Ísafold - 07.10.1925, Blaðsíða 2

2
í S A F 0 L D

Skóli Ríkarðs Jónssonar og þjóðleg list.
„Reykjavik varnarlaus og opin fyrir hverjum vik-
ingi, sem fyrstur kemur að landinu<(.
Viðtal.
Öðru hvoru er á J»að minst í
blöðum hjer, að hefjast þurfi
handa, til þess að efla og styrkja
Jsjóðlegan og íslenskan stíl íhand-
bragði manna, sem fást við alls-
konar smíðar, húsagerð og hús-
gagna o. þvíl. Lítið hefir verið
aðhafst í þeim efnum — en orðin
eru til alis fyrst, og ekkert sýnna
en áhugi sje nú orðinn svo al-
mennur í þessu efni, að eitthvað
breytist hjer til batnaðar á næst-
unmi.
fram til þessa hefir almenn-
ingur lítið metið hina fornu ís-
lenaku stílmenningu, og horft á
það með jafnaðargeði, að útlendir
flangarar, sem rekast hingað,
hafí á burt með sjer gamlar fjalir
og lára áklæði og annað slíkt,
«r geymir hinn innlenda stíl. Bn
fyrir það hafa hinir útlensku haft
ágirnd á þessum hlutum, að þeir
hafa hjer sjeð sjereiníkenni hins
hlemska hagleiks og stílsmekks,
og kunnað að meta þau, þó inn-
lemáir menn hafi fleygt forngrip-
um þessum fyrir lítið fje og «ett
oinskis nýtt búðaglingur á heimili
«ín í staðinn.
Fyrir framan kendnr smiða
voira og hannyrðakvenna úir og
grúir af allskonar erlendum og
•inskisnýtum fyrirmyndum, en
ágætisgripir frá menningarheim-
ilum þjóðarinnar á liðnum tímum,
liggja og rykfalla fyrir fárra aug
Ríkarður Jónsson.
um, uppi á hanabjálkalofti Lands
bókasafnsins.
Meðan svo er, stendur menn-
ing höfuðstaðarins eins að vígi
og Espólín svo fagurlega lýsti í
árbókum sínum, er bær, „varnar-
laus og opinn sejn mest má vera
fyrir hverjum víkingi, sem fyrstur
kemur að landinu, hversu van-
máttugur sem er.“Almenningur er
teygður á eyrunum eftir fáfengi-
legum tískukenjnm, hverjum «em
koma, og hver»u vanmáttugir *em
þeir eru til þjóðþrifa.
1 tvo undanfarna vetur hefir
Ríkarður Jónsson haft teikniskóla
hjer í bænum. Hann hefir leitast
við að hafa sem mest af þjóðleg-
um og íslenskum fyrirmyndum.
Um 60 lærisveina hefir hann haft
í alt á ári. Síðasta þing veitti
honum styrk til þessa skólahalds.
En tilgangur hans er framar öllu
öðru að efla og glæða smekk
manna og þekkingu á íslensku
handbragði og íslenskum stíl.
ísafold hefir hitt Ríkarð að
máli, og spurt hann um fyrirætl-
anir og starfsemi hans.
Aðalmarkmið mitt, segir Rík-
aður, er að reyna að endurlífga
hinn þjóðlega stíl, og þó sjerstak-
lega í allskonar skrautgerð. Hefi
jeg svo að segja frá blautu barns-
beini leitast við að afla mjer sem
bestrar þekkingar á því sviði.
Pyrstu undirstöðuna í því efni
fjekk jeg hjá hinum ágæta læri-
meistara mínum, Stefáni Eiríks-
syni.
