta mun
þó aðalefni járnbr. fyrirhuguðu, sem
að yrði keypt. Yrðu þá vinnulaunin
lægri hér ? Ekki hefir svo verið, held-
ur þvert á móti. Ekki er heldur ó-
dýrari undirbúningur, mælingar og
verkstjórn, þegar útlendir menn vinna
að öllu þessu.
Hvernig getur þá jafnlöng járnbr.
orðið alt að 2/3 ódýrari hér en í
Noregi?
Noreg tek eg helzt til samanburð-
ar. Hann er voru landi næstur og
líkastur að landslagi o. fl. Árið 1898
var búið að leggja þar í landi járnbr.
samtals 1952 rastir, er kostuðu 159,
888,063 kr. Það er kr. 81,909,86
röstin til jafnaðar, eða yfir 7^/2 milj.
kr. 93 rastir.
Ákveðið að leggja síðar, til ársins
1907, járnbraut 810 rastir, er kosta
áttu 83 milj. kr.= 102,469 kr. röst-
in, eða rúmlega
9l/2 milj. kr. 93 rastir.
Hvernig á þá að gera hér jdrnbraut
9) rastir ýyrir 3V2 ttúlj. kr. ? Mun
gott að treysta mikið á slíka áætlun ?
Að visu á hún að vera mjó, 1 stika,
eftir Þ. Kr. En f Noregi munu flestar
járnbrautir nokkuð breiðari. Þó er ekki
helmingur þeirra með fullri breidd
(normal= 1,435 stika), ekki nema 813
rastir af 1952. Og mjóar eru sumar
höfuðbrautirnar, t. d. Þrándheimsbraut-
iti frá Kristjaniu, i,065 að eins, á
löngu svæði. Styttri brautir munu
þó mjórri vera. Náttúrlega er breið-
ari brautin nokkuð dýrari, að öðru
jöfnu. En ekki þætti mér undrun
sæta, þó meira munaði á efni og
vinnu hér og í Noregi, en breiddar-
munurinn nemur. Eða þó járnbr. frá
Reykjavík að Ölfusárbrú kostaði, þeg-
ar verki væri lokið, eitthvað nær 9
milj. kr. en 3 miljónum.
Flutningskostnaður og áætlanir.
Hvað væri svo fengið?
Fyrir þessar milj. kr. 3—9 eða hvað
þær nú yrði margar, væri þá komin
járnbraut allar götur að Ölýusárbrú.
Eina dagleið austur frá Rvik, sé farið
hægt með hlaðna vagna eftir flutn-
ingsbrautinni. Eiga þá Hreppamenn,
Landmenn, Rangvellingar, Áshrepp-
ingar, Hvolhreppingar, Fljóthliðingar,
Landeyingar og Eyfellingar 1—2 dag-
leiðir að heiman til járnbrautarendans.
— Og að eins tveggja stunda ferð
eftir að Eyrarbakka eða Stokkseyri. —
Þar að auki Tungnamenn, Skeiða-
menn, Holtamenn, Selvogsmenn o. fl.
í Árnessýslu V2—1 dagleið. Þetta er
mikill meiri hluti (c: 4/s) þeirra manna,
sem búist er við, að noti járnbraut-
ina.
Alkunnugt er það, að bændur á
Suðurlands-undirlendi ferðast mestsjálf-
ir, og þeir, sem annars verzla nokk-
uð í Reykjavík, eiga fleiri erindi þang-
að en það eitt, að sækja vörur og
flytja. Er nú liklegt, að þeir spretti
af hestum sínum við Ölfusárbrú og
sleppi þeim þar, eða sendi þá heim
aftur ? Ætli það yrðu ekki flestir,
sem héldu áfram með hestana sína,
heldur en að kaupa þaðan flutninginn,
þó ekki væri nema kr. 4,56 á hest-
burðinn, 18,24 á hesthlassið og 9,30
fyrir manninn, til og frá alla leiðina?
Verðið er reiknað eftir áætlun Þ. Kr.
25 aura á rastarsmálest (tonn kíló) í
flutningsgjaldi og 5 a. í fargjaldi.
Margir ferðast nú orðið með 2
kerrur hlaðnar báðar leiðir. Ef þeir
þyrftu sjálfir að fara báðar leiðir, yrðu
þeir að borgaeftir áðursögðu kr. 45,78-
En ef þeir halda áfram með hestana
borga þeir fyrir þá, vöktun í Reykja-
vík og fyrir sig kaffi á leiðinni, kanske
1—2 kr. Þ. e. meir en 40 kr. sparn-
aður í peningum. Það ríður bagga-
muninn.
40 kr. er stórfé í höndum smá-
bændanna, og þeir þurfa kanske mán-
uð eða lengri tíma til að vinna sér
inn svo mikla fjárhæð. Það er von,
að þeir sem hafa 20 kr. í daglaun
eigi erfitt með að skilja þetta; en
sannleikur er það eigi að siður.
TH. THORSTEINSSON, INGÓLFSHYOLI,
FEKK M. STERLING MIKINN HLUTA AF YOR- 00 SUMARVÖRONUM.
VERZLUNIN VERÐUR í ÁR BIRGARI EN NOKKRU SINNI ÁÐUR.
Hvít léreft: Flest okkar léreft eru þvegin (án steiningar) mjúk og perluofin.
c. 800 al. af mjög þykku 31 þml. perluofnu lérefti á 0.24,
c. 1000 al. af finu 32 þml. perluofnu lérefti á 0.26,
c. 500 al. af mjúku 33 þml. perluofnu lérefti á 0.28.
