Ísafold - 16.03.1910, Blaðsíða 2

62
ISAFOLD
ódýra og mundi þeim verða skaði að
skiftunum.
Likt mundi fara með rekstrana og
flutning þungavöru. Nálega altaf þurfa
rekstramenn að fylgja fénu til Rvík-
ur, sumir að minsta kosti, og flestir
mundu vilja vinna það fyrir dálítið
fljótari ferð suður úr Ölfusinu, að
borga 15 kr. fyrir 100 kindur og ki.
4,56 fyrir hvern rekstrarmann.
Frh.
Ur enska þinginu.
Stjórninni borgið.
írar hliðra til.
----- Kh. */t 1910.
Eftir mikið þjark og þóf innan
stjórnarflokkanna i enska þinginu er
nú loks komin á sátt í bili. írar
gerðust svo örðugir á dögunum, að
eigi var annað sýnna en að stjörnin
yrði að segja af sér þá og þegar.
Deilan reis aðallega um það, í hverri
röð frumvörpin væru afgreidd frá
þinginu. írar heimtuðu frumvarp um
frestunarrétt efri málstofunnar á und-
an fjárlögunum gömlu, en þar gat
stjórnin ekki látið undan, því að fjár-
lagaárið er útrunnið 31. þ. m., en
fjárlögin verða að vera afgreidd áður.
Þá varð deila um annað efni. Asquith
hafði gefið í skyn á fundi fyrir kosn-
ingar, að hann mundi heimta trygg-
ingu af hálfu konungs fyrir því, að
hann skipaði nógu marga lávarða i
efri málstofuna, ef á þyrfti að halda
til þess að gera að lögum frumvarp
frá neðri deildinni um takmörkun efri
málstofunnar. En eftir hásætisræð-
una kvaðst Asquith ekki hafa fengið
slíka tryggingu né beðið um hana.
Út af þessu urðu írar æfir og þeir
er lengst fara af framsóknarmönnum
og svo var að sjá, sem stjórnin væri
á heljarþröminni. Þá var og enn
deilt um það, hvort umskapa ætti
efri málstofuna með grundvallarlögum
eða samþykkja ályktun um, að efri
málstofan hefði að eins frestunarvald.
Stjórnin hafði hugsað sér lagafrum-
varp, en írar heimtuðu ályktun þegar,
á undan fjárlögum og öllu saman.
íhaldsmenn hafa og boðað, að þeir
ætli að leggja fyrir þingið frumvarp
um breytingu á efri málstofunni, þar
sem nema á úr lögum, að þingmenska
gangi í erfðir.
Nú hefir misklíðin jafnast á þann
hátt, að báðir hafa hliðrað til, írar og
stjórnin. Stjórnin lýsti yfir því, að
hún mundi leggja fyrir þingið seint i
þessum mánuði, undir eins og fjár-
lagafrumvarpið væri samþykt, þings-
ályktun um að nauðsyn bæri til þess
að útiloka efri málstofuna frá fjármál-
um og takmörkun á neitunarvaldl efri
málstofunnar, að því er kemur til lög-
gjafarinnar, þannig, að efri málstofunni
yrði trygt drottinvald meðan á hverju
þingi stæði fyrir sig. Siðar ætlar
stjórnin að skapa efri málstofuna á
grundvelli þjóðræðis. Þessi ályktun
á að eins að verða til bráðabirgða.
Úr ályktuninni á að smíða lagafrum-
varp Og samþykkja í snatri og síðan
leggja það fyrir efri málstofuna. Felli
hún frumvarpið, kveðst stjórnin munu
standa og falla með ráði þvi, er hún
réði kónginum ef til þess kæmi.
