Ísafold - 30.01.1918, Síða 1
I
1
Kemur út tvisvar
) viku. Verðárg.
5 kr., erlendis Þþ
kr. eSa 2 dollar;borg-
ist fyrir miðjan júlí
erlendis fyrirfram.
Lausasala 5 a. elnt
1
OLD
Uppsögn (skrifl.J
bundln við áramót,
er óglld nema kom-
ln só tll útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
sé kaupandi skuld
laus vlð blaðið.
ísafoldarprentsmiái?
Ritstjdri: Ólafur BjörnssDE.
Talstmi nr. 455.
XLV. Arg.
Reykjavik, miðvikudaginn 30. janúar. 1918.
5. tölnblað
M i n n i s 1 i s t i.
Alþý^afél.bókaaaín TempJaras. rt kl. 7—9
bjrfirarstjóraskrit'st. opin dapl. 10~*12 og 1-8
Beejarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—12 og 1—5
Bœjargjaldkerinn LaufAsv. 5 kl. 10—12 og 1—5
íllandsbanki opinn 10—4.
K.F.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8árd.—10 síöð.
Alm. fnndir fid. og sd. b1/* stbd.
Landakotskirkja. Gnógþi. 9 og 8 á helu >xn
Landakotsspítali f. sjúkrnvitj. 11—1.
Landsbankinn 10—8. tíankastj. 10—12
Landsbókasafn 12—3 og 5—8. ÍJtlán 1—B
Landsbúnaöarfólagsskrifstofan opin frá A2—2
Landsfébirbir 10—12 og 4—6.
Landsslminn opinn daglangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
Listasafnib opib á sunnndögum kl. 12—2.
i,túrngripasafnib opib l1/*—2^/a á sunnad.
^óithúsiö opib virka d. 0—7, sunnad. 9—1.
Bumábyrgb Islands kl. 1—6.
Stjórnarráösskrif&tofurnar opnar 10—4 dagl.
Talsimi Beykjavikur Pósth.3 opinn 8—12.
Vlfilstabahælið. Heimsóknartimi 12—1
Þlóftmenjasafnift opib sd., 121/*—l1/*
Þjóbskjalasafnib opib sunnud., þriöjud. og
fimtuiaga kl. >> 2.
Bæjarstjórnar kosningin
Talsverður áhugi virðist munu
verða um bæjarstjórnarkosningarnar
að þessu sinni. Er það ekki ófyrir-
synju.
í fyrsta skifti hafamenn komið sérnú
saman um að láta ekki pólitisku flokka-
-deilurnar í landsmálum ráða um bæj-
arstjórnarkosningarnar. Hér hafa nú
tekið saman höndum menn af öllum
póiitiskum flokkum, menn af öllum
stéttum i bænum, um að standa sam-
an um þau málefni, sem varða bæ-
inn sérstaklega. Konur og karlmenn
hafa tekið höndnm saman um að
berjast fyrir heilbrigðri stefnu í mál-
efnum bæjarins, að skipa bæjarstjórn-
ina heiðarlegum borgurum, sem eru
þektir hæfileikamenn og betur flest-
um öðrum, sem völ er á, færir til
þess að ráða vel fram úr vandamál-
!um þessa bæjarfélags.
Og vandamálin eru mikil og marg-
vísleg. Aldrti hefir riðið meira á
því en nú að vel sé til kosninganna
vandað. Aldrei hefir átt betur við,
verið nauðsynlegra að menn legðust
á eitt, ynnu saman til að ráða fram
iir vandræðunum.
Reynt hefir þó verið að sundra
kröftunum.
Úr annari átti er í laumi skotið
fram klofningslista. Það er C-listinn.
Enginn þorir að gangast við faðerni
þess lista. Hann er svo úr garði
gerður, að hann, í því formi sem
hann kemur fram, er ónýtur. Hann
kemur fram sem falslisti, þar sem
ekki standa á listanum öll þau nöfn
sem talin eru standa á honum, af
hinum nafnlausu myrkravöldum sem
reyna að halda honum á lofti. Sam-
kvæmt ósk eins mannsins á listanum
hefir nafn hans verið strikað út.
Vonandi láta menn ekki blekkjast af
þessum lista. Hvert atkvæði sem á
hann fellur mun verða til ónýtis.
Einnig af því að enginn flokkur manna
stendur að baki honum. En margra
ára reynsla við bæjarstjórnarkosning-
ar hér sýnir, að sá listi, sem ekki
hefir að baki sér flokk með fullu
skipulagi t>etur engum manni komið
í bæjarstjórn.