Hefi jeg um langt skeið æft
mig við að gera fyrirmyndir í
| úlenskum stíl, bœði fyrir sjálfan
mig og aðra.
j En skoðun mín er sú, að eia-
stöku lærðir myndlistarmenn geti
litlu áorkað í þessu efni, ef eigi
1 er sflcóli til þess að styðja að út-
I breiðslunni og endurlífga hinn ís-
lcnska stíl meðal þjóðarinnar. —
Unga fólkið þarf að fá tilsögn í
svona skólum. „Hvað ungur nem-
ur gamall tsmur'1. Á það ekki
síst við þá, sem við smíðar fást
og stusda ýmsan hagleik. Nú
kunna margir ekki annað en «ft-
íröpun eftir útlendum fyrirmynd-
um. j
Hvert er áíit manna á hinum
íeleneka stíl T
Til eru þeir men», sem halda

Rúmfjöl, geymd í Norræna safninu í Stokkhólmi. í safni því
muni og er rúmfjðl sú, er myndin er af, cin af mörgum, sem þar
hreinn,- fljettingar og teinungar, Bkrautlegir.
er sjerstök deild fyrir íslenkka
eru. Útskurður hennar er stíl-
að íslenskur stíll sje ekki til. En
sá sem þekkir nokkuð til stíla-
tegunda, þarf ekki annað en að
sjá lítilfjörlegan smíðisgrip, til að
geta greint hvort stílsmátinn er
íslenskur eða ekki, enda eru út-
lendingar sólgnir í muni, sem
gerðir eru í íslenskum stíl og ein-
mitt fyrir það, að þeir eru sjer-
stakir og einkennilegir í þeirra
augum.
En þessi þjóðarment á fyrst og
fremst að vera til fyrir þjóðina
sjálfa og á að koma fram í sem
flestum myndum á heimilunum.
Ekki einungis í skrautmunum,
heldur einnig í öllum húsbúnaði,
húsgögnum, útsaum, vefnaði, borð
| búnaði o. fl. o. fl.
j Þá á íslenskur byggingarstíll
\ vonandi fyrir höndum að rísa
upp. Því þurfa allsíkonar smiðir
j og hannyrðakonur að læra sinn
íslenska stílsmáta, og ætti þá hin
þjóðlega menning í þeim grein-
um smátt og smátt að breiðast út
á meðal fólksins. Að mínu áliti
er íslenskur skurðlistarstíll eins
auðkennilegur frá öðrum stíla-
tegundum, eins og íslenskar fer-
skeyttlur frá öðrum skáldskap. En
vitanlega þekkir sá ekki sjerein-
j kenni íslenskrar fersíkeytlu, sem
ekki þekkir annan skáldskap. Jeg
j álít að þetta sje eitt af því, sem
! þarf bráða lækningu hjer á landi,
! því að íslensku heimilin, bæði til
sjávar og sveita sýna það átak-
! anlega, að þjóðin yfirleitt er bú-
i in að glata sinni gömlu menningu
í þessa átt, en lifir á erlendri
sníkjumenningu, sem ber rauna-
legan v®tt um það stig, sem þjóð-
in stendur á í þessu efni.
— Jeg vil að endingu benda á
það, segir Ríkarður, að ekkert ís-
lenskt listaverk mun hafa öðlast
aðra eins frægða erlendis, eins og
útskorna kirkjuhurðin frá Yal-
þjófsstað, sem nú er geymd í
„Oldnordisk Museum" í Höfn. —
Fáar munu þær bækur vera, sem
fjalla nokkuð ítarlega um forn-
norræna list, að hennar sje ekki
getið í máli og myndum.
Afurðasalan.
Eftir Garðar Gíslason.
(Versl.tíð. 5—6 ’25) Nl.
Þegar fáanlegur er í landinu ó-
dýi' rafmagnskraftur *til iðnaðar,
efast jeg ekki um, að heppilegt
muni vera að vinna ullina að ein-
hverju leyti til útflutnings, t. d.
kemba hana og spinna, og jafn-
vel tæta úr henni einhverjar vör-
m.
Gærur.
Eins og auðvitað er, fer verð
gæranna mikið eftir ullarverðinu,
þó ekki standi það í beinu sam-
handi, því skinnið getur verið
verðmætt, þótt ullin sje ódýr.
Yegna verðfallsins á ullinni má
húast við, að gæruverðið verði
lægra í haust en í fyrra, enda var
verðið þá óvenjulega og máske
ócðlilega hátt.
Áríðandi er, að gærurnar sjeu
vel flegnar, hvorki skornar nje
rifnar og fitukliprar, sem kunna
að vera í gærunni, sjeu vandlega
teknir með bitlausum hníf, svo
holdrosan skaddist ekbi.