Það var fjármálaráðgjafinn, Lloyd
George, sem lýsti yfir þessu síðasta
í þingræðu og með því bjargaði hann
við öllu. Þetta var það, sem írar og
áköfustu framsóknarmenn höfðu heimt-
að, — að stjórnin legði þegar fyrir
frumvarp um takmörkun á neitunar-
valdi efri málstofunnar og legði það
fyrir efri málstofuna, en færi til kon-
ungs ef felt væri þar, og heimtaði
tryggingu fyrir, að lögin næðu fram
að ganga, en færi frá ef ekki fengist
slík trygging. Stjórnin lét þarna undan
og við þessi svör sættu írar sig, og
nú ætla þeir hvorugt að gera i biii,
greiða atkvæði með eða móti frum-
vörpum stjórnarinnar, en þá er stjórn-
inni trygður meiri hluti.
íhaldsmenn láta sér líka þessa stefnu-
breyting stjórnarinnar vel og vona, að
þeirra frumvarp um efri málstofuna
vinni smám saman byr meðal kjós-
enda.
Ef ályktun neðri málstofunnar um
afnám neitunarvalds efri málstofunnar
í fjármálum og takmörkun á neitun-
valdi í löggjafarmálum verður vísað
frá eða feld í efri málstofunni, heimt-
ar Asquith af konungi tryggingu áður
en ályktunin verður gerð að lagafrum-
varpi, en sú trygging er í því fólgin
að skipa nýja lávarða. Neiti konungur
að veita slíka tryggingu, er ekki ó-
sennilegt, að nýjar kosningar fari fram
á Englandi í júní og þá verðnr á dag-
skrá eitt mál: frestunarvald efri mál-
stofunnar.
Betur en ekki.
Meðal þeirra manna, sem Þjóðviljann
sjá, hefir óvanalega mikið verið talað
um síðasta tölublaðið, frá 9. þ. m., og
umyrði þess um bankamennina dönsku.
Hafa sjálfstæðismenn margir talið þessa
bermælgi blaðsins óhapp og ógreiða, en
Heimastjórnarmenn hlakkað mjög yfir
og telja nú Þjóðviljann jafnvel happa-
sælli sér og hollari, heldur en þó
Hannes, Lárus Bjarnason og Fram
væru lofaðir þar opinberlega.
Eg hefi ekki getað verið sammála
þessu og lít á það mjög svo gagn-
stætt hvorumtveggja mönnunum, og
af því engum sýnist þetta gatnamóta-
hjal vera launungarmál, þá ætla eg að
gamni að bera rök mín undir lesend-
ur ísafoldar.
Hvort sem þessi hreinskilni Þjóð-
viljans er fram komin viljandi eða
óviljandi, þá er hún stjórnarflokknum
óefað fremur happ en óhapp. Að
hinir grunnhygnari Heimastjórnarmenn
fagna þessu, ætti engan að villa;
hinir hygnari munu fljótt sjá, að Þjóð-
viljinn verður þeim aldrei eins drjúgur
með einlitan stakkinn eins og tvilitan.
Að visu hafa menn sagt það, og
fært nokkur rök fyrir, að Þjóðviljinn
hafi ekki hlífst við að snúa kutanum
móti Birni Jónssyni, þar sem færi var,
frá því er hann kom í ráðgjafastöð-
nna, en af því það var hvergi nærri
eins illa og óþverralega gert eins og
i Lögréttu, og af því að Þjóðviljinn
var þó oftast nær að eiga þar við
málefnin fremur en sjálfan manninn,
eða vildi að minsta kosti, að svo liti
út, þá urðu ýmsir menn til að bera
hann þar undan persónulegri hlut-
drægni, ekki sizt sakir fornrar trygðar
við ritstjórann fyrir framgöngu hans
í nefndinni forðum.
Af þessu leiddi, að persónulega
óvildin, sem gert hefir tortryggilegar
allar hamfarir heimastjórnarblaðanna
og vakið hefir jafnvel óbeit á þeim,
dró miklu minna úr áhrifum orða
Þjóðviljans, svo að það, sem menn
könnuðust við að þar væri oftalað,
mátti þó afsaka sem geðbrest eða að
minsta kosti vorkenna.
