Tíminn - 09.05.1980, Page 6

6
Föstudagur 9. maí 1980
r
v.
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Eitstjórar: Þórarinn
Þórarinsson, Jón Helgason og Jón Sigurósson. Ritstjórnarfull-
trúi: Oddur Ólafsson. Fréttastjóri: Eirfkur S. Eiriksson. Aug-
lýsingastjóri: Steingrimur Gislason.
Ritstjórnarskrifstofur, f ramkvæmdastjórn og auglýsingar
Sföumúla 15. Sfmi 86300. — Kvöldsimar blaöamanna: 86562,
86495. Eftir kl. 20.00: 86387. Verö I lausasölu kr. 240.
-Askriftargjald kr. 4.800 á mánuöi. Blaöaprent.

J
Þórarinn Þórarinsson
Erlent yfirlit
Hver er hræddur við
Ronald Reagan?
Hann er ráðgáta þeim sem þekkja hann
Menningarmiöstöö
Islands
Ef benda ætti á einn stað i landinu sem miðstöð
islenskra mennta, andlegan höfuðstað landsins i
sögu þjóðarinnar, þá er það Skálholt. Það er mikill
misskilningur þegar menn kveða svo að orði, með
nútimann i huga, að þar hafi „aðeins” verið
biskupssetur. Á fyrri tið var biskupssetur óhugs-
andi án skólahalds, margvislegrar menningariðju,
bókmennta og tónlistar og annarra umsvifa.
Allt fram til loka átjándu aldar var Skálholt
menningarmiðstöð íslands. Á glæsilegum skeiðum
þjóðarsögunnar reis mikilleiki staðarins hátt og
bar grósku þjóðlifsins vitni, og á sama hátt sýndi
niðurlæging Skálholtsstaðar siðar eymd og niður-
lægingu þjóðarinnar.
Á siðustu áratugum hafa mikil og góð umskipti
vissulega orðið i Skálholti. Þar er risin vegleg
kirkja, og þar er starfandi skóli sem i senn hefur
verið sett það markmið að verða menningarleg
miðstöð á vegum þjóðkirkjunnar.
En þvi fer viðs fjarri að svo sé búið að þessum
andlega höfuðstað að þar megi sjá efnahag og vel-
sæld þjóðarinnar i einni andrá. Það er satt að segja
eins og sálin hafi gleymst i öllum þeim efnalegu
gnægtum sem þjóðin nýtur. í stjórnarstofnunum og
á Alþingi, sem fer með fé fólksins, virðist rikja is-
köld þögn og hnausþykkt áhugaleysi um virðingu
staðarins — sem þó er virðing þjóðarinnar fyrir
sjálfri sér og arfi sinum.
Það er ekkert fé fyrir hendi til þess að halda hús-
unum við. Það er ekkert fé fyrir hendi til þess að
mála húsin utan! Það er ekkert fé að hafa til þess að
gera sjálfsagðar og venjulegar viðgerðir á kirkj-
unni i Skálholti sem mætir þó islenskum veðrum
eins og önnur hús i landinu.
Getur það verið að íslendingar þykist fullsæmdir
af þvi að allir munir i Skálholtskirkju, með undan-
tekningu, eru gjafir erlendra manna? Getur það
verið að íslendingar hafi þangað ekkert að gefa? Er
það ekki yfirgengilegt að ganga inn i Skálholts-
kirkju, og þar eru þá engar gjafir frá íslendingum
nema tveir stórfagrir stjakar sem Bjarni Bene-
diktsson og Sigriður kona hans gáfu á sinni tið?
Allt hitt hafa útlendingar gefið!! — Er þetta al-
dæla?
Skálholtsskóli er i spennitreyju sem kemur i veg
fyrir að hann geti vaxið til samræmis við óskir þess
fjölda ungmenna sem skólann vildi gjarnan sækja.