Áður en gærurnar eru saltaðar,
>arf að hrista vandlega úr þeim
sand og mold, þvo blóðhálsa og
þurka vel ullina, en varast að láta
þær liggja volgar saman í bing.
Þegar þær eru orðnar vel kaldar
og ullin þur, er best að salta þær
í stafla þannig, að holdrosan snúi
saman, og varast skal að salt fari
í ullina. Eftir nokkra daga þarf
að umsalta þær og athuga, að eng-
in velgja sje í ullinni og að hvergi
liggi ósöltuð skinn saman.
Ef þannig er vandvirknislega
frá gærunum gengið, geymast þær
vel og má gjarnan vöndla margar
saman, (20—25 gærur), í striga-
umhúðir til innanlands sölu eða
útflutnings, án þess að mikið salt
lrði við þær. Komast þær þá í
hendur kaupenda í góðu ásigkomu
lagi, en hvorki haugblautar eða
forugar, eins og oft hefir viljað
verða.
Gærurotun og sútun hjer innan-
lands, sem töluvert hefir verið
stunduð síðustu árin, miðar að
því. að auka verðmæti þessarar
vöru og veita atvinnu. Er vonandi
að sá vísir til iðnaðar eflist og
ekki líði á löngu áður en allar
gærur verði rotaðar eða sútaðar
i landinu.
Það hefir mikla þýðingu fyrir
verðmæti bjóranna, að fjeð sje
vel varið öllum óþrifum og særist
ekki á neinn hátt (t. d. af gadda-
vír, hundsbiti, við rúning eða á
annan hátt). Ef skepnan hefir
einhverntíma særst, kemur fram
ör á bjórnum og fellir hann í verði
sem iðnaðarvöru. Bjórar af kláða-
skepnum eru verðlitlir. Einn galli
kemur fram á mörgum hjórum
við gulsútun, sem fellir þá tölu-
vert í verði, — það eru smágöt,
(„phinhole") á háraminum (mest
um, herðakambinn og aftur eftir
hryggnum), sem líta út eftir sút-
unina eins og smá dröfnur. Vart
verður þessarar sköddunar á hár-
ami sauðskinna frá ýmsum lönd-
um og hafa sútunarverksmiðjur
þær, sem jeg hefi átt tal við, eigi
getað gefið mjer upplýsingar um,
hvað þessu valdi. Það væri nokk-
urs vert, ef hægt væri að finna
orsakir þessa galla og koma í veg
fyrir hann.
Hross.
Um langt skeið hefir aðalmark-
aðurinn fyrir útflutta hesta verið
á Englandi. Hafa þeir verið not-
aðir í kolanámunum við að flytja
til kolin. Þegar kolaverðið er hátt
og framleiðslan í góðu gengi, er
sókst eftir hestunum og þeir þá
borgaðir viðunandi verði. Þegar
aftur á móti dregur úr kolaversl-
u.ninni og margar námur hætta
um stundarsakir eða minka fram-
leiðsluna, eins og nú á sjer stað,
tekur að kalla fyrir þann markað.
Á seinni tímum hefir einnig farið
í vöxt notkun á rafmagnskrafti j
og sjálfhreyfivögnum í stað liesta
og virðist helst vera stefnt að þvr
‘að útrýma þeim úr námunum. Ný-
lega var efnt til sýningar í Ehg-
landi á sjálfhreyfitækjum, sem!
nothæf væru í stað hesta í kola- J
námurnar, og heitið háum verð-
launum þeim, sem best tæki byði.
Má búast við því, á þessum upp-.
fyndinga tímum, að framleidd.
verði flutningstæki í námurnar,j
sem keppi við hestana, svo að full
þörf sje að leita annað eftir mark-
aði fyrir þá.
Til kolanámanna hefir sjerstak-
lega verið falast eftir smáum þrek'
vöxnum brokkhestum, en í Dan- j
ruörku, þar sem einnig hafa verið j
seld töluvert mörg hross til notk-
unar á bændabýlum, líka þau best
sem stærst.