Þeir kjósendur, sem nokkuð láta
sér ant um að atkvæði sitt verði ekki
ónýtt eru varaðir við að kjósa C-
listann.
Aðalbardaginn mun verða milli
hinna tveggja listanna, B-listans, lista
»Sjálfstjórnar« og Á-listans, lista Ól-
afs Ftiðrikssonar, þess manns, sem
telur sig vera foringja alþýðuflokks-
ins og vill nú reyna að synda inn
í bæjarstjórnina á þeiiri blekkingu.
Litið hafa stuðningsmenn A-listans
borið fram lista sinum og full-
trúaefnum til stuðnings. Þeir vita
sem er, að erfitt verður að halda
þeim fram gegn mönnum þeim, sem
eru á B listanum. Þeir vita sem er,
að þótt þeir sumir A listamenn hafi
haft sig talsvert í frammi opinber-
l^ga, þá liqqur ékkert ejtir pd. Það
er ekki hægt að benda á eitt þarft
mál sem þeir hafa komið fram í
bænnm.
Því hafa þeir tekið þann kostinn
til að afla lista sínum fylgis, að níða
og rægja leynt og ljóst þeim félags-
skap, sem stendur á bak við B list-
ann og fulltrúaefnin á þann lista.
Slíkt hefir stundum tekist, að villa
alþýðu manna sýn með æsingum
og rógi. Sérstaklega hafi pólitískir
spekúlantar freistað þessa ráðs þegar
líkt hefir staðið á og nú. Fátækt
og atvinnuleysi er mikið í bænum.
Það er aðvelt að vekja tortrygni
þeirra fátæku og atvinnulausu gegn
þeim, sem virðast hafa nóg fyrir sig
að leggja. Þvi er beitt slagorðun-
um, »stórborgaralisti« og »auðmanna-
listi* gegn B-listanum. I hverju hafa
fulltrúaefnin á B listanum sýnt sig
sem auðmannaverði eða stórborgaraf
Eg hygg að jrekar megi sanna hið
gagnstœða um hvern einstakan af jull-
trúaejnunum. Hvetjireru meiri »srór-
borgarar* kaupmennirnir tveir, sem
efstir eru á A-listanum eða fnlltrúa-
efnin á B-listanum.
Borgarar Reykjavíkurbæjar I Hafið
það hugfast nú við kosningarnar, að
stjórn bæjarmálanna er ekki bezt
komin í höndum þeirra manna,
sem æpa hátt um ágæti sjálfs sín,
án þess að nokkurt ærlegt verk
megi benda á, sem eftir þá liggi.
Hafið það hugfast að ykkur öllum,
alþýðunni eigi siður en öðrum riður
á því nú, að kosninguin takist (svo
að í bæjarstjórnina veljist menn
sem hafa áhuga og hæfileika til að
ráða fram úr hinum erfiðu vanda-
málum þessa bæjar.
Það verður ef þið kjósið B-listann.
Munið að sækja kjörfundinn. Munið
að setja krossinn við Blistann.
Kjósandi.
Fánamálið.
Á fnndi i Stúdentafélagina var fána-
málið nýlega til umræbu og var þar
samþykt með öllum greiddum at-
kvæðnm svo látandi tillaga til fund-
arályktunar frá Sigurði Lýðssyni yfir-
dómslögmanni:
Fundurinn skorar á ráðuneytið
að stefna Alþingi þegar til auka-
fundar svo fljótt sem verða má,
og á þingið að samþykkja lög um
• fullkominn islenzkan fána og gera
þær ráðstafanir sem nauðsynlegar
eru til að fylgja málinu fram til
fulls sigurs.
Kerenskij
og
stjórnarbyltingin rússneska.
(Ritað í desember 1917).
Frh.
Það sem varð til þess
Byltingin að hrinda byltingunni af
stað var matvælaskortur-
inn f Petrograd. Þrátt fyrir stríðið,
eða öllu heldur vegna þess hvernig
Rússar höfðu staðið sig í ófriðnum,
var óvenju fjölment i bænum. Fólk-
ið hafði flykst svo tugum þúsunda
skifti til höfuðstaðarins úr hertekn-
um borgum og hémðum, pólskum
og rússneskum. Allur matvælaflutn-
ingur til bæjarins var í mestu óreiðu
og skorturinn varð tilfinnanlegri dag
frá degi. Dúman lét óánægju sina
þrásinnis i ljós og samkomulngið
milli hennar og stjórnarmnar fór dag-
versnandi. Og nú hóf lýðurinn
götuóeirðir og mótmæli og hrópin
um brauð kváðu við um-alla borgina.
