Tíminn - 17.07.1983, Blaðsíða 14

Island væri svo nærri sem Noregur
ÍSLENDINGURINN JÓN ÓLAFSSON SEGIR FRÁ KYNNUM SÍNUM AF KRISTJÁNI 4.
■ Hvað skyldu íslendingar hafa hugsað um
konung sinn, Kristján kóng 4.? Þær hugmynd-
ir sem þeir gerðu sér um hann hafa eflaust
verið heldur óljósar, því afar fáir þeirra sáu
hann nokkru sinni og sjálfsagt hefur hann
runnið saman við Guð almáttugan í hugar-
heimi manna, eins og sjálfsagt þótti í þá daga.
Best munu íslendingar hafa kynnst kónginum
á þann hátt að þeir fengu víst refjalaust að
borga sinn hluta af kostnaðinum af stríðum
hans við þá „sænsku herjans skálka“, eins og
sagt var.
En einn var sá íslendingur sem lengi
þénaði undir Kristjáni 4. bæði sem
byssuskytta og liðsmaður á herskipum
hans. Sá var Jón Ólafsson, Indíafari og
hér tökum við upp þrjár stuttar sögur um
kynni hans af konungi, sem Jón sá
mörgum sinnum og hitti m.a. að máli um
borð í herskipinu Patientia á leið til
Noregs árið 1617:
■ Fallbyssur i gamla Týhúsinu,
þar sem Jón Ólafsson gekk löngum
um ganga. Nú er þar vopnasafn.
Byssurnar munu flestar frá dögum
Kristjáns 4.
Hans frek elska
til kvenna...
„Einn morgun bar svo við nær menn
tóku sinn morgunverð að einn af kóngs-
ins hofjunkurum var sendur til að spyrj-
ast fyrir um í skipinu hvort engir íslensk-
ir væru innanborðs, hverjir, ef þar væru,
skyldu án viðtafar með sér ganga fyrir
kóng, því'hann svo bífaíaði. Honum var
andsvarað að 2 af byssuskyttunum væru
íslenskir, sem var Jón Halldórsson, ætt-
aður úr Eyjafirði og Jón Ólafsson, sem
var ég. Við gengum svo með honum upp
á þiljur fyrir kóng og ríkisins aðmírál,
Alberg Skiel.
Kóngur bað mig bíða svo lengi sem
hann við hinn eldri og stærri mann talað
hefði. Hann spyr hann að ætt og nafni
og með hverjum hann hefði út af landinu
siglt og fyrir hverja orsök. Jón kvað enga
vera utan alleina sína girnd, sem þar til
hafi stórum langað. Kóngur kvað það ei
vera mundr, heldur kvaðst hyggja að
hans frek elska til kvenna því valdið
hefði.
Síðan kallar kóngur á mig og með
sama hætti aðspyr mig að ætt og nafni og
hvort ég hafi í skóla gengið, því ég sjái
út til þess að ég hafi lærðra manna yfirlit
og enn spurði hann mig að með hverjum
ég héðan siglt hefði. Ég segi með
Engelskum, því ég vogaði eigi þar um
missegja. Kóngur spyr, hver nauðsyn
mig hafi þar til dregið heldur en sigla
með Dönskum. Ég kvað ei aðra en sjálfs
míns vild þar til komið hafa. Hann spyr
að minni reisu til Englands, þarveru og
þaðanför og hvernig mér þar fallið hefði
og margs fleira þar innanlands, um
byggingar og vegarlengdir þar í milli
borga, trúarbrögð og margs annars og
upp á flest gaf ég kóngi svar og með-
kenndi mig það allt satt segja og hafði
gaman af þessu okkar samtali. Síðan
minntist kóngur á Engelskra kaupskap
hér við land og varð mér það til svara að
hér kæmi oftlega á vor rekaís frá
Grænlandi og burt tæki veiðarfæri
manna og stæði menn þá eftir hjálpar-
lausir. Kóngur kvaðst þetta fyrri heyrt
hafa... Margt fleira var um þessa lands
höndlan og háttarlag ríkra og fátækra
talað, en ég ansaði fáu til. En svo var að
merkja að kóngur væri margs vís orðinn
hvernig hér til gengi og spurðist fyrir um
falsaða vöru Danskra, hvort satt væri,
sem þeir jafnan um knurruðu, þeir eð
hér byggi, en þó kæmi héðan enginn
með skjallega áklögun þar yfir, hvað
honum mjög þótti, óskandi að ísland
væri sér svo nálægt sem þá var Noregi...
