Tíminn - 15.04.1982, Blaðsíða 8

8
Fimmtudagur 15. april 1982
Útaefandi: Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Gisli Sigurósson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason.
Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreiöslustjóri: Sigurður Brynjólfs-
son. Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elias Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi:
Oddur V. Olafsson. Fréttastjóri: Páll Magnússon. Umsjónarmaöur Hclgar-Tim-
ans: lllugi Jókulsson. Blaöamenn: Agnes Bragadóttir, Atli Magnússon, Bjarghild-
ur Stefánsdóttir, Egill Helgason, Friörik Indriðason, Heiður Helgadóttir, Jónas
Guðmundsson, Kristinn Hallgrimsson, Kristin Leifsdóttir, Ragnar Orn Pétursson
(iþróttir), Sigurjón Valdimarsson, Skafti Jónsson. Útlitsteiknun: Gunnar Trausti
Guðbjörnsson. Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guðjón Róbert Agústsson, Elin
Ellertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Prófarkir: Flosi Kristjánsson,
Kristin Þorbjarnardóttir, Maria Anna Þorsteinsdóttir.
'Ritstjórn. skrifstofur og auglýsingar: Siðumúla 15, Reykjavik. Simi: 86300. Aug-
lýsingasimi: 18300. Kvöldsimar: 86387, 86392. — Verð i lausasölu 7.00, en 9.00 um
helgar. Askrif targjald á mánuði: kr. 110.00. — Prentun: Blaöaprent hf.
á vettvangi dagsins . jjB
Afvopnunarmálin
eru kjarni allra
alþjóðamála
- sagði Ólafur Jóhannesson utanrfkisráðherra
er hann fylgdi skýrslu um utanrlkismál úr hlaði
Verkefni að vinna
■ Orkuöflun og orkunýting er mikið á dagskrá
þessa dagana og er það að vonum, þvi hver
ákvörðunin rekur aðra um að reisa orkuver og
iðjuver fyrir norðan, austan og sunnan. Menn
deila á Aiþingi og utan þess um röðun verkefna,
virkjunarkosti og hvers konar verksmiðjur á að
reisa á þessum staðnum eða hinum.
Eðlilegt er að menn séu ekki sammála um þessi
atriði enda er i stór verkefni ráðist, og i raun um
að ræða byltingu i atvinnulifi íslendinga. Rikis-
stjórnin hefur lagt fram stórhuga áætlanir um
virkjanir og iðjuver sem á að framkvæma á rúm-
um áratug. Þær deilur sem nú eru uppi standa
ekki um hvort framkvæma eigi þessa áætlun eða
ekki.um hana eru allir sammála,en menn greinir
á um einstök atriði hennar og hvernig standa
skuli að framkvæmdunum. Engin ástæða er til að
ætla annað en að sættir náist og að orkuver og
verksmiðjur risi á tilskildum tima og mali þjóð-
inni það gull sem að er stefnt. Það er aðalatriði
málsins.
Það er einkum eitt grundvallaratriði sem ekki
er samstaða um. Það er um eignaraðild að iðju-
verunum. Sjálfstæðismenn hafa það að stefnu
sinni og hafa lagt á það áherslu i umræðum, að
erlent fjármagn verði fengið til að reisa og reka
verksmiðjurnar en íslendingar selji orku og
vinnuafl. Þannig er þessu farið með álverið i
Straumsvik. Meira en litil brotalöm hefur verið á
þeim samningum er gerðir voru og þarf ekki að
rekja það mál. En ljóst er að útlendingarnir fá is-
lenskt rafmagn fyrir aðeins um þriðjung af eðli-
legu verði og íslendingar standa i ströngu við að
fá leiðréttingu mála sinna.
