Tíminn - 18.08.1982, Blaðsíða 4

MIÐVIKUDAGUR 18. AGUST 1982
Friðjón Guðröðarson sýslumaður á Höfn:
ff
Fráleitt ad berja endalaust á fólki”
■ „Opinberum gjöldum fylgir lögtaks-
réttur og lögtaksrétturínn fyrnist á tveim
árum. Hinsvegar fyrnast opinberar
kröfur almennt á fjornm árum,“ sagði
Friöjón Guðröðarson sýslumaður á
Höfn í Hornafirði, þegar við lögðum
spurninguna fyrir hann. Næst spurðum
við hvernig framkvæmdin væri hjá hans
embætti.
„f samræmi við þetta tel ég að okkur
innheimtumönnum ríkissjóðs sc ekki
heimilt að innheimta cldri þinggjalda-
kröfur heldur en fjögra ára. Jafnframt
tel ég að okkur beri skylda til að
leiðbeina ólöglærðu fólki um rétt sinn, í
þessu efni sem öðrum. Þarna á ég
einkum við að embættunum eru oft
sendar kröfur frá öðrum og þá kynnum
við auðvitað kröfuna, en látum þess
getið hver réttur fólks sé til að andmæla
kröfunni ef hún er orðin eldri en fjögra
ára.
Það er alveg á hrcinu, frá mínum
bæjardyrum að þetta cru eðlilegar reglur
og sjálfsagðar í þjóðfélaginu af því að
við vitum að það má ekki ganga þannig
að fólki í skattheimtu, frekar en öðrum
málum, hjá hinu opinbera, að það
beinlínis lami þrek fólks til að afla tekna,
svo að það sjái ekkert nema vonleysi og
eilíft skuldabasl.
Maður verður að ætla að þegar
kröfurnar urðu til, þessar sem eru
orðnar gamlar, hafi gjaldandinn ekki
verið gjaldfær, eða að öðru leyti að
innheimtuembætti hafi verið svifaseint,
en hvort heldur er, þá er alveg fráleitt
að vera endalaust að berja á fólki í
þessum efnum. Maður vcit þess mörg
dærni að menn hafi hreinlega gefist upp
fyrir fjallháum skattabyrðum, semi
orðið hafa til á örðugum tímum við
aðstæöur, og sjá ekki fram á að geta
nokkurn tíma orðið sjálfstæðir og nýtir
þegnar fyrir sjálfa sig og sína. Þetta
getur beinlínis orsakað stór vandræði.“
- Hvernig tekur fólk því, þegar þú
bendir því á þennan möguleika að það
geti borið fyrir sig fyrningu?
„Flestum virðist koma þar á óvart,
sem gefur það til kynna að það virðist
vera töluvert útbreidd skoðun að
skattar fyrnist ekki, eins og aðrar kröfur,
hafi einhver meiri rétt og standi lengur."
- Nýtir fólk þennan rétt, þegar það
veit af honum?
„Já, oftast nær. En ýmsir, sem geta
og vilja, borga eldri kröfur, því er ekki
að neita. Auðvitað er það best ef
aðstæður þess hafa batnað svo að það
geti lokið þessu, því að auðvitað urðu
þessar kröfur til með réttum hætti og
auðvitað eiga allir að vera stoltir af að
borga skattana sína.“
„Telur þú það vera vansæmd fyrir
skuldara að bera fyrir sig fyrningu?
„Það finnst mér ekki vera, það er
ekkert óeðlilegt við það, ég tala nú ekki
um ef fólk sér ekki fram úr hlutunum
með því að halda áfram að fást við
þessar gömlu skuldir," sagði Friðjón
sýslumaður.
SV
Skatfurinn fyrnist á fjórum árum:
ÓLÍKAR AÐFERDIR
INNHEIMTUMANNA
■ Jóhannes Árnason sýslumaður.
Jóhannes
Árnason
sýslumadur
á Patreksfirði:
„Hér hafa
ekki
verið inn-
heimtar
fyrndar
skuldir”
■ „Kríifur, sem liafa lögtaksrétt fyrn-
ast á Ijórum árum og lögtaksrétturinn
fyrnist á tveimur árum,“ svaraði Jóhann-
es Árnason sýslumaðurá l’atrcksfirði og
bætti við: „Fólki hcfur verið gerö grein
fyrir þessu hér við emhættið, eftir því
sem tilcfni liefur verið til. Ég licld að
mér sé óhætt að segja að hér liafi ekki
verið innhcimtar fyrndar skuldir, ekki
kannast ég við það.“
- Hafi skuld ekki fengist greidd innan
fjögra ára frá gjalddaga, er þá hætt
öllum innheimtuaðgeröum og skuldin
afskrifuð?