Vitanlega gat það ekki dulist höfð-
ingjum Heimastjórnarliðsins, hve mik-
ilsverð liðsemd þetta var í árásum
þeirra á ráðgjafann, þó að þeir, af
skiljanlegum ástæðum, þökkuðu það
helzt í hljóði.
Stjórnarmenn ættu og ekki að
þurfa að barma sér svo mjög yfir því,
þó þessi liðveizla, svona löguð, væri
á enda, og þeir munu vafalaust átta
sig fljótt á því, að Þjóðviljinn gerði
þeim greiða 9. þ. m. en ekki ógreiða.
Þar er ekki gengið aftan að eða á
svig, heldur framan að, og þó verið
sé að renna hornauga til málefnisins
af vana, þá er þar miðað beint á
manninn.
Menn voru nú farnir að finna til
þess mjög alment, að atferli og orða-
lag Þjóðviljans í bankadeilunni bar
þess fremur glöggan vott, að ritstjóri
hans væri orðinn leiður á þessu óhlut-
drægniskáki og ógerðarfitli öllu saman,
og það ætti miklu betur við hann að
ganga hreinlega að og gerðarlega.
Ljósast skein það út úr honum, þegar
hann var að minnast á skýrslu rann-
sóknarnefndarinnar, hve óskemtilegt
honum var að eiga við röksemdir í
málinu, og maður fann hver léttir
honum hefði verið að láta tilfinning-
arnar lausar og segja, að öll skýrslan
væri hégómi og skrök. Og þetta, að
vera að rembast við að orða það svo var-
lega um afsetningu gæzlustjóranna, að
svo kappgjarn maður eins og ráðgjafinn,
hefði orðið að fá eitthvað út úr nefnd-
inni, úr því hann skipaði hana — sá
umbúningur fór allur í klúðri; þar
skein í alt bert milli sporanna.
Þetta um útlendu bankastjórana fer
alt betur úr hendi. Öll afsetta banka-
stjórnin og öll blöð þeirra í röð höfðu
hampað því hreykin framan í þjóðina,
að alt hefði verið í góðu lagi í bank-
anum, þar sem Landmandsbankinn
hélt áfram viðskiftum við hann eftir
að hann hafði sent hingað trúnaðar-
menn sína til athugunar og þeir jafn-
vel sjálfir átt tal við gömlu banka-
stjórnina og alt farið vel á með þeim.
Þjóðviljinn hlýddi á það með sömu
þagnarró eins og lífvörður Heima-
stjórnarinnar, að þessir dönsku menn
voru notaðir þar, sem einir traustustu
vottar þess, að alt hefði verið í lagi í
Landsbankanum og athafnir lands-
stjórnarinnar þar gjörræði og lögbrot.
Þá finnur Þjóðviljinn enga hvöt hjá
sér til að minna á það, að þessir
menn væru ókunnugir og sögusögn
þeirra marklaus.
En þegar þessum mönnum ofbýður
það, hversu nöfn þeirra og koma
hingað eru notuð óráðvandlega og lýsa
því, að þeirra niðurstaða hafi ekki
verið betri en nefndarinnar, þá er
Þjóðviljinn fljótur til að koma í veg
fyrir það, að þessir ókunnugu útlend-
ingar geti orðið til að sanna nefndar-
skýrsluna og bera blak af landsstjórn-
inni. Blaðið hirðir ekki einu sinni
um að geta þess, að hér er að eins
verið að hnekkja því ósannindatildri,
sem reist hafði verið einmitt á þess-
um sömu ókunnugu útlendingum.
Þegar Heimastjórnin er að byggja á
þessum mönnum ósannindi sín, í
þeirri von, að þeir verði að þegja,
svo það verði aldrei uppvist, þá eru
þeir nákvæmlega sömu mennirnir eins
og nú, þegar þeir vitna um óregluna
í bankanum. Hér sýnist enginn mun-
ur annar en sá, sem persónurnar gera.
