Tíminn - 08.03.1980, Blaðsíða 6

6
Laugardagur 8. mars 1980

Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
: Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson, Jón Helgason og Jón Sigurösson. Ritstjórnarfull-
trúi: Oddur ólafsson. Augiýsingastjóri: Steingrimur Gislason.
Ritstjórnarskrifstofur, framkvæmdastjórn og auglýsingar Sföu-
múla 15. Simi 86300. — Kvöldsfmar blaóamanna: 86562, 86495.
Eftir kl. 20.00: 86387. VerO f lausasöfu kr. 230.- Áskriftargjald kr.
4.500 á mánuði. Blaðaprent.
Oliusvæðin fyrir sunn-
an og norðan ísland
Á framhaldsfundi hafréttarráðstefnunnar, sem
hófst í New York i siðastl. mánuði, verður rætt
mest um væntanlega alþjóðastofnun, sem á að
hafa umsjón með vinnslu á auðæfum hafsbotnsins
utan umráðasvæða strandrikjanna.
í sambandi við þetta kemur til meðferðar mál,
sem getur varðað ísland miklu i framtiðinni. Haf-
réttarsamningarnir frá Genfarráðstefnunni 1958,
veita strandriki rétt til vinnslu á hafsbotnsauðæf-
um á landgrunni þess eins langt út og þessi auðæfi
eru vinnanleg. Mörg strandriki eiga i samræmi við
þetta nýtingarrétt langt út fyrir 200 milna mörkin.
Það hefur verið til meðferðar á undanförnum
fundum hafréttarráðstefnunnar að setja nánari
ákvæði um hversu langt þessi nýtingarréttur skuli
ná, svo að ekki risi siðar deilur milli viðkomandi
strandrikja og umræddrar alþjóðastofnunar um
þetta atriði.
Komið hafa fram tillögur um að miða við
ákveðið dýpi eða ákveðna fjarlægð, en ekki orðið
samkomulag um þær. Ein siðasta tillagan um
þetta er frá Irum og eru svokölluð setlög lögð til
grundvallar, en það er i þeim, sem oliu er helzt að
finna. Þessi tillaga íra hefur hlotið talsvert fylgi.
Þannig háttar til á hafsbotninum umhverfis ís-
land, að þar er að finna tvö allmikil setlagasvæði,
en bæði að mestu eða öllu leyti utan við 200 milna
mörkin. Þessi svæði eru þó nær íslandi en öðrum
byggðum löndum. Annað þessara svæða er suður
af íslandi, en hitt norður af íslandi i nálægð við Jan
Mayen.
Hér getur skipt miklu máli hvort klettar og eyjar
eins og Rockall og Jan Mayen fá einhver land-
grunnsréttindi, en það er enn óútkljáð deilumál. Ef
svo færi gæti hluti af syðra svæðinu fallið undir
yfirráð Breta, en hluti af nyrðra svæðinu undir yfir-
ráð Norðmanna.
Óeðlilegt virðist með öllu að klettar og eyjar,
sem eru óbyggilegar og langt frá viðkomandi
landi, fái slik réttindi.
írska tillagan, sem áður er getið um, virðist ekki
heldur gera ráð fyrir, að Rockall fái landgrunns-
réttindi, en setlagakenningin, sem hún byggir á og
nýtur stuðnings Breta, myndi sennilega skipta
syðra setlagasvæðinu milli írlands, Skotlands og
Færeyja. Sennilega fengi ísland litið eða ekkert
samkvæmt henni. öðru máli gegnir um nyrðra
setlagasvæðið, einkum þó, ef Jan Mayen fengi ekki
landgrunnsréttindi.
Dýpi á umræddum setlaga-svæðum er viða ekki
nema 1000-1500 m og ætti olia þvi að vera nýtanleg
þar, þegar tækni hefur fleygt fram meira en nú.
Framan af hafréttarráðstefnunni lögðust þessi
mál nokkuð til hliðar, þvi að strandrikin lögðu
mest kapp á að tryggja sér 200 milna efnahagslög-
sögu. Siðan að hún náðist fram i höfuðatriðum,
hefur landgrunnsmálið komizt meira á dagskrá.
Það verður eitt aðalmál hafréttarráðstefnunnar
nú og þurfa íslendingar að gæta vel ýtrasta réttar
sins i þvi sambandi.
Afstaðan til þessara setlagasvæða, verður ekki
siður mikilsvert mál, ef hafréttarráðstefnan nær
ekki samkomulagi um alþjóðlega hafsbotns-
stofnun og hún frestast þvi um óákveðinn tima. Þá
munu rikin, sem hér eiga hlut að máli, kappkosta
að tryggja rétt sinn. Þar má hlutur íslands ekki
eftir liggja.
Þ.Þ.
Erlent yfirlit
Sadat og Fahd eru
orðnir miklir óvinir
Þeir reyna að steypa hvor öðrum aí stóli
CARTER forseti hefur I mörg
horn að lita um þessar mundir
og er þvi vel skiljanlegt, að hann
hefur lltinn tlma til að sinna
prófkjörum. Hann þarf þess
heldur ekki, meðan hann nýtur
stuðnings þeirra Brésnjefs og
Khomeinis.
Þótt Carter hafi áhyggjur af
þvi, sem er að gerast I Afgan-
istan og íran, veldur ósam-
komulag milli samherja hans
honum meiri áhyggjum.
Þar er ekki aðeins um að ræöa
deilu Araba og ísraelsmanna,
sem oft áður hefur kveikt strlðs-
elda við austanvert Miöjarðar-
haf og getur gert það enn fyrir-
varalltið, þrátt fyrir bráða-
birgðasættir Israelsmanna og
Egypta.