„Þá á að vera búið að reyna á hvort
skuldin fáist greidd eða ekki. Ég hef
þann hátt á að gera lögtak hjá greiðanda
á hausti álagningarársins, hafi hann ekki
staðið í skilum, og þá cr tekið fyrir
fyrningu. Svo cr það íramkvæmdaatriöi
hvernig innheimta getur gengið, hvort
gengið verður að skuldaranum."
- Hvernig fer cf skuldarinn er
einstaklingur, sem engar eignir á?
„Þá er ekkert hægt að gera.“
- Er hann þá gcrður gjaldþrota?
„Ég hef ekki gert það þannig, ég hef
aldrci krafist gjalþrotaskipta hjá ein-
staklingum.
Ég tek þaö fram að yfirleitt borga
menn hér gjöldin sín og hjá einstakling-
um hefur voðalega lítið rcynt á lögtök.
En sé skuldin fyrnd, leiðbeini ég fólki
með þaö,“ sagði Jóhannes.
■ Opinhcr gjöld fyrnast á fjórum
árum, hafi ekki vcriö tekiö logtaki
fyrir þeim. Skuldari getur þá boríö
fyrir sig fyrningu og skuldin, ásamt
áföllnum dráttarvöxtum, fellur niður.
Þaö virðist þó vera almcnn og
útbreidd trú hér á landi, að sá sem
liefur orðiö langt á eftir með gjöldin
sín, sé tilneyddur að sveitast blóðinu
við að borga dráttarvexti af gömlum
gjöldum og nýjum, æfina út, nema
hann vinni í happdrætti eða getraun-
um.
Sumir innheimlumenn opinberra
gjalda gera „viðskiptavinum" sínum
grein fyrir þessum rétti, þegar það á
við, en aðrir tclja fráleitt að gera
nokkuö slikt, og lelja sjálfsagt að
halda áfram að lierja á skuldaranum,
meðan hægt er að koma á hann höggi.
Þckkir þú einhvcrn. sem hefur lent
í vandræðum mcð aö borga gjöldin
sín? Ég á ekki við þetta venjulega basl
með skattana, sem flcstir eiga í, tlest
ár, heldur það þegar maður getur með
engu móti borgaö gjöldin í ciit eða tvö
ár. Ástæðurnar geta vcriö af ýmsu
tagi, vcikindi, atvinnuleysi eða tekju-
tap af cinhverjum öðrum ástæðum. En
gjöldin standa ógrcidd, safna á sig
dráttarvöxtum og vcrða tröllaukin að
fyrirferð og stöðugt bætast ný við.
Gjaldheimtumenn gefa skuldaran-
■ Flestir eru fljótir til að borga gjöldin sín, en ekki eru allir svo heppnir að
vera færir um það. Þeir geta lent í hinum mcstu erfiðleikum. Myndin er af langri
biðröð fólks, sem bíður eftir að fá að borga.
um ekki stundlegan frið og fyrr en
varir er sá armi skuldari kominn á
eilífan tlötta, skrifar einhvcrn annan
fyrir bílskrjóðnum sínum og þorir ckki
einu sinni að eiga stól til að sitja á, af
ótta við að hann verði tckinn lögtaki.
Og þá er tilgangslaust að stunda fasta
vinnu. því launin eru umsvifalaust rifin
af manninum, upp í dráttarvexti af
vangoldnum gjöldum. Fyrir dyrum
stcndur uppgjöf og í versta falli
drykkjuskapur og fjölskylduslit.
Þelta er heldurófögur mynd, en því
rniður er hún ckki skáldsaga cða
hugarórar, heldur sannleikur úr okkar
cigin íslenska samfélagi.
Tíminn spurði þrjá sýslumenn og
gjaldheimtustjórann í Reykjavík um
starfshætti þcirra í þessu cfni og mat
þeirra á skyldum innheimtumanna og
rétti skuldara.
Viðtölin fara hér á eftir og eins og
sést af þeim eru sjónarmiðin æði ólík.