Og svo að þessu samtali í það sinn öllu
enduðu lét kóngur kalla á sinn eigin
víntappara, M. Christian Skammelsson
og bífalaði honum eitt 12 marka vínstaup
okkur að afhenda og að því meðteknu
gafst okkur burtfararleyfi aftur þaðan.“
Kóngur
skammtaði púðrið
Nú skulum við heyra byssuskyttuna Jón
Ólafsson segja frá tilburðum herkon-
ungsins, þegar prófa skyldi 52 ný fall-
stykki, sem nýlega voru komin úr deigl-
unni og skyldu nú reynd í fyrsta sinn.
ekki verður annað sagt en að löngum
hefur kóngur verið sjálfum sér líkur:
„Á þessum morgni var oss öllum K. M.
byssuskyttum með prófossins hrópi
strengilega tilsagt að vér skyldum koma
upp á þá Gömlu Myntu, er svo nefnist,
koma hver og einn undir hæsta lífsstraff,
þar klukkan var 6 um morguninn, sem
er miður morgun, er vér hér svo köllum,
hvað og skeði að vér þar komum í
nefndan tíma. Kóngur var þar fyrir og
strax vorum vér munstraðir og með
nafni sérhver upplesinn af Jurgin Hans-
syni, týhússins munsturskrifara. Kóngur
stóð sjálfur hjá skrifaranum að hugleiða
ef nokkurn brysti. Rodgyderen, það er
stykkjasteyparinn, hét Hartvig og var
þýskur. Þessi, nær að kóngur upphóf að
vega sjálfur í metum púðrið í einni
skálinni, en lóðið í annarri, bað kónginn
að vægja sér, fátækum svaramanni, með
voginni að ætla ei svo mikið púður til
hvers stykkis sem til jafns vægist við
hvert lóð, er þeir kalla kugel, því hann
meinti að stykkin mundu það ei þola. En
hvert það stykki sem springur, nær það
í fyrstu verður próberað, það hlýtur
meistarinn aftur upp á sinn eigin kostnað
að steypa og til þess verks heldur hann
5 sveina, hverjum hann stórum launar.
Kóngur gaf sér fátt að hans umræðu, en
kvað meir gilda líf manna en litlir
fémunir og honum óhægara að borga en
stykkið aftur ferðugt að gjöra. Hartvig
bað oss alla með gráti með sér bæn að
gjöra, svo vel lukkaðist, hvað Guð
veitti, svo ei eitt stykki brast af 52, utan
litill moli á eins munning og kvað kóngur
jafn gott vera fyrir þess sakir og gaf
meistarinn oss drykkjupeninga og varð
fullur fagnaðar. Þau koparstykki kosta
mikið gjald, sum 400, sum 800, sum
1200,1600 dali...“
Vinstra brjóst
jómfrúarinnar
Enn segir Jón Ólafsson frá raunum
góðra manna í skiptum við kóng og aftur
kemur deiglan við sögu. En nú segir frá
því er Jón var settur aðstoðarmaður
ítalsks listamanns, sem steypa átti styttu
fyrir Kristján 4.:
„Tveir meistarar úr Ítalía komu til
kóngsins... Hinn annar hét Samúel. Við
vorum af kónginum 8 útvaldir honum til
liðs um einn næturtíma að gjöra hvað
hann oss skikkaði. Hann hét oss drykkju-
peningum ef sér vel lukkaðist. Þangað
sem stykkin voru steypt hafði hann oss.
Hann trakteraði oss vel með öl og mat
um kvöldið. En leirhnyðju hafði hann
með að fara. Hann lét oss tappa þeirri
smámoldu í kring þessa leirhnyðju, er
vant var að hafa umkring þá forma, er
stykkin voru steypt í. Þetta leirform var
að hæð vel sem ég og jafnhátt því var
moldin.stöppuð. Þctta var vort verk um
nóttina. Hann biður oss til bænar að
leggjast mcð sér og biðja Guð um að
hann vilji sér góða lukku til síns erfiðis
gefa. Þetta gjörðum vér, þó með veik-
legum hætti væri. En koparinn sem til
formsins var ætlaður, var í deiglukatlin-
um, sem var inn múraður um kvöldið
fyrir miðjan aftan í látið að smeltast og
undir eldur kveiktur og brann alla þá
nótt út til miðs morguns. Um það leyti
kom kóngur sjálfur ríðandi og spyr að
hversu nær að komið væri. Meistarinn
kvað innan skamms koparinn smeltan
vera. Kóngur sté af hesti sínum og gekk
inn í gothúsið og að deiglukatlinum,
áhrærði með sínum staf við það smelta
kopar og hélt til fullnægju smelt vera.