Deilan, sem er risin milli
þeirra Sadats, forseta Egypta-
lands, og Fahds, krónprins og
forsætisráðherra Saudi-Arablu,
veldur Carter og ráðgjöfum
hans ef til vill mestum áhyggj-
um um þessar mundir.
Slðan keisarastjórninni var
steypt I tran, setja Bandarikja-
menn mjög traust sitt á
Saudi-Arablu og Egyptaland til
að viöhalda nauðsynlegu jafn-
vægi á þessum slóðum og koma
þannig i veg fyrir að Rússar nái
þar frekari fótfestu.
Horfurnar eru ekki vænlegar I
þessum efnum, ef deilur þeirra
Sadats og Fahds harðna veru-
lega frá þvi, sem nú er.
DEILA þessi rekur rætur til
samkomulagsins I Camp David
sumarið 1977. Stjórn
Saudi-Arabíu með Fahd prins I
fararbroddi taldi Sadat hafa
svikið önnur Arabariki með þvl •
að gera sérsamninga viö tsrael.
Þegar Sadat sat eigi að siður
fast viö sinn keip, greip stjórn
Saudi-Arabíu til þess ráðs að
svipta Egypta öllum fjárhags-
legum stuðningi, sem hafði ver-
ið mikill.
Sadat tók þetta óstinnt upp.
Síðan hefur úlfúð og fjand-
skapur milli hans og Fahds
stöðugt færzt i aukana.
Það má segja, að soðið hafi
upp úr, þegar Sadat flutti ræðu
fyrir skömmu i egypzka þing-
inu. Hann sagði þar beinum orð-
um, að Fahd krónprins gengi I
fávizku sinni erinda Rússa og
léki sér að örlögum Araba og
raunar múhameðstrúarmanna
allra.
Sadat sagöi, aö Fahd prins
lokaöi augunum fyrir þvl, að
Rússar flyttu vopn til
Suður-Jemen I stórum stíl, en
þeim yröi slöan beitt gegn
Oman og Norður-Jemen. Fahd
tæki heldur ekki eftir þvi, sem
Rússar ætluöust fyrir við Persa-
flóa.
Fahd krónprins
Hér væri um hreina sviksemi
að ræða af hálfu Fahds. Ein-
féldni hans og heimska virtist
ekki eiga sér nein takmörk.
Fréttaskýrendur draga m.a.
þá ályktun af hinum persónu-
legu árásum Sadats á Fahd, að
hann væri að reyna að koma af
stað klofningi innan konungs-
ættarinnar. Orðrómur hefur
gengið um að konungsættin sé
ekki eins samstæð og af er látið.
Að þvl verður vikið siðar I þess-
ari grein.
FAHD krónprins lét það ekki
lengi dragast að svara Sadat
fullum hálsi. Nokkrum dögum
seinna greip hann sérstakt tæki-
færi til að. lýsa andúð stjórnar
sinnar á samningaviðræðum
Sadats og Begins. Hann kvað
Sadat ekki verða neitt ágengt og
tsraelsmenn færu sinu fram
eins og þeim sýndist.
Þessu til sönnunar nefndi
hann að Gyðingar ykju stöðugt
landnám sitt á Vesturbakkan-
um svonefnda. A sama hátt
treystu þeir stöðu sina I Jerú-
salem og stefndu markvisst að
þvi aö gera hana aö hreinni borg
Gyöinga.
Þessa hættulegu samninga-
gerð verður að stöðva, sagöi
Fahd. Fréttaskýrendur hafa
túlkað þau orð hans svo, að hann
væri aö hvetja til þess, að Sadat
væri steypt af stóli.
Allt þykir nú benda til, að
Fahd muni heröa sóknina gegn
Sadat um allan helming, ef hon-
um tekst ekki aö ná viðunanleg-
um samningum við Israels-
menn um framtlö Vesturbakk-
ans áður en umsaminn frestur
. rennur út I slöari hluta maí.
Takist Sadat þetta ekki, getur
staöa hans fljótt versnað heima
fyrir. Undir þeim kringumstæð-
um gæti hann reynzt valtur I
sessi.
En Sadat gerir sér einnig
ljóst, að Fahd er heldur ekki
öruggur I slnu sæti. Ef Khalid
konungur verður að segja af sér
sökum heilsubrests, mun Fahd
verða konungur, en Abdallah
prins veröur krónprins og for-
sætisráðherra, en Sultan prins
verða þá þriðji I röðinni. Allir
eru þeir Khalid, Fahd, Abdallah
og Sultan synir Ibn Sauds, stofn-
anda Saudi-Arabiu.
Orðrómurinn segir, að meðal
hinna yngri prinsa eigi sú
skoðun vaxandi fylgi, að synir
Ibn Sauds eigi ekki aö stjórna
endalaust. í þessum hópi eru
m.a. taldir synir Faisals kon-
ungs, sem var myrtur 1975.
Saud utanrikisráðherra er einn
þeirra og Turki yfirmaður
leynilögreglunnar er annar.
Ymsir frettaskýrendur telja
verulega hættu á þvl, að miskllð
rlsi innbyrðis meöal afkomenda
Ibn Sauds og sundrung þeirra
geti leitt til hruns stjórnar-
kerfisins.
Þetta kann Sadat að hafa I
huga, þegar hann beinir spjót-
um sinum að Fahd.
1 Það er eðlilegt, að Banda-
rikjamenn séu lltið hrifnir af
slikum deilum helztu vina sinna
i þessum hluta heims. Annað
gildir um Rússa.
Þ.Þ.
Fahd og Sadat meðan þeir voru vinir.
r