Tíminn - 19.04.1980, Page 5

Laugardagur 19. aprll 1980
5
Umræður um framfærsluvisitölur á hverju kjördæmi:
Aðstöðumunur kannaður til hlítar
— opinberar jöfnunaraðgerðir byggðar á vísitölunum
Tillaga Ólafs Þ. ÞórBarsonar,
um að hafinn veröi útreikningur
framfærsluvisitalna fyrir hvert
einstakt kjördæmi á landinu,
kom nýlega til fyrstu umræBu á
Alþingi. UmræBurnar urBu
langar, enda spannst inn i þær
margþættur samanburBur á
lifskjörum manna sem i ölikum
landshlutum búa. Hér á eftir
veröa birt örstutt brot úr fáein-
um þeirra ræBa sem fluttar voru
viö umræöuna.
leg breyting oröiö á. Og sá liöur
vegur miklu meira i dag en
hann geröiþá. En þaö voru fleiri
liöir sem komu þarna mjög
sterkt inn, eins og t.d. Póstur og
simi og rafmagnsverö á hinum
ýmsu svæðum.”
Ólafur kvaö augljóst aö
Alþingi gæti meö lagasetningu
haft veruleg áhrif á jöfnun lifs-
kjaranna i landinu. Aö tilhlutan
þess væru t.d. oliuvörur seldar á
sama veröi um allt land. Þá
sagöi Ólafur:
„Ég veit ekki hvort alþingis-
mönnum er þaö ljóst, aö þegar
veriö er aö samþykkja skatt-
stiga, þá er ekki veriö aö sam-
þykkja þaö aö t.d. þeir lægst-
launuöu hafi sama fjármagn
eftirtil ráðstöfunar alls staöar i
landinu. A sumum stööum hafa
þeir, vegna þess mikla munar
sem er á framfærslu, miklu
Símagjöld tíu sinn-
íim V« (y\nní — en tæknikostnaður gefur
UIll lldJl 11 tuefnitu
Grundvöllur jöfnunar
aðstöðunnar
ólafur Þoröarson fylgdi tU-
lögu sinni úr hlaði og skýröi efni
hennar. Eins og fram kemur i
greinargerö meö tiUögunni er
hugmynd flutningsmanns, aö
þessar mörgu framfærsluvisi-
tölur geri marktæka mynd af
þeim mun sem er á lifskjörum
fólks á milli kjördæma. Hann
telur siöan aö rikisvaldiö geti
fært sér i nyt þá vitneskju sem
visitölumar láta I té, til þess að
jafna lifskjörin. Tækin sem
rikisvaldiö gæti beitt i þessu
skyni eru aö dómi tiUögu-
manns: a) tekjuskattur, b) fé-
lagsmálapakkar, c) gjaldskrár
opinberra fyrirtækja, d) al-
mannatryggingar, e) söluskatt-
ur.
Ólafur sagöi siöan i ræöu
sinni: „Ég vU geta þess hér al-
veg sérstaklega, aö þaö hefur
einu sinni veriö framkvæmd at-
hugun á framfærslukostnaöi á
fjórum stööum utan Reykjavik-
ur. Og ég teldi eölUegt aö menn
kynntu sér þaö rit, þegar þeir
leiddu hugann aö þvi máli sem
hér er fram sett. Þetta rit var
gefiö.út I nóv. 1976. Helstu niöur-
stööur I mismun I framfærslu-
kostnaöiþá voru á þann veg, aö
miöaö viö Reykjavik, var þá
taliö aö framfærslukostnaöur á
Isafiröi væri 4,8% meiri, á
Akureyri 3,4%, Neskaupstaö 5,4
og Hvolsvelli 4,6. Ef þetta plagg
er skoöaö kemur i ljós, aö sá liö-
ur sem mestu réöi um mismun i
framfærslukostnaöi var upphit-
unarkostnaöur. Nú hefur gifur-
Hvaöa rök eru fyrir þvi aö á
sama tfma og viö borgum sama
fyrir hljóövarp og sjónvarp I
þessu landi, þá er enn verið aö
reikna út gjaldskrá Póst og
sima eftir fjarlægöakerfi, þrátt
fyrir þaö aö þaö er fariö aö
senda þetta hljóölaust á milli
staöa?, var ein af þeim spurn-
ingum sem ólafur Þóröarson
varpaöi fram i framsögn sinni.
Fleiri þingmenn tóku undir
gagnrýni hans á gjaldskrána.
Magnús H. Magnússon sagöi
um þetta atriöi:
„Þessi mismunur á langlinu-
samtölum og innanbæjarsam-
tölum er mjög gamall, hann er
allar götur frá þvi' aö þaö þurfti
tvær stúlkur og langan vir á
milli til þess aö afgreiöa eitt
samtal á miUi Noröur- og Suö-
urlands eöa vestur i firöi eöa
hvert þaö nú var. Siöan er þetta
allt saman breytt, þannig aö
núna er þaðliklega fyrir slmann
sjálfan ekki nema helmingi dýr-
ara i tækjabúnaöi aö tala frá
Reykjavik til Akureyrar heldur
en innanbæjar i Reykjavik.