Hann kvað litla stund biðleika yrði, fyrr
en hlaupa skyldi. Kóngur hélt þar í móti
og gekk til hanans sem við rennuna lá til
formsins, snéri honum, lét koparinn út
hlaupa í rennuna sem lá til formsins,
gekk svo út, sté á hest og reið síðan
ásettan veg til Fredrichsborgar, sem
liggur 4 mílur frá Kaupinhafn. En nær
meistarinn sá að sá tilvegni kopar rann
ekki allur í formið, afsinnaðist hann
stórum, gekk aftur og fram með stórri
hugarangist, óskaði sér dauða, felldi á
oss fjandskap og reiði og kenndi um vor
bænræktarleysi. Þar féllu af oss allar
virðingar, veitingar og drykkjupeningar.
Að því nær liðinrú eykt rennur af honum
þessi samviskuþungi nokkuð, svo hann
skipar oss þessari mjúku mold burt frá
forminu að moka, sú er var 3 ára gömul
og síðan taka oss hamar hver í hönd að
mola leirformið gjörvallt í sundur og að
því skeðu birtist oss ein jómfrú á stóli
með sitt sitt og krúsað útslegið hár. Til
hennar vinstri handar var einn svanur
með löngum hálsi og eitt sveinbarn
honum ríðandi með útslegið hár. En
þann kopar sem formið tók ci við og út
var runninn til ónýtis á moldina, vantaði
vinstra brjóst jómfrúarinnar og svein-
barnsins og hlaut svo að nýju annað
form að gjöra með stóru ómarki hvar til
hann hélt 3 sveina fyrir stóra umbun og
bataði sig upp aftur hvað honum vel
tókst og upp bar ýkja gjald hjá kóngi og
þetta handverk þótti hin mesta gersemi
vera, bæði kóngi og innanlands og utan
herrum og höfðingjum er það litu og
stendur nú þennan dag upp á Fridrichs-
borg. Og lyktar svo þar framar um að
tala.“
Kristján sjóli stóð
látin fara, því nú hafði sá gamli komið
auga á girnilegri veiði.
Sú var vart 17 ára aðalsmær, Kirsten
Munk að nafni og sendi hann móður
hennar bónorðsbréf í mars 1615. Móðir-
in flýtti sér ekki að svara og mun hafa
ráðið því sú ætlan hennar að hafa sem
mest upp úr krafsinu. Auðvitað kom
jákvætt svar um síðir og á gamlaárskvöld
gat kóngur skrifað í dagbókina: „Þann
31. desember kom jómfrú Kirsten Munk
hér til þess að giftast mér.“ Engin
kirkjuleg vígsla fór fram og því litu ýmsir
hópar meðal hirðarinnar og aðalsins
aðeins á ungfrú Munk sem ástmey
kóngsins. En hann leit glögglega á hana
sem eiginkonu sína og skrifar „mín
elskulega kona“ er hann ávarpar hana í
bréfum og undirritar þau: „Þinn kæri og
trúi húsbóndi."
Það mun hafa verið fegurð Kirsten
Munk sem fyrst og fremst heillaði Krist-
ján fjórða, auk þess sem hún var mjög
lífsglöð, söng og dansaði og tók af fjöri
þátt í ýmsum leikjum við hirðina. En
andleg áhugamál hafði hún fá og hæfi-
leikar hennar á því sviði munu ekki hafa
verið miklir. Hún er talin hafa verið
sjálfselsk og nautnafrek, skapofsamann-
eskja mikil og erfið í umgengni við þá
sem hún daglega átti saman við aðsælda.
Hún nennti alls ekki að sinna móðurhlut-
verkinu, eins og fyrri kona kóngsins
hafði gert, og átti það jafnt við stjúpbörn
hennar og þau tólf börn sem hún sjálf
eignaðist á árunum 1618-1629, en af
þeim komust átta á legg.
En það má Kristján 4. eiga að hann
var umhyggjusamur faðir og vitað er að
hann pantaði sjálfur efni til fatagerðar
handa börnunum, ákvað í hvaða röð þau
skyldu sitja í vögnunum er hann flutti sig
milli halla sinna og þar fram eftir götu-
num. Hefði hann ekki fengið fregnir af
þeim og líðan þeirra, spurði hann eftir
þeim og var óþolinmóður að svör bærust.