Stjórnin var nú alráðin i því að
jjúfa Dúmuna. Hún vopnaði lög-
regluliðið og hugðist að vera við
öllu búin ef í hart færi, Dúman
komst á snoðir um hvað á seyði
væri. Hún hafði nú um tvent að
velja, annaðhvort að láta sér væntan-
legt þingrof vel líka og myndi
stjórnin þá sita einráð og ugglaus
og þjóðin missa öll tök á að hafa
afskifti af gerðum hennar, eða þá
að risa gegn boði stjórnarinnar, en
það var sama og að hefja byltingu.
A hinn fyrri veginn gat dúman ekki
brugðist við þingrofinu, þvi það hefði
verið sama og að svikja þjóðina og
láta hana hjálparlausa i neyð sinni
og óánægju. Dúman var því neydd
til þess að taka síðari kostinn og
risa gegn stjórninni.
Byltingin stóð ekki nema fáa daga.
Sultarlýðurinn flyktist um götnrnar,
þyrptist fyrir utan sölubúðir og brauð-
gerðarhús, hélt mótmælafundi og
heimtaði brauð. Lögreglunni var sig-
að- á múginn og blóðið rann um
göturnar. En hún fékk engu áorkað
um að bæla hreyfinguna. Allar göt-
ur voru fullar af fólki, óeirðirnar
voru óviðráðanlegar. Og nú gerðist
þið óvænta: Kósakkarnir skárust f
leikinn og vörðu lýðinn og börðu
á lögreglunni. Það sem fyrir var
hermanna í æfingaskálunum i borg-
inni gekk lika í lið með lýðnum.
Og herfylkingarnar, sem stjórnin
kallaði til liðs við sig úr nærsveit-
unum, gengu líka í lið með múgn-
um.
Nú hafði Dúman kosið sér frim-
kvæmdarnefnd og tilkynt stjórninni
það, að hún gæti ekki viðurkent
hana lengnr og tæki því fyrir hönd
þjóðarinnar völdin í sinar hendur.
Ráðherrarnir voru svo teknir hönd-
um hver á fætur öðrum. Það var
myndað nýtt ráðuneyti úr hóp þing-
þingmanna, sem þegar tók við stjórn.
Loov fursti og formaður þess,
Miljukow utanrikisráðherra, Gutsch-
kow hermálaráðherra, Kornowalow
verzlunar- og iðnaðarráðherra og
Kerenskij dómsmálaráðherra og eru
þá taldir hinir merkustu ráðherranna
og þeir, er að nokkra getur siðar.
Til frú Stefaníu Guðmundsdóttur.
Vísur þær er hér fara á eftir orti Þorsteinn Erlingsson kvöld eitt er
hann hafði verið i leikhúsinn og séðleik frú Stefaníu og sendi henni. Hafa þær
eigi áðnr birzt á prenti, en fyrir velvild ekkju Þorsteins, frú Guðrúnar Jóns-
dóttur, hefir ísafold fengið leyfi til að birta þær á þessum heiðursdegi
vorrar ágætustu leikkonu:
Þann lífgjafarmdtt á list og snild
að létt verður shapið og stundin mild,
eitt Tcvöld getur Mydöggvað hvarminn
og yljað oss inst inn í harminn.
Og þöMc fyrir stundimar — þar var hlýtt
og þökk fyrir útsýnið nýtt og vítt
með sólina á vorheiði sýnu
og Ijós yfir landnámi þinu.
Þorsteinn Erlingsson.
Jafnfrarr.t var myndað svonefnt
verkamanna- og hermannaráð, sem
er skipað fúlltrúum verkalýðsins og
hermannanna, kosnum af verkalýðs-
félögunum í borgunum og hersveit-
unum á vigvöllunum. Upprunalega
taldi það 200 manna en síðar, er
það var fullskipað, 2500. í því á
sæti allskonar ruslaralýður og er
þorri ráðsins varla læs eða skrifandi.