Tækjabúnaöur tU þess aö tala
innanbæjar i Reykjavlk er ein-
hvers staöar á þriöju milljón,
sem þaö kostar á hvert númer
og llklega helmingi meira eöa
kannski þrisvar sinnum meira
til Akureyrar. En þessi mikli
mismunur, sem allir eru sam-
mála um aö sé rangur, afskap-
lega rangur, þvi þaö kostar
þrjátiu til fimmtiu sinnum
meira aötala noröur I land held-
ur en hér innanbæjar — meöal-
simtal er áætlaö fimm minutur
— ætti aö vera tvisvar, þrisvar
sinnum meira.Hann stafar ein-
göngu vegna okkar fyrirkomu-
lags á visitöluútreikningi. Þaö
er alveg sama hvaö reynt er aö
jafna þetta, þaö vilja allir jafna
þetta, en þaö rekst allt á visitöl-
una. Þaö er veriö að taka 2% af
hverri hækkun simans I hvert
skipti til þess aö jafna þetta út,
en þetta gengur afskaplega
hægt, sorglega hægt, og alltaf er
þetta þaö sama, þaö er alveg
sama hvaö gert er.þaö er alltaf
innanbæjarskrefiö i Reykjavik
sem gildir og þaö er þaö eina
sem gildir til þess aö halda visi-
tölunni niöri þaö er aö halda þvi
niöri”.
Ingólfur Guðnason f jallaöi um
hvaö þessi gjaldskrá þýddi fyrir
fólk úti á landsbyggðinni sem
minna eftir. Þaö blasir alveg
viö. Er réttlæti i þessu? Gera
menn sér grein fyrir þvi aö eins
og söluskatturinn er uppbyggö-
ur, þá eru sum svæöi á landinu
látin borga mun meira I sölu-
skatt en önnur?”
1 lok framsögu sinnar sagöi
ÓlafurÞ. Þóröarson: ,,Ég vænti
þess aö Alþingi fallist á aö Hag-
stofan hafi þaö sem verkefni á
sinni könnu aö reikna þessar
framfærsluvisitölur út, svo
menn geti séö eftir þeim tölum
þyrfti aö sækja stærstan hluta
opinberrar þjónustu, og margs
konar þjónustu aðra, út fy rir sitt
eigið sveitarfélag. Ingólfur tók
dæmi:
,JLitiö þorp f minni sýslu heit-
ir Laugabakki.....
Ef fólk i þessu litla þorpi ætlar
aö tala viö Blönduós, þar er
sýslumaöur þeirra staðsettur,
þá mun þetta vera um 12 sek.
teljaraskrefiö, sem sagt ef þaö
ætlar aö ná 1 sýslumanninn eöa
bifreiöaeftirlitiö eöa ýmsa þjón-
ustu þar, þá kostar minútan
115,50. Eöa frá Blönduósi til
Reykjavikur, ef einhver á
Blönduósi ætlar aö ná til
Reykjavikur i ráðuneyti eöa
annaö, þá er þaö ekki nema 10
sek. i skrefinu og þá kostar min.
138 krónur og 60 aura. Fyrir
þetta sama teljaraskref, sem ég
er aö tala um og kostar krónur
23,10, gæti hver einstaklingur
sem býr hér á stór-Reykjavæik-
ursvæöinu, Hafnarfiröi, Kópa-
vogi, Garöabæ, Reykjavik og
ailri Mosfellssveit, gæti talaö
viö helming af ibúum þessarar
þjóöar.... Til þess aö bita höfuö-
iö af skömminni þá leggur rikiö
22% söluskatt ofan á allt saman.
hlutlausra aöila hvernig ástand-
iö er.”
Visitölufjölskylda flytji
frá Reykjavik
Guömundur G. Þórarinsson
sagöilsinni ræöu: „,Eins ogall-
ir sem hér hafa unniö vita vel,
þá býr hin títtumrædda visitölu-
fjölskylda I Reykjavik. Arang-
urinn af þvi er auövitaö sá, sem
allir þekkja, aö fyrirtæki
Reykjavikurborgar fá ekki þá
hækkun á gjaidskrám, sem
þeim er nauösynleg. Hitaveita
Reykjavikur stendur undir
þannig i ár, aö hún þarf aö taka
um 1600 millj. kr. erlend lán,
fyrirtæki sem er eitthvert mesta
þjóöþrifafyrirtæki Islendinga,
fyrirtæki sem selur orkuna á
nálægt um 1/8 af þvi' veröi, sem
kostar aö kynda meö oliu er
þannig statt, aö nánast má likja
viö bónbjargarfyrirtæki.”
