Tíminn - 26.04.1980, Blaðsíða 6

6
Laugardagur 26. aprll 1980
Otgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson, Jón Helgason og Jón Sigurðsson. Ritstjórnarfull-
trúi: Oddur ólafsson. Fréttastjóri: Eirfkur S. Eiriksson. Aug-
lýsingastjóri: Steingrlmur Glslason.
Ritstjórnarskrifstofur, framkvæmdastjórn og augiýsingar
Sfðumúia 15. Simi 86300. — Kvöldslmar blaðamanna: 86562,
86495. Eftir kl. 20.00: 86387. Verð I lausasölu kr. 240.
-Askriftargjald kr. 4.800 á mánuði. Blaðaprent.
Landgrunnslög-
saga íslands
Samkvæmt uppkasti þvi til nýrra hafréttarlaga,
sem hafréttarráðstefnan hefur haft til umfjöllunar
siðustu misseri, er gert ráð fyrir þrenns konar lög.
sögu strandrikis. í fyrsta lagi er sjálf landhelgin,
þar sem strandrikið hefur full yfirráð. í öðru lagi er
efnahagslögsagan, sem veitir strandrikinu einu rétt
til nýtingar á öllum náttúruauðæfum, sem þar er að
finna. í þriðja lagi er svo landgrunnslögsaga, sem
veitir strandrikinu einu rétt til nýtingar á öllum
jarðefnum, föstum eða fljótandi, sem er að finna á
þeim hluta landgrunns þess, sem er utan efnahags-
lögsögunnar.
í áðurnefndu uppkasti eru ytri mörk landhelginn-
ar ákveðin 12 mllur frá grunnllnu, en ytri mörk
efnahagslögsögunnar 200 milur. Um þessi mörk er
nokkum veginn samkomulag á hafréttarráðstefn-
unni. Hins vegar hefur ekki enn náðst samkomulag
um ytri mörk landgrunnslögsögunnar, en i nýju
uppkasti er m.a. gert ráð fyrir að hún megi ná 350
milur frá grunnllnu. Ýmis riki vilja láta mörkin ná
lengra út og miða þá við dýpi og jarðefni hafsbotns-
ins. Um það stendur ágreiningurinn, en sennilegt er
að flestir geti fallizt á 350 milna fjarlægðarmörkin.
Landgrunnslögsagan hefur lengri forsögu en
efnahagslögsagan og traustari lagalegan grundvöll.
Efnahagslögsagan er nýmæli i alþjóðalögum. Hins
vegar er yfirleitt litið á landgrunnslögsöguna sem
viðurkennda alþjóðlega reglu. Á hafréttarráðstefn-
unni I Genf 1958 náðist fullt samkomulag um sér-
stakan sáttmála, sem fjallar um landgrunnið (Con-
vention on the Continental Shelf) Samkvæmt honum
ná landgrunnsréttindi strandrikis eins langt frá
ströndum landsins og hægt er að nýta auðæfi hafs-
botnsins.
Á grundvelli framannefnds alþjóðasáttmála setti
Alþingi lög 1969 um yfirráðarétt islenzka rikisins
yfir landgrunninu umhverfis Island. Samkvæmt
þeim á Island fullan og óskorðaðan yfirráðarétt yfir
landgrunni íslands að þvi er tekur til rannsókna og
nýtingar á auðæfum þess. Þessi réttur nær til allra
auðæfa hafsbotnsins fastra og fljótandi, lifrænna og
ólifrænna.
1 3. grein laganna segir, að Islenzka landgrunnið
telst I merkingu þessara laga ná svo langt út frá
ströndum landsins sem unnt reynist að nýta auðæfi
þess. 1 4. grein segir, að ráðherra skuli setja með
reglugerð nánari ákvæði um mörkun þess og önnur
þau atriði, sem þurfa þykir.
Það hefur dregizt að setja sllka reglugerð, þvi að
aðaláherzla hefur verið lögð á að tryggja réttinn til
efnahagslögsögunnar, þar sem landgrunnsréttur-
inn var þegar fenginn. Nú má þetta ekki dragast
lengur, þar sem Norðmenn eru með ráðabrugg um
að lýsa yfir efnahagslögsögu umhverfis Jan Mayen
og mun það jafnvel fyrirætlun þeirra að láta hana
ná yfir verulegan hluta landgrunnsins, sem ísland
tileinkaði sér 1969.
Ef engir samningar nást um þessi efni við Norð-
menn, og þeir gera sig liklega til að lýsa yfir efna-
hagslögsögu við Jan Mayen, verða íslendingar taf-
arlaust að setja reglugerð um ytri mörk land-
grunnsins. Samkvæmt þvl sem áður er rakið, gætu
þau náð I allt að 350 mllur frá grunnllnu.
Textinn gerir ráð fyrir þvl, ef ágreiningur ris
milli rikja um mörk efnahagslögsögu og land-
grunnslögsögu, skuli hann leystur með samningum
á sanngirnisgrundvelli. Þ.Þ.
Þórarinn Þórarinsson
Erlent yfirlit
Framboð Andersons
er hagstætt Reagan
Óánægöir demókratar líklegir til að kjósa hann
ÞAÐ ernú ljóst, aö þrir menn,
sem allir geta haft möguleika til
aö ná kjöri, muni keppa i for-
setakosningunum I Bandarikj-
unum i haust. Þetta verða i
fyrsta lagi frambjóöendur
demókrata og republikana, en
allar líkur benda til þess, að
Carter forseti hljóti útnefningu
demókrata og Ronald Reagan
útnefningu republikana. Þriðji
keppandinn verður John B.