Hér fyrir utan um 30 Stk. af betri og lakari tegundum frá 0.15—0.38.
Sérstaklega gott brjóstaléreft 1 l/a al. breitt á 0.40.
Lakaléreft óblg.: 1.50 í lakið.
Flonel: Yerzlunin hefir aðallega flutt Flonel með vaðmálsvendum.
Úrvalið er mjög mikið.
Kjarakaup. Tvisttau 28 þml. sérstaklega þykt á 25 aura.
Af þessum tvisti befir verzlunin um 1200 al. fyrirliggjandi.
Gardínutau: Hvitt og gult á 0.18.
Um 30 Stk. af tvitunguðum hv. og gul. gardinuefnum (Bobinet) verð frá 0.24—0.75.
Silkibönd: Sérstaklega beinum við atbygli fólks að ckkar feiknaúrvali af silkiböndum.
Allar breiddir, allir litir.
Slifsisborðar á 0.45, 0.60, 0.85, 0.95, 1. kr. fyrir al.
Um 200 Regnhlífar frá 1.35. — Nýtízku með stórum handföngum.
Hördúkar á 2.25, Handklæði 0.25, Rúmteppí 2.25.
Tvisttau l1/^ al. breið í svuntu 0.36.
Vel eftirgerð ullartau á 0.46; íitirnir mjög haldgóðir.
FIHUR 0.65-0.75—1.00. SAUMAVÉLAR frá 26.00. PRJÓNAVÉLAR frá 112 kr.
Hér fyrir utan koma aðalbirgðir verzlunarinnar 6. apríl.
MUNIÐ AÐ LÍTA INN!
TH. THORSTEINSSON, INGÓLFSHVOLI.
Frá Grikklandi.
Þar er nú eins og heldur sé að
hægja óöldinni. Flokkarnir hafa gert
tilraunir til þess að koma sér saman
og það hefir tekist. Nú hafa flokk-
arnir allir eða flestir orðið ásáttir um,
að kvatt skuli til þjóðfundar i landinu
til þess að endurskoða grundvallarlög-
in, en samkv. 107. gr. stjórnarskrár-
— Khöfn 4. marz 1910,
umboðsvaldið gegn áhrifum af pólitisk-
um hreyfingum.
Venizelos hefir boðað að herfor-
ingjasambandinu muni verða slitið i
næstu viku.
Eftir þessu að dæma er alt útlit
til þess, að Grikkland fari að komast
í samt lag aftur.
Aþenuborg.
innar á þjóðfundurmn að vera endur-
skoðunarþing, en ekki grundvallarþing.
Þar á að fara fram endurskoðun á
ýmsu er lýtur að fyrirkomulagi þing-
ræðis og löggjafar, t. d. ákvæðunum
um ályktunarvald fulltrúadeildarinnar,
umræðum um lagafrumvörp o. s. frv.
Samkvæmt tillögum herforingjasam-
bandsins verður lagt til, að sett verði
inn í lögin ákvæði um að herforingjar
séu ekki framar kjörgengir á þing
og ennfremur ákvæði um að tryggja
*Hir birtist mynd af Aþenuborg,
höfuðstaðnum á Grikklandi. Á mynd-
inni sést hin forna Akropolis með
öllum fornmenjunum og skamt þar
frá konungshöllin (á miðri myndinni).
Fjallið til vinstri heitir Hymettos, var
mjög frægt í fornöld fyrir bláan mar-
mara, sem þar fekst.
Borgin er full af dýrmætum forn-
menjum og væri það þvi hörmulegt
til þess að vita ef alt ætti að eyðast
í ófriði og annari vandælsku.
Fram að þessum tima hefir það
hjálpað íslenzku bændunum, að þeir
hafa kunnað að lifa sparlega og verið
ósérhlífnir. Þó járnbr. yrði lögð,
breyttist þetta ekki bráðlega. Bænd-
ur gætu ekki notað hraðlestina, þó
þeir vildu, og vafasamt, er að þeir
vildu nota hana, þó þeir gætu. Bænd-
ur munu heldur vilja hlynna að sam-
eignarfélögum sínum á Eyrarbakka og
Stokkseyri, en spilla fyrir þeim með
þvi að sækja mikið af vörum til
Reykjavíkur. Þó varan fengist keypt
við enda járnbrautarinnar, mundi hrað-
lestargjaldið auka svo verð hennar, að
hún yrði eins dýr eða dýrari en á
Eyrarbakka. Fáeinir bændur og em-
bættismerin, helzt þeir sem eru ekki
í kaupféi., mundi strax nota járnbr.
fyrir talsvert af þungavöru. Fjöldinn
að eins litið eitt, fyrir smásendingar
og aukaferðir, og margir bændur alls
ekki neitt.
Vafasamt er hvort nokkurt smjörí-
lát yrði flutt á járnbr. frá sumum smjör-
búunum. T. d. frá búunum þeim, er
lengst starfa og næst eru Rvík. Þau
færu varla, búin í Olfusinu, að flytja
smjörið úráttis langa leið, til þess að
kaupa á því flutning dýrum dómum.
Sum búin jafna flutningnum á félags-
menn, til þess að spara peningaborg-
un, og munu margir vilja halda þvi
lagi áfram. Önnur bú eiga hesta og
vagna til flutninga fyrir smjörið og
vörur heim aftur. Þau halda ökumenn