Að sama skapi er stofnunin i spennitreyju að þvi er
lýtur að möguleikum til fjölmennra mannfunda og
ráðstefnuhalds.
Þjóðkirkjan hefur farið fram á það að standa að
könnun á þeim fornleifum sem á staðnum er að
finna, annast uppgröft á staðnum i þvi skyni að fá
yfirlit yfir húsakynni fyrri tiðar og búa siðan svo um
að leifarnar njóti fyllstu verndar.
En eitthvað vantar. Ef til vill vantar fé i annað
eins stórvirki!! Skyldi það nú sannast að annað
vantaði meira? — Skyldi það vera skilningurinn?
Það er skömm og hneisa og virðingarleysi þjóðar-
innar fyrir sjálfri sér ef ekki verður bætt úr á Skál-
holtsstað. En reyndar hefur staðurinn löngum verið
vitni ástandsins i landinu.
JS
Ariö 1940 giltist Reagan Jane Wyman. Þau skildu átta árum
siöar.
Fátt eöa ekkert I stjörnarat-
höfnum Reagans bendi til þess,
aö hann væri öfgafullur Ihalds-
maöur. A þaö hefur þvl oft veriö
bent, aö á yngri árum slnum
skipaöi Reagan sér I vinstri arm
demókrata. Hann var m.a.
félagsmaöur I American for
Democratic Action. Hann kaus
bæöi Roosewelt og Truman.
Hann studdi republikana fyrst I
forsetakosningunum 1952, þegar
Eisenhower var I framboöi , en
heltþó áfram aö skrá sig sem
demókrata til 1962.
Sumarheimildirsegja, aö þaö
hafi veriö Nancy, slöari eigin-
kona hans, sem hafi gert hann
aö Ihaldsmanni.
SENNILEGA yröi stjórn
innanlandsmála nokkru ihalds-
samari, ef Reagan tæki viö for-
setaembættinu af Carter. Þó er
ekki vlst aö munurinn yröi
mikill, þvl aö Carter hefur færzt
verulega til hægri slöustu
misserin.
Miklu meiri óvissa rlkir I
sambandi viö utanrlkismálin. I
oröi kveönu er Reagan and-
stæöari Sovétrikjunum en
Carter og leggur meiri áherzlu á
öflugar hervarnir. Nýlega hefur
þann skipaö nefnd allmargra
manna, sem á aö vera honum til
ráöuneytis um utanríkismál og
öryggismál. Flestir þessara
manna eru svonefndir haukar.
Kissinger er ekki I þessum hópi.
Hann var svo óheþþinn aö skora
á Ford aö gefa kost á sér til
framboös. Óllklegt þykir þvl, aö
hann sé utanríkisráöherraefni
Reagans.
Annars kvarta margir
samstarfsmenn Reagans undan
þvl, aö erfitt sé aö vita hug
hans allan. Hann umgangist þá
lltiö og sé sem mest einn meö
konu sinni. Þegar hann kemur
fram oþinberlega er hann hins
vegar glaövær og viöfelldinn, en
jafnframt viröulegur.
Reagan viröist kunna bezt viö
sig á búgaröi slnum og gengur
þar oft aö bUstörfum. A kvöldin
horfa þau hjón oft á sjónvarþs-
þætti og er HUsiö á sléttunni
sagöur uþpáhaldsframhalds-
þáttur Reagans. Annars vita
menn litiö um einkallf hans.
Kunningjar Reagans segja,
aö þaö sé erfitt aö láta sér ekki
llka vel viö hann, en þaö sé eins
erfitt aö þekkja hann. Maöur,
sem er flestum ráögáta, nálgast
nU óöum aö veröa næsti forseti
Bar.darikjanna.