Heimastjórnin má nota þá svo sem
hún getur og þorir, ráðgjafanum má
ekki verða lið að þeim tii hnekkingar
strákskapnum.
Þetta sýnist blátt áfram að vera
það, sem kallað er, að láta persónu-
lega óvild stýra athöfnum sinum, og
það svo ódult, að allir sjá.
Þetta skilst mér að stjórninni og
flokknum sé hagur, þvi nú þarf eng-
inn maður framar að villast á hlut-
drægninni.
Og ritstjóra Þjóðviljans og áliti hans,
og Þjóðviljanum sjálfum ætti að verða
þetta fremur ábati en skaði, þegar til
alls er litið. Hann vann þjóðhylli
sína að miklum mun einmitt á þeirri
bardagaaðferð sinni, að ganga beint
framan að einarðlega og látast ekki vera
að miða á annað en hann ætlaði að
hæfa. Þessi leikur hans frá þeim
degi, að þingflokkurinn kaus Björn
Jónsson í ráðgjafasætið, hefir mikið
farið í handnskolum, verið stirður,
ófagur og oft langt um megn og auk
þess hinn ófrjálsmannlegasti. Ah þetta
gat fengið illan enda og ómaklegan.
Úr þessu hefir Þjóðviljinn mikið
bætt 9. þ. m., því þó vér kysum
hann og ritstjóra hans fremur flestum
mönnum í flokki vorum sem fylgis-
mann stjórnarinnar til allra góðra
og nauðsynlegra hluta, og vildum enn
sjá hann þar sem traustan og ein-
beittan foringja, með vonir okkar og
aðdáun umhverfis sig, þá þykir oss
þó þakkar munur að hafa hann sem
opinberan andstæðing, með ódulda
persónulega óvild, heldur en að sjá
hann í hinu brutlinu, þvi þar hafa
þeir einir menn átt heima, sem Þjóð-
viljinn hefir ekki dáðst að í stjórnmála-
stríði síðustu áranna.
Af þessu finst mér, sem greinin 9.
þ. m. sé betur skrifuð en ekki, eftir
því sem í efni var og þeim endalok-
um, sem blöstu við.
Sjálfstœðismaður.
<3*áll cMaíshó.
I3/n /8/2—9/2 1910.
Ljósið er sloknað; lengi blakti á skari,
pað lýsti skœrar pó en háreist bál.
Syrgjum pó ei pótt Jagra Ijósið Jari,
vort Jóðurlanát á enn pá gamla Pál.
AJ minning kansenn leggur Ijósan bjarma,
Jrá liðnum degi kennir indæls varma.
Kappinn er Jallinn, sá er engan særði,
en sigur pó á Jjölda mörgum vann.
Öðrum til meins hattn hönd né Jót ei
hrærði
með hjarta sínu vann hann sérhvern
mann.
Það aðrir gátu ei með fylktu liði,
sem ávann hann með kærleik, ró og Jriði.
Sagan er líti — yndisleg og Jögur;
par engir voru bardagar og stríð.
Átti hún ei skylt við æjintýrasógur
en ájram leið hún stilt og mild og blíð.
EJ væri pvillk Islands-æfisaga
pá ætti pjóð vor Jegri og sælli daga.
V. Br.
Far vel úr heimi Islands óskamögur!
Þín æji var eins töng og hún var Jögur
Far hjartans vinur vel á manar vega
pig vinir kveðja urn leið og peir pig
trega.
Nú Jósturjörðin jaðmi kaldan náinn
og joldin geymi pann part, sem er dáinn.
En leystum anda lýsi á stjarna láði.
pað Ijós, er hann i dujtsins fjótrum práði.
Stgr. Th.