Ennfremur sagöi Guömund-
ur:
„Ef framkvæmd þessarar
þingsályktunartillögu gæti nú
gefiö okkur nokkuö raunsanna
mynd af þvi, hvaö raunverulega
kostaraölifa i þessu landi á hin-
um ýmsu stööum. Og væri þá
metiö inn i þaö lika þaö sem
dýrara er hér i Reykjavik, þá
væri til nokkurs unnið. Og vænt-
anlega gæti þaö oröiö visir aö
þvi, aö breyting yröi gerö á
framfærsluvitisölu, sem kaup-
gjaldsvisitalan er siöan miöuö
viö. Ef sllkt yröi gert þá mundi
veröa hagur fyrir Reykvikinga
og þeirra fyrirtæki”.
Þjóðin klofin með visi-
tölum
Svavar Gestsson lagöist ein-
dregiö gegn þingsályktunartil-
lögu ólafs og sagöi m.a.: „Ég
kvaddi mér aöallega hljóös hér
nú til aö vekja athygli á þvi, aö
þessi neyslukönnun (fyrir nýjan
grundvöll visitölu framfærslu-
kostnaöar. — Innsk. blm.) hefur
staöiö yfir um nokkurra mán-
aöa skeiö og hún er á ábyrgö
Hagstofu tslands.
Og þar er reynt aö
skoöa tilkostnaö manna til
Framhald á bls. 23.
Osta- og smjörsalan:
Heildarveltan
á sl. ári
rúmlega 13.6
milliarðar
Frá aöalfundinum.
JSS — Aöalfundur Osta- og
smjörsölunnar var haldinn I gær
i hinu nýja húsnæöi fyrirtækis-
ins, aö Bitruhálsi 2. Heildar-
velta Osta- og smjörsölunnar
nam á sl. ári 13.610 milljónum
króna. Þar af var innanlands-
salan tæpir 7 milljaröar. Þá
nam heimasala mjólkursam-
laganna á unnum mjólkurvör-
um 2.182 milljdnum króna.
1 ársskýrslunni, sem út kom I
tilefni fundarins, kom m.a.
fram, aö sl. ár nam sala á
smjöri 1499 lestum, og var þaö
350 lestum minna en áriö áöur.
Þar af seldi Osta- og sm jörsalan
2/3. Innanlandssala á ostum var
1433 lestir en útflutningur nam
2894 lestum. Var mest selt til
Bandarikjanna eöa 2568 lestir,
en einnig var nokkurt magn
flutt til Chile og Tékkóslóvakiu,
auk fimm annarra landa.
Þá kemur fram i skýrslunni,
aö á þessu ári eru ekki góöar
horfur varöandi útflutning til
Bandarikjanna, þvi einungis er
heimilt aö flytja þangaö 623
lestir af ostum frá Islandi. Er
þvi fyrirsjáanlegt, aö leita þarf
nýrra markaöa.
A siöustu 10 árum hefur
meöalneysla á ostum hér á landi
tvöfaldast. Fyrstu þrjá mánuö-
ina I ár hefur oröiö mjög mikil
aukning i sölunni, eöa um 9,8%
miöaö viö sömu mánuði i fyrra.
Mikið birgðarými.
Eins og greint var frá i Tim-
anum i gær, hefur hiö nýja hús-
næöi Osta- og smjörsölunnar nú
veriö tekiö formlega i notkun og
veröur öll starfsemi fyrirtækis-
ins þar tilhúsa frá og meö þeirri
helgi, sem nú er aö ganga I garö.
Er gólfflötur byggingarinnar
5026 fermetrar og miöast stærö
hússins viö aö geta rúmaö meö
góðu móti 2 l/2-3ja mánaöa
sölubirgöir fýrir þéttbýliö viö
Faxaflóa.
Um hönnun byggingarinnar
sáu þeir óli Hákon Hertervig,
Gunnar Guönason, Kjartan A.
Kjartansson, starfsmenn teikni-
stofu SIS. Hönnun lagna önnuö-
ust Páll Lúöviksson, Móses
Aöalsteinsson og Siguröur Sig-
urjónsson. Buröarvirki var
hannaö á verkfræöiskrifstofu
Guömundar G. Þorarinssonar.
Osta- og smjörsöluna eiga öll
mjólkursamlögin i landinu, og
er hún þvi eign um 2500 bænda,
sem standa aö mjólkursamlög-
unum.
Framkvæmdastjóri er Óskar
H. Gunnarsson.
i tilefni af opnun nýja húsnæöis-
ins var sett upp sýning á hinum
fjölbreyttu vörum, sem fást hjá
Osta- og smjörsölunni.