WILLIAM Rees-Nogg, sem er
stjórnmálaritstjóri enska stór-
blaösins The Times, hefur
nýlega veriö á feröalagi I
Bandarlkjunum i þeim tilgangi
aö fylgjast meö kosningabarátt-
unni þar. Hann fór m.a. I feröa-
lög meö helstu frambjóöendun-
um og hlýddi á málflutning
þeirra á fundum og I viötölum
viö kjósendur. Hann hefur slöan
skrifaö nokkrar greinar um
kosningabaráttuna og fjallarein
þeirra um Ronald Reagan.
Fyrirsögn hennar er: Hver er
hræddur viö Ronald Reagan?
Rees-Mogg lýsir þvl fyrst,
hvernig Reagan hafi komiö
honum fyrir sjónir. Útlitiö sé
hraustlegt og beri ekki þess
svip hvaö gamall hann er.
Framkoma hans beri engin
þreytumerki og hann viröist I
góöu jafnvægi. Venjuleg fram-
söguræöa hans sé heldur litlaus
og beri þess merki, aö hann sé
búinn aö flytja hana oft og
oröinn hálfleiöur á þvl. Aö henni
lokinni svari hann fyrirspurnum
áheyrenda. Hann svari þeim oft
I léttum tón, sem ekki sé venja
bandarlskra stjórnmálamanna,
sem yfirleitt eru hátlölegir og
alvarlegir undir slikum
kringumstæöum.
Rees-Mogg nefnir þaö sem
dæmi, aö svar Reagans varö-
andi fyrirspurn um skattamálin
hafi veriö á þessa leiö: Þú getur
ekki rænt Pétur til aö borga
Páli, þvl aö Pétur er löngu
oröinn gjaldþrota. Oft bendi slík
svör Reagans til þess, aö þau
hafi veriö samin fyrirfram.
önnur svör hans bendi hins
vegar til þess, aö hann hafi aflaö
sér góörar þekkingar og sé vel
heima á flestum sviöum.
Þaö er niöurstaöa Rees-
Moggs eftir aö hafa fylgzt
þannig meö Reagan, aö hann sé
hvergi nærri eins langt til hægri
og Barry Goldwater, þegar
hann var I framboöi 1964, heldur
sé nær aö llkja honum viö
Margaret Thatcher.
REAGAN gerir mikiö aö þvl
aö vitna til starfs sins sem ríkis-
stjóri I Kaliforniu á árunum
1967-1975. Af þvl veröur þó ekki
ráöiö, nema takmarkaö hvernig
hann myndi reynast sem
forseti. Sú ályktun veröur þó
ekki ráöin af þvl, aö Reagan
myndi veröa eins mikill skatta-
lækkunarmaöur og hann vill
vera láta, ef hann kæmist I for-
setastólinn.
Ronald Reagan
I rlkisstjórakosningunum
haustiö 1966 deildi Reagan hart
á Pat Brown, þáverandi ríkis-
stjóra, fyrir mikla útgjalda-
hækkun og rekstrarhalla hjá
rikinu. I þau átta ár, sem Brown
haföi veriö ríkisstjóri, höföu
útgjöldin hækkaö úr 2.14 mill-
jöröum dollara á ári I 4.65
milljaröa. Rekstrarhallinn
siöasta áriö var 194 milljónir
dollara.
Þau átta ár, sem Reagan var
rlkisst jóri, jukust útgjöld úr 4.65
milljöröum dollara I 10.27 mill-
jaröa eöa engu minna en hjá
Brown, án þess aö veröbólga
væri þó meiri. En tekjuaf-
gangur varö hins vegar hjá
Reagan eöa 554 milljónir króna
siðasta stjórnaráriö. Þessum
árangri náöi Reagan meöþví aö
hækka meira skatta en nokkur
rlkisstjóri i Kallforníu fyrr og
slöar. Hámarkstekjuskattur
hækkaöi úr 7% i 11% I stjórnar-
tlö hans og söluskattur úr 4% I
6%. Rétt er að geta þess, að
seinni árin var tekjuafgangur-
inn svo mikill, aö skattgreiö-
endur fengu endurgreiddan
hluta af tekjuskattinum.