Andsvar,
Einkeunileg mótmælilætur hr. Arni
Jóhannsson birta i næst síðasta tbl.
ísafoldar, gegn grein þeirri, er eg reit
um þá þrimenningana, sem sögðu skilið
við Jóhannes Jósefsson í Pétursborg.
— Formálalaust og afdráttarlaust leyfir
hann sér að mótmæla skrifi mínu, i
13. tbl. ísafoldar um Jóhannes Jósefs-
son, sem gersamlega marklausu og
röngu.
Ekki eru stóryrðinl
Til þess að geta sýnt fram á, að
þessi órökstuddu mótmæli geta hvergi
átt við grein mína, leyfi eg mér að
taka upp bau atriði greinarinnar, sem
á einhvern hátt snerta Jóhannes.
í fyrsta lagi farast mér þann veg
orð, að Jóhannes, með miður viðeig-
andi orðum, hafi skýrt frá, að þeir
félagar væru skildir. Þótt eg gengi
út frá því allra, allra bezta, sem sé
því, að Jóh. hafi skýrt rétt frá til-
drögum skilnaðarins, þá hygg eg þó,
að allir muni mér sammála, að undan-
teknum Arna einum, um það, að hann
hafi skýrt þar frá með miður viðeig-
andi orðum. í öðru lagi get eg þess,
að Jóh. með ótvíræðum orðum hafi
gefið í skyn, að þeir fyrverandi fé-
lagar hans hafi verið lagstir í óreglu.
— Illa getur Arni mótmælt þessu,
sem röngu, þar sem honum sjálfum
farasl þann veg orð f mótmælum sin-
um: »Samkvæmt bréfkafla Jóhannes-
ar í ísafold 27. nóv. f. á., var mis-
kliðin aðallega sprottin af óregluleg-
um lifnaðarháttum þeirra P. Neve og
þrimenninganna*.
í þriðja lagi nota eg orð Jóhannes-
ar sjálfs, þar sem hann gerir ráð fyrir
að þrímenningar muni tjalda nafni
sinu á auglýsingar sinar, þvi án þess
mundu þeir hvergi geta fengið atvinnu,
svo ekki getur Árni mótmælt þessu,
sem röngu, frá minni hálfu.
í fjórða lagi gjöri eg þá ályktun,
að ef frásögn Jóh. hefði verið sönn,
þá hefði ekki hjá því farið, að þeir
félagar hefðu orðið að hætta við í-
þróttasýningar sinar. Þessa ályktun
mina viðurkennir Árni ósjálfrátt sem
rétta, með því að nota sjálfur sams-
konar ályktun, þar sem hann telur
málstað Jóh. það til gildis, að hann
hafi haft traust og hylli Ciniselli Circus-
stjóra í Pétursborg.
í þessum fjórum atriðum, sem eg
nú þegar hefi tekið fram, innifelst alt
það, sem eg hefi sagt um hr. Jóhann-
es Jósefsson í umræddri grein; svo
þessi formálalausu mótmæli eru ekki
einungis röng, heldur einnig óþörf
og blátt áfram hlægileg.
Á einum stað farast mótmælahöf-
undinum þann veg orð: »Guðmund-
ur getur engar heimildir haft til að
leggja á dóm um ágreining þann, er
leiddi til skilnaðar með þeim fóhann-
esi og félögum hans í Pétursborg, og
er því dómur hans rétt nefndur sleggju-
dómur*. —
Þótt Árni læsi grein mfna aftur og
aftur með margföldum sjónauka þá
myndi hann hvergi finna þann dóm,
sem hann talar um, því það er ósatt,
að eg hafi nokkursstaðar kveðið upp
dóm um ágreining þann, er leiddi til
skilnaðar með þeim Jóh. og félögum
hans; eg hefi að eins gjört ályktun,
sem Arna í það minsta, ætti að finn-
ast á rökum bygð, úr því hann sjálf-
ur dregur samkynja ályktun um Jóh.
og málefni hans, og um þrímenning-
ana og málefni þeirrct, eins og eg áð-
ur hefi tekið fram. Hvað heimildir
mínar snertir, þá hygg eg þær engu
óábyggilegri en þær, er Árni kann að
hifa úr einkabréfum Jóhannesar.