Fundir þeirra fara fram sem venju-
legir skrilfundir, þar sem allir tala í
einu og engri reglu verður komið
við, nema með höppum og glöpp-
um. Ráðið telur það vera starfsvið
sitt, að standa á verði gegn yfir-
stéttunum og borgararflokkunum og
gæta hagsmuna alþýðunnar, svo og
undirbúa sjálfstjórn þjóðarinnar. Og
brátt tók ráðið að halda því fram,
að dúman væri ekki bær til þess að
standa fyrir hönd þjóðarinnar við
hlið stjórnarinnar, því að hún væri
kosin eftir þeirri kjördæmaskipun
og því fyrirkomulagi, sem sniðið
væri af gömlu stjórninni. Hins
vegar heimtaði ráðið fastlega að
stjórnin tæki fult tillit til sín sem
þeirrar samkomu, er kæmi fram fyr-
ir hönd þjóðarinnar.
Rússakeisari lét nú mótstöðulaust
af völdum. Stjórnin nýja ávarpaði
þjóðina, herinn Og flotann og vænti
þess að regla og eining hjálpuðust
að, til þess að tryggja frelsi það sem
fengist hefði. Hún lýsti því jafn-
framt yfir, að hún ætlaði að láta
alla pólitíska fanga lausa, veita fult
málfrelsi, félaga- og samkomufrelsi
og undirbúa þjóðfund, er semdi
stjórnarskrá handa ríkinu.
Kerenskij var eini jafnað-
Kerenskij armaðurinn i nýjn stjórn-
inni. Allir hinir ráðherr-
dómsmála- ;
ráðherra.
arnir voru úr borgara-
flokkunum. Hann tók sæti í stjórn-
inni án þess að spyrja skoðana-
bræður sína í verkamanna- og her-
mannaráðinn til ráða. En þegar eftir
að hann hafði fallist á að taka sæti
í nj?ju stjórninni, gekk hann til
fundar við ráðið. Enginn vissi fyrir
hvort hann mundi koma lífs eða
liðinn út af fundinum. Hugir margra
voru æstir um þessar mundir og
skríllinn í ráðinu bar þungan hug
til borgaraflokkanna og tortrygði þá
þegar frá öndverðu. Kerenskij hélt
ræðu til þeirra, spurði hvort þeir
vildu treysta sér og styðja sig, minti
þá á hverju hann hefði helgað líf
sitt og hverjum skoðunum hann
hefði haldið fram. Honum var tekið
með fögnuði. Hann átti að vera
þeim trygging fyrir því, að stjórnin
hallaði hvergi á alþýðuna.
Það fanst á nú, þegar þjóðin alt
í einu hafði fengið málfrelsi og skoð-
anafrelsi, hver ftök Kerenskij átti í
hugum fólksins. Nafn hans kvað við
um allar götur Petrograds þegar eft-
ir að byltingin hófst og múgurinn
flyktist fyrir utan taurisku höllina,
þar sem dúman sat og verið var að
koma nýju stjórninni á laggirnar,
heimtaði Kerenskij fram á svalirnar
til þess að hlýða á orð hans og
fagna honum.
Fyrst eftir að hann varð ráð-
herra, hafði hann sig litt frammi
opinberlega, kom sjaldan á fundi eða
i dúmuna. Það er sagt að hann hafi
unnið eins og berserkur þá. Hann
lét rannsaka itarlega alt það ódæði,
sem hafði blómstrað i skjóli keisara-
valdsins, við hirðina og á stjórnar-
skrifstofunum. Hann skipaði nýja
embættismenn um alt ríkið og ham-
aðist i að lagfæra réttarfarið.
Það líður ekki á löngu
Sundurþykkja águr en fer ag jjera £
ráðunTytLns. Því’ að Kerenski» muni
eiga örðugt með, að
vinna með hinum ráðherrunum. Hann
var greinilega af alt öðru sauðahúsi
en þeir, miklu frjálslyndari og mikln
nær lýðnnm. Jafnaðarmenn báru i
rauninni litið traust til borgara-
flokkanna, og þeir trúðu aftur Htt á
það, að þjóðin væri fær nm að
stjóma sér sjálf. Kerenskij bar hins-
vegar fnlt traust til hennar og með
degi hverjum fékst nánari og nán-
ari samvinna með honum og verka-
manna- og hermannaráðinu. Keren-
skij vildi að Rússar fylgdu þeirri
stefnn, að friður yrði saminn án
án landavinninga og að réltindi
þjóðanna til þess að ráðu sér sjálfar
yrðu i hvívetna i heiðri höfð. Milju-
kov og Gutschkov fanst það ekki
koma til mála, að friðnr yrði sara-
itm með öðrum kostutn en Jieim,
að Rússar fengju Konstantinopel og
og rétt til að viggirða Dardanellana.