Fjórstrikaður kross
í augum útlenskra sendiboða var lífið
við dönsku hirðina fremur óheflað og á
margan hátt óbrotnara en þeir höfðu
búist við að finna hjá svo ríkum hilmi
sem Kristjáni 4., en á fyrri ríkisstjórnar-
árum hans var Danmörk eitt fremsta og
voldugasta land Evrópu. Einkum þoldi
hirð hans lítt samanburð við fágun og
siðprýði þá sem tíðkaðist við hirðirnar í
Fakklandi, Spáni og á ftalíu. Þó var hirð
Kristjáns 4. á ýmsan hátt í fremstu röð,
til dæmis hvað tónlist snerti, en hljóð-
færaleikarar og söngvarar höfðu sig þar
mikið í frammi. Annars skemmtu menn
sér við tafl og spil og var þá jafnan
veðjað um leikslok, því spilafíkn var
mikil á þessum stað. Einkum voru þeir
miklir spilafélagar, konungur og Eske
Brok, ríkisráðsmaður.
Eske Brok val iðinn dagbókarritari og
hefur skýrt í bókunum frá mörgum
skemmtilegum kvöldum með konungi.
Hafði hann þann sið að merkja kross í
dagbókina, færu kóngurinn og kumpán-
ar hans á gott fyllirí og bætti hann striki
á krossinn, væri gleðskapurinn í meira
lagi skrautlegur. Þannig merkir Brok
þrjú strik á krossinn, er þeir félagar
höfðu verið gestir hjá biskupinum í
Bergen að afloknu dómþingi þar í bæ og
endurtók það sig er Kristján IV hafði
boð mikið um borð í flaggskipi sínu
„Victor" kvöldið á eftir. Þó kastaði
tólfunum þegar þeir höfðu verið gestir
ríkisstjórans í Noregi sem ekki að
ástæðulausu var nefndur hinn „glaði."
Gerði Brok þá þrjú strik á krossinn og
bætti við á latínu „Libera nos Dom-
ine...“ (Guð almáttugur hjálpi mér).
Konunglegar
„trakteringaH'
Ekki jafnast krossar Brok þó á við
frásögn aðalritarans í kansellíinu, Sivert
Grubbe, sem hér á eftir lýsir glöðu
kvöldi með konungi. Sivert segir:
„Þann 4. maí var konungur hjá
Enevold Kruse fjárhirslumeistara og við
drukkum langt fram á nótt. Er við
vorum komnir til Höjbro á leið til
hallarinnar spurði konungur hvar híbýli
mín væru og kvaðst vilja sjá þau.
Einkum vildi hann vita hvort þar væri
ekki fagrar meyjar fyrir að hitta. Ég
■ Ekki verður annað sagt en að það sópi að Danasjóla á þessari mynd. Brugðið sverð í hægri hendi,
en byssan i þeirri vinstri, hjálmurinn með strútsfjörðinni og svartur f ákurinn, - allt í besta samræmi
við þær hugmyndir sem síðari tíma menn hafa gert sér um Krístján 4.
sagði að matmóðir mín væri kona gömul,
en víst væru í húsinu fagrar þjónustu-
meyjar. Þar að auki kvaðst ég eiga
flösku af ensku víni, „Rose de Sol," sem
ég hefði fengið um borð í ensku skipi
daginn áður. „Þetta líkar mér vel,“ sagði
konungur og ég sendi þjón minn heim á
undan mér og lét opna hliðið og draga
fram flöskuna. Þegar kóngur hafði
smakkað á víninu sagði hann: „Þetta er
gott vín, ekki eins og brennivín, en
líklega eimað við sólarhita. Varla skaðar
að bragða á þessu.“ Svo drakk hann mér
til og ég drakk mínum kumpán til þannig
gekk flaskan á milli okkar fjögurra sem
þarna vorum.
En er ég hafði drukkið um hríð varð
ég svo ölvaður að ég lagðist á gólfið.
Þegar Joakim Búlow sá það vildi hann
styðja mig inn á herbergi mitt, en gat það
ekki og ultum við báðir um sofandi.
Þegar Börge Trolle sá hve áhrif drykkur-
inn hafði tók hann flöskuna og hellti úr
henni á gólfið. Nú sá konungur að ekki
var meira eftir í flöskunni. Tók hann
hana og braut alla gluggana í stofunni
með henni. Er hann fór vildi hann
heimsækja Christian Barnekow í næsta
herbergi, en dyrnar voru læstar. Þá vildi
hann skríða inn um gluggann, en féll þá
á skeftið á sverði sínu og fékk sár á
hægra auga. Daginn eftir ætlaði konung-
ur til Krónborgar, en komst ekki nema
til Vartov og var hann þar um nóttina.
Við Joakim Búlow vorum mjög lasnir og
neyddumst til að dvelja um hríð í