Og við ræddum líka' við Árna
Kolbeinsson lögfræðing hjá Fjármála-
ráðuneytinu og hann útskýrði í grófum
dráttum lögin um fyrningu opinberra
gjalda. sv
Guðmundur Vignir Jósefsson
gjaldheimtustjóri í Reykjavík:
„Fráleitt að tilkynna
gjaldandanum
hvaða rétt hann á”
■ „Ég held að það sé alveg fráleitt að
við förum að tilkynna gjaldandanum
hvaða rétt hann á til að bera fyrir sig
fyrningu," sagði Guðmundur Vignir
Jósefsson gjaldheimtustjóri í Reykjavík
um tilkynningaskylduna. Hann bætti
við: „Þetta stendur i lögum, eins og
önnur réttindi, sem menn hafa, en það
er ekki þar með sagt að það sé alltaf
veríð að halda því að þeim. Með því
værum við að gera því skóna að verið
væri á einhvern hátt að ganga á rétt
þeirra.
Þvert á móti teljum við okkur vera að
gera það sem við eigum að gera,
samkvæmt lögum og séum ekki að ganga
á rétt borgaranna og það sé þess vegna
ekki ástæða til að vera að vara þá við
okkur á neinn hátt. Það held ég að sé
fráleitt að við færum að taka upp þann
sið.
Ef við vitum að við séum komnir yfir
strikið, þá gerum við ekki hlutina. þar
af leiðandi þurfum við ekkert að vera að
vara borgarann við því að hann ætti að
fyrra bragði eitthvað að fara að hafa sig
í frammi gagnvart okkur."
-Þýðir það að þú mundir ekki taka við
kröfu utan af landi, sem varð til fyrir
fimm árum?
„Jú, ég mundi taka við henni, vegna
þess að ég hefði enga ástæðu til annars
en ætla að fógetinn hefði tryggt að hún
væri ófyrnd."
-Er óheimilt að innheimta kröfu. sem
er orðin fjögra ára gömul og ekki hefur
verið komið í veg fyrir fyrningu á?
„Það er í sjálfu sér ekkcrt óheimiit.
því manninum er heimilt að borga."
■ Guðmundur Vignir Jósefsson gjald-
heimtustjóri.
-Telur þú það vera vansæmd fyrir
mann að bera fyrir sig fyrningu á
opinberum gjöldum?
„Ég hef ekki nokkrar meiningar um
það, skil ekki að það sé nein vansæmd.
Hins vegar eru það okkar vinnubrögð
hér að það á naumast að geta komið fyrir
að menn hafi ástæðu til að bera fyrir sig
fyrningu.
Ef svo er eru eitthvað illa rekin
tryppin," sagði gjaldheimtustjóri. gy
■ Sigurður Gizurarson sýslumaður.
Sigurdur
Gizurarson
sýslumaður
á Húsavík:
„Þykir oft
lélegt
að
bera
fyrir sig
fyrn-
ingu”
■ „Við reynum að koma í veg fyrir að
nokkur skapaður hlutur fyrnist," sagði
Sigurður Gizurarson sýslumaður á Húsa-
vík. „En það er ákvæði í fymingarlögun-
um, sem tekur til opinberra gjalda."
- Á hvað löngum tíma fyrnast þau?
„Þau fyrnast á tíu árum, held ég. Ég
ætla annars að fletta þessu upp.“
Og stundu síðar:
„Hér stendur að kröfur, sem lögtaks-
rétt hafa fyrnist á fjórum árum."
- Er haldið áfram að innheimta
kröfurnar og jafnvel gera lögtök, eftir
að þær eru fyrndar, samkvæmt þessum
lögum?
„Já. það getur vel verið. Fyrningaregl-
urnar eru einkaréttarlegs eðlis og þá er
aðalsjónarmiðið að aðili beri fyrir sig
fyrninguna. Jafnvel þótt fyrningarfrest-
ur sé liðinn, þykir oft af siðferðilegum
ástæðum lélegt að bera fyrir sig
fyrningu, vegna þess að tíminn getur
liðið einmitt vegna þess að kröfuhafinn
ber umhyggju fyrir skuldaranum, sem
getur verið í erfiðri aðstöðu.
Mér finnst óeðlilegt að líta þannig á
að því opinbera beri nokkur skylda til
þess að gera mönnum grein fyrir að
fyrningafrestur sé að líða," sagði
Sigurður Gizurarson sýslumaður á
Húsavík.
SV