Vafalaust væri hægt að selja
hrossin víðar, ef hægt væri að
bæta kynið og stækka þau.
Kaupendurnir telja það mikinn
kost, að hrossin sjeu með beinum, j
stuttum hrygg, sjeu framhá með
gildan makka og sterklegar gild-
ar fætur. Brokkhestar seljast vana j
lega betur en vekringar, og besti
sölualdurinn er 4 til 5 vetra.
Síraakapptöfl milli
Nerömanna
og ísiendinga.
(Tilkynning frá stjórn Taflfje-
lags Reykjavíltur.)
Rvík 25. sept. ’25. PB.
Samkvæmt tilmælum frá Skák-
sambandi Noregs, ætlar Taflfje-
lag Reykjavíkur bráðlega að tefla
fyrir hönd Islendinga ritsímakapp
1 töfl við Norðmenn. Tefld verða 2
töfl samtímis, og verða sex lrepp-
endur af hálfu hvors lands. Þeg-
ar töflin byrja, verða leikirnir
birtir jafnóðum.
Tilhögun kappskákanna.
fsafold hefir leitað upplýsinga
, hjá Einari Arnórssyni prófessor
| um tilhögun kappskákanna. Er
; hann kosinn taflstjóri. En til þess
að tefla liefir Taflfjelagið kosið
i þessa sex menn: Eggert Gilfer,
Brynjólf Stefánsson, Sigurð Jóns-
son, Erlend Gnðmundsson, Guð-
J mund Bergsson og Pjetur Zophon-
.íasson. Verða þrír menn um hvora
j skák.
1 Leikunum verður þannig hagað,
| að þeir sem tefla, koma sjer sam-
an nm einn leik annanhvorn dag.
Annanhvorn dag fer skeyti hjeð-
an um leik í báðum töflunum, en
næsta dag Ikemur svarskeyti um
leik Norðmanna í þeim báðum. —
(Tímamark er um það, hvenær
se nda megi skeytin seinast. Ef
þau eru eigi afgreidd innan þess
j tíma, er skákin töpuð þeim sem
I forsómaði sendinguna.
Verðlaunabikar fá þeir sem
j vinna. Blöð í Bergen og hjer gefa
hann.
Venjulega eru ekki færri en
| 30—40 leikir í hverri skák. Geta
, vitanlega hæglega orðið mikið
^fleiri. Kappskákum þessum verð-
ur því sennilega ekki lokið á
minna en tveim mánuðum. Byrj-
i að verður í næstu viku.
j Ef jafntefli verður í báðum eða
j sínir vinna hvora skák sitt hvoru
! megin hafs, verður efnt til annara
j uns annað f jelagið, Taflfjelag
. Reykjavíkur eða norska fjelagið
tapar báðum.
Öll markaðshross ættu að vera
dálítið tamin, helst stilt fyrir
vagni, en að minsta kosti taum-
vön.
Rjúpur.
Það er tilgangslaust að tjrepa
hlessaða rjúpuna, ef ekki er þann
ig með hana farið, að hún sje
mannamatur og verslunarvara. Ef
hún kemst hrein og fersk á mark-
aðinn, er hún allseljanleg, en því
miður hangir hún venjulega blaut
og blóðug, úldin eða skorpin í
matsölubúðunum erlendis, og er
þá í litlu áliti.
Eins og kunnugt er, var víða
hafin herför síðastliðinn vetur
gegn þessum góða og gæfa fugli,
og tugir eða jafnvel hundruð þús-
unda . af honum send á erlenda
markaði. Lítill hluti rjúpnanna
mun hafa selst fyrir gott verð,
en meiri parturinn fyrir hálfvirði
eða algerlega eyðilagst, eftir a5
margskonar kostnaður var áfall-
inn. Slíkt má ekki oftar koma
fyrir. Er því að eins um tvent
að ræða: að banna algerlega út-
flutning á rjúpum, eða að fara
þannig með þær, að þær sjeu selj-
anlegar á erlendum mörkuðum.
Það þarf að koma í veg fyrir
það, áð rjúpurnar hlóðgist, blotni
eða óhreinkist. Meðan þær bíða