í ótrúlega orðmörgum umræðum um
virkjunarframkvæmdir og orkuöflun á Alþingi,
lagði Guðmundur G. Þórarinsson áherslu á
stefnu framsóknarmanna i þessu efni. Hann vék
m.a. að þvi,að ef orkunýtingarfyrirtæki hér á
landi yrðu alfarið i eigu erlendra aðila þá myndu
íslendingar fyrst og fremst njóta vinnu hjá slik-
um aðilum, en ekki hafa virk yfirráð yfir fyrir-
tækjunum og verða þar af leiðandi nokkurs konar
vinnumannaþjóð, og ísland gæti orðið nokkurs
konar hálfnýlenda erlendra fjölþjóðafyrirtækja.
Framsóknarmenn leggja höfuðáherslu á meiri-
hlutaeign íslendinga þó að hún geti myndast á
nokkrum árafjölda. Yfirráðin verði að vera ótvi-
ræð og full þátttaka i markaðsmálum, tæknimál-
um og öðru þvi sem að rekstrinum lýtur.
Um aldamót verður orkuvinnsla þreföld á við
það sem nú er. Þá má gera ráð fyrir að 40-50% af
útflutningstekjunum komi frá orkufrekum
iðnaði. Það er þvi mikilsvert fyrir þá sem ekki
vilja stefna að algjörum sósialisma, að fleiri
aðilar en rikið eigi i fyrirtækjunum. Þar geta
komið til samvinnufélög, almenningshlutafélög,
sveitarfélög og einstaklingar. Það er óþarfi og
frelsinu hættulegt að rikið eigi og reki bæði orku-
verin og iðjuverin. Hér hljóta þvi fleiri aðilar að
koma til hvernig svo sem að þvi verður staðið.
Það er vandratað meðalhófið. Það verður að
hafna algjörri eign útlendinga á atvinnutækjun-
um og jafnframt að varast algjöran rikisrekstur.
Þarna er verkefni við að glima þegar linnir deil-
um um staðsetningu og framkvæmdaröð.
OÓ
■ Skýrslu Ólafs Jóhannessonar
um utanrlkismál var Utbýtt á Al-
þingi um miðjan mars. Er hUn að
vanda ftarlegt yfirlit um stefnu
tslands i utanrfkismálum og um
alþjóða horfur yfirleitt. Skýrslan
var tekin til umræðu rétt fyrir
páska og er þeirri umræðu enn
ólokiö. ólafurfylgdiskýrslunni Ur
hlaöi með þvi að fara yfir nokkur
aðalatriði skýrslunnar og einnig
vakti hann athygli á einstökum
atriöum, sem eitthvað hefur gerst
1 aö ráöi siðan skýrslan var bUin
til prentunar og hæst ber i al-
þjóöamálum um þessar mundir.
Hér fer á eftir meginhluti ræðu
utanrfkisráðherra við upphaf um-
ræðnanna:
Um alþjóöamálin almennt er
það að segja, að á allra siöustu
árum hefur ástandið f þeim efn-
um fariö hriðversnandi. Spennan
eykst og ágreiningsefnin verða æ
fleiri og alvarlegri. Þaö eru mikil
viðbrigði frá þeim friðarvonum,
sem óx fiskur um hrygg lengst af
áttunda áratugarins. Hiö kalda
striö færist nU hvarvetna i auk-
ana.
Ég leyfi mér aðundirstrika þaö
sem sagt er um þetta i' skýrslu
minni: Andstæðurnar milli
austurs og vesturs eru nú
skarpari en þær hafa verið allt frá
timum kalda striðsins og ná til
flestra þátta i samskiptum þess-
ara aðila. Ófriðarblikur hafa enn
á ný aukist i Austurlöndum nær,
spennan hefur vaxið i' Miö-Ame-
riku og litið miðar i afvopnunar-
viðræðum og norður-suður við-
ræöunum um nýskipan alþjóða
efnahagsmála. Við þetta bætast
siðan þeir efnahagsöröugleikar
sem gengið hafa yfir flest iðn-
vædd riki á vesturlöndum og at-
vinnuleysi tugmilljóna manna.”
Tilvitnun lýkur.
Þvi miöur verður að viður-
kenna aö mannkynið stendur nú
andspænis meiri óvissu og
öryggisleysi en oftast áöur, svo að
ekki sé meira sagt.