Anderson, sem lýsti yfir þvi á
blaðamannafundi I fyrradag, að
hann myndi bjóða sig fram utan
flokka, en fullvist þykir, aö hann
muni hljóta verulegt fylgi.
Auk þessara þriggja manna
verða svo vafalaust margir aðr-
ir frambjóöendur, en enginn
þeirra mun hljóta teljandi fylgi.
Venjulegast eru frambjóðendur
margir I forsetakosningunum I
Bandarikjunum, en framboð
flestra þeirra hafa yfirleitt ekki
verið tekin alvarlega.
Keppnin hefur fyrst og fremst
verið milli frambjóðanda demó-
krata og republikana, en stund-
um hefur ósamkomulag hjá
þeim leitt til klofningsfram-
boöa, sem hafa sundrað fylgi
þeirra nokkuð. Enginn slikra
klofningsframbjóöenda hefur
náð eins langt og Theodore
Roosevelt, sem bauð sig fram
utan stóru flokkanna 1912, en
hann fékk 28% greiddra at-
kvæöa. Framboö hans varö til
þess, að repúblikanir töpuðu, en
hefðu þeir staðiö saman, áttu
þeir unna kosningu, því aö þeir
voru þá miklu öflugri en demó-
kratar.
ANDERSON mátti heita
óþekktur i Bandarlkjunum,
þegar hann gaf kost á sér til
framboös fyrir republikana á
slðastl. hausti. Hann var aö vlsu
búinn aö sitja um alllangt skeiö I
fulltrúadeild Bandarlkjaþings
og vinna sér þar gott orð. Þing-
menn I fulltrúadeildinni hafa
yfirleitt ekki aðstöðu til að
veröa þekktir utan kjördæma
sinna og átti þaö við um Ander-
son eins og aöra.
Anderson vakti hins vegar
fljótt mikla athygli eftir að hann
hóf kosningabaráttuna I vetur.
Hann er snjall ræðumaöur og
skýr I svörum og fer sinar eigin
leiðir. Hann hikaði ekki viö að
halda fram óvinsælum skoðun-
John B. Anderson
um, ef hann áleit þær réttar.
Þetta fékk góðan hljómgrunn
hjá óháðum kjósendum, sem
fylktu sér margir undir merki
hans.
Þegar Anderson kom fyrst á
þing, þtítti hann langt til hægri.
Hann var þá stuöningsmaður
Goldwaters, sem beiö mikinn
ósigur I forsetakosningunum
1964. Brátt breyttist afstaöa
Andersons og slðustu árin hefur
hann verið talinn einn af leið-
togum frjálslyndari arms repú-
blikana I fulltrúadeildinni.
Erfitt er þtí, aö flokka Anderson
til vinstri eöa hægri, þvl að af-
staða hans fer mjög eftir málum
hverju sinni.
Anderson veröur þvi ekki tal-
inn hafa svipaöa stöðu og Ed-
ward Kennedy hjá demókröt-
um, sem óneitanlega er leiðtogi
framfarasinnaðri arms þeirra.
Anderson hefur þó lýst yfir þvl,
að hann gæti betur sætt sig við
Kennedy en Reagan sem for-
seta, en hann telur Reagan allt-
of Ihaldssaman og þröngsýnan.
Þtítt Anderson hlyti fljótt
verulegan stuðning hjá almenn-
ingi, var það eigi að síður aug-
ljóst, að hann myndi ekki verða
fyrir valinu sem forsetaefni
repúblikana. Það þykir nú vlst,
að Reagan verði fyrir valinu.
Anderson hefur þvl fengið I vax-
andi mæli áskoranir um að fara
fram utanflokka. Eftir nána at-
hugun hefur hann ákveöið að
verða viö þeim tilmælum.
ÞESSI ákvörðun hefur senni-
lega aö einhverju leyti byggzt á
þvl, að skoðanakannanir hafa
leitt i ljós, að um helmingur
kjósenda er óánægður með að
eiga ekki val nema á milli
þeirra Carters og Reagans.
Þessir kjósendur þykja þvl lik-
legir til að k'jósa þriðja fram-
bjóðandann, ef um hæfan mann
er aö ræða. Skoöanakannanir
benda til, að 18-21% kjósenda
myndu kjtísa Anderson, ef þeir
ættu að velja milli hans, Carters
og Reagans. Vonir Andersons
og fylgismanna hans er sú, að
þessi htípur eigi eftir aö stækka,
þegar Anderson hefur baráttu
sína sem óflokksbundinn fram-
bjóðandi.
Sennilega fer það þó talsvert
eftir þvi, hvort Anderson tekst
aö vekja trú á, að hann hafi
möguleika á að ná kosningu.
Takist honum það ekki, og kjós-
endur telja að raunverulega sé
ekki nema um Carter og Reag-
an að velja, munu sennilega
margir vilja hafa áhrif á, hvor
þeirra það verður sem hreppir
hnossiö.
Nokkuð eru spár skiptar um,
hvort Anderson muni draga
meira fylgi frá Carter eða Rea-
gan. Báöir munu þeir óttast
hann. Fleiri spár hnlga á þann
veg, að framboð Andersons sé
óhagstæöara Carter en Reagan.
Margir kjtísendur, sem hafa
stutt Kennedy, muni snúast á
sveif meö Anderson. Af hálfu
demókrata mun vafalaust lögö
áherzla á þann áróður, að And-
erson sé tíviljandi að hjálpa
Reagan, þótt hann hafi lýst yfir
þvl að hann vilji ekki Reagan
sem forseta.
En hvað, sem því llður, mun
óháð framboð Andersons gera
kosningarnar fjörlegri og litrík-
ari.