Loks endar hann þessi hógværu
mótmæli sin með svo feldum orðum:
»Og það virðist hljóta að vera óvenju-
lega lágvaxið manntetur, sem fær sig
til að bíta í hælinn á þeim, sem þann
veg er veizt að«. Vel er það farið,
að hr. Árni Jóhannsson er sér þess
fvllilega meðvitandi, að hann er há-
vaxnari en alment gerist, og ekki skal
mig undra þótt hann liti smáum aug-
um á hina smávöxnu, en hitt undrar
mig, að hann skuli leyfa sér þá ósvífni,
að drótta því að mér, að eg biti i hæl
Jóhannesar, þegar eg sjái hvern veg
P. Neve sæki að honum, vitandi pað,
að grein mín var komin til ritsljóra
Isafoldar á undan grein P. Neve, eða
virðir hann orð ritstj. vettugi?
Bæði Árna Jóhannssyni og öðrum
til skýringar skal þess getið, að eg
reit grein mína í þvi skyni, að þeir
þrímenningarnir, sem allir hafa orðið
fyrir ærumeiðandi áburði, mættu þó
að minsta kosti njóta þess sannmælis,
að þeir eiu ósjálfrátt að bera þann á-
burð af sér með framkomu sinni, en
ekki af neinni persónulegri óvild til
Jóhannesar, því eg hefi unt og mun
unna honum alls þess, er hann á með
fullu og réttu, og nú sem stendur
óska eg honum einkis annars fremur,
en að hann geti sjálfs síns, lands og
þjóðar vegna, hrundið af sér þeim á-
burði, er hann verður fyrir af hálfu
P. Neve.
Guðtn. Sigurjónsson.
Guðm. Sigurjónsson.
Eg átaldi afskifti þín af þessu máli
og mótmælti þeim — og geri það
enn. Annars máttu sjálfum þér um
kenna:
Þér var í lófa lagið að taka aftur
»skrif< þitt og láta engan af því vita,
er þú sást níðgrein P. Neve. Það
hefði hver góður drengur gert. En þú
lézt það ógert, — gekst þar í lið, er
fjórir voru móti einum og reyndir að
höggva í för P. Neve. Þess vegna
fær þú nú ekki af þér borið hælbitið
— þó ilt sé.
En þar sem þú hins vegar hefir nú
sýnt svo mikla viðleitni á að eyða
hallmælum þínum um Jóh. Jósefsson,
finn eg enga ástæðu að svara þér
frekar.
Arni Jóhannsson.
Stór gjöf.
Auðmaðurinn John R. Rockefeller
gefur aleigu sína til þjóðþrifa.
Steinolíukóngurinn John R. Rocke-
Jeller hefir nýlega ákvarðað að gefa
aleigu sína — þetta smáræði sem
hann á — til velgerða og annara þjóð-
þrifa. Hann hefir látið senda þing-
inu í Washington frumvarp um, að
komið sé upp Rockefellersjóði, með
líku sniði og Nobelssjóðurinn, og á
sjóður þessi aðallega að hjálpa fátæk-
um og sjúkum, styrkja vísindarann-
sóknir og leitast við að breiða út list
og mentiing bæði í Ameríku og ann-
arsstaðar.
Fyrsta stjórn sjóðsins verða þeir
Rockefeller og elzti sonur hans og
auðmennirnir Gatesmurphy og Charles
Hoyt.
Rockefeller hefir áður gefið 200
miljónir dollara til vísindaþrifa — en
allar eru eigur hans taldar nú 2340