Tyrkland og
El Salvador
1 upphafskaflanum um alþjóöa-
mál er rætt um málefni Tyrk-
lands og E1 Salvador og annarra
mið-Amerikurikja. Um Tyrkland
má bæta þvi við að Efnahags-
bandalag Evrópu hefur fjallað
itarlega um ástandiö þar og tók
forseti ráðherraráðsins, Leo
Tindemans, utanrikisráöherra
Belgíu.sérsérstaka ferð á hendur
til Tyrklands fyrir hálfum
mánuði siðan til að kanna stöðu
mála. Eftir þá ferð virðist banda-
lagið bjartsýnna en áður á að
yfirlýsingar hershöföingjanna
um endurreisn lýöræðis standist,
bæði er varöar timasetningar og
efnisatriöi. f ráöherranefnd
Evrópuráðsins hafa málefni
Tyrklands einnig verið til athug-
unar. Má búast við að á fundi sin-
um um miöjan apríl taki nefndin
ákvörðun um aðgeröir, sem hún
telur heppilegastar til aö stuðla
að þvi að lýðræöi og mannréttindi
verði endurreist i Tyrklandi sem
fyrst. Þaðeraugljóst, að fyrir þvi
eru takmörk hve lengi Tyrkland
getur verið aðili að Evrópu-
ráöinu, án þess aö lýöræöislegir
stjórnarhættirverðiþar afturupp
teknir.
Kosningar hafa nú fariö fram i
E1 Salvador. Kosningaþátttakan
varö meiri en ráð hafði verið gert
fyrir. Þótt kristilegir demókratar
hafi fengið flest atkvæöi þeirra
flokka sem þátt gátu tekið i þess-
um kosningum tókst þeim ekki að
ná meirihluta. Þvi miður litur svo
út sem samvinna nokkurra helstu
öfgaflokkanna til hægri geti oröiö
ofaná og þarf þá litlum getum að
þvl að leiöa að líkurnar á
samningaviðræöum milli stríð-
andi afla i samræmi viö ályktun
allsherjarþingsins eru enn fjar-
lægarienáöur.Nefna má, að for-
seti Mexikó hefur átt visst frum-
kvæði isáttaumleitunum.Ekkier
vitað hvort sú tilraun beri nokk-
urn árangur.
Afvopnunarmál
1 skýrslunni er vikið að sam-
skiptum austurs og vesturs og
fjallað um afvopnunarmál. Ég
visa til þess er þar segir, en vil
bæta við örfáum orðum.
Eins og ég vik að i skýrslunni er
ráögert að annað aukaallsherjar-
þingið um afvopnunarmál komi
saman iNew York dagana 7. júni
til 9. júlí næstkomandi. Þvi miður
er varla við þvi að búast að þetta
þing marki tlmamót i sögu af-
vopunarmála. Grundvöllurinn
fyrir raunhæfri afvopnun eða
a.m.k. samdrætti I vopnabúnaöi
er gagnkvæmt traust milli rikja
og æði mikið skortir nú á, að þær
forsendur séu til staöar. Á fyrsta
aukaallsherjarþinginu um af-
vopnun, tóku kjarnavopnaveldin
m.a. undir það að frekari tilraun-
irmeðkjarnavopn yrði að stöðva.
A þeim fjórum árum, sem siðan
eru liðin, hafa tilraunir meö
kjarnavopn fariö fram einhvers
staðar i heiminum að meðaltali
einu sinni i viku. Allsherjarþing
Sameinuðu þjóöanna hefur falið
afvopnunamefndinni I Genf að
semja um fækkun kjarnavopna
en þau riki sem yfir þeim ráða,
hafa hingaö til á allan hátt tregð-
ast við að fjalla á raunhæfan hátt
um slika samningsgerð I nefnd-
inni. Þar sem starf nefndarinnar
byggir á reglunni um samþykki
allra, endurspeglar hUn vida-
hlutföllin i heiminum og geta
meirihlutaályktanir frá Samein-
uöu þjóðunum litlu brey tt þar um.
Meöan tortryggnin ræður rikjum
er vonin um raunhæfar aðgeröir
litil.Gildirþáiraunþað sama um
störf aukaallsherjarþingsins um
afvopnun i sumar þótt þær um-
ræður sem þar fara fram og þær
hvatningar, sem það mun
væntanlega samþykkja, geti vart
orðiö til annars en einhvers góös.
Samskiptiausturs og vesturs og
vigbúnaöarkapphlaupiö er alvar-
legasta áhyggjuefniö i okkar
heimshluta.Það þarf aö draga úr
vigbúnaöinum — ekki hvað sist úr
kjarnorkuvlgbúnaðinum. Mest
ábyrgð hvDir á stórveldunum, og
þá alveg sérstaklega á risa-
veldunum. En ábyrgö hvilir einn-
ig á öllum öðrum rikjum. Þvi að
öll rlki, sem geta, keppast við að
vigbúast. Afvopnunarmálin eru i
sjálfheldu. Þann vltahring þarf
að rjúfa. Einhliöa afvopnun kem-
ur ekki til greina og verður ekki
framkvæmd. Það er ekki raun-
sætt. Afvopnunin veröur að vera
gagnkvæm. En einhver verður að
stiga fyrsta skrefiö. Það er ekki
fjarri sem sænski utanrikis-
ráðherrann hefur sagt, að
hugsunin á bak viö vigbúnaðar-
kapphlaupið er i raun og veru
ósigur fyrir mannlega skynsemi.
Ég hef ekki um þetta fleiri orð, en
visa til skýrslunnar, og þá sér-
staklega þess, sem segir um Pól-
land. En Póllandsmálið er einnig
aðalþröskuldurinn á Madrid-
ráðstefnunni. En eins og stendur
eru afvopnunarmálin að mlnu
mati kjarni allra alþjóðamála.
í stjórnarsáttmálanum er lögö
sérstök áhersla á að sinnt sé
starfi I S.Þ. og Norðurlandaráði.
Þeirri stefnu hefur verið reynt að
fylgja. Það er meginþáttur is-
lenskrar utanrikisstefnu, að öll-
um rikjum, hvort sem þau eru
stór eða smá, beri að standa við
skuldbindingar slnar samkvæmt
sáttmála S.Þ. A það hefur hvar-
vetna veriö lögð áhersla af Is-
lands hálfu.
Varnarmál
Við greinina um varnarmála-
deild ætla ég að bæta fáeinum
orðum.
Störf varnarmáladeildar eru
margþætt og margvisleg.
Varnarmáladeild fer meö mál er
varöa samskipti við varnarliðið
og hefur umsjón með lagafram-
kvæmd á varnarsvæðunum.Sam-
skipti við varnarliöið hafa verið
góð en alltaf koma upp ýmis mál,
sem Ur þarf að greiöa. Hefur það
yfirleitt tekist vel að mi'num
dómi.
Ég vil taka þaö fram að á þeim
tima, sem ég hefi gegnt embætti
utanríkisráðherra hefi ég aldrei
orðið þess var, að varnarliðið
hefði eða gerði tilraun til að hafa
afskipti af innanlandsmálum. Ég
tel, að allar fullyrðingar um hið
gagnstæða séu sprottnar af mis-
skilningi, enda hefi ég ekki heyrt
nefnd nein rökstudd dæmi um
slikt.
Það liggur i augum uppi, að það
er forsenda fyrir dvöl várnarliðs-
ins, að það hafi ekki afskipti af
innanlandsmálum. Yrði mis-
brestur I þvl efni væri brostin
veruleg forsenda fyrir dvöl
varnarliðsins hér á landi. Þvi
hljóta allir að gera sér grein fyrir
og það hljóti allir að skilja.
Vinnuálag á varnarmáladeild
er mjög mikiö. Þar er þvi þörf á
auknum starfskröftum.
Við hliö varnarmáladeildar
starfar svo varnarmálanefnd,
sem sérstaklega fjallar um fram-
kvæmdir á vegum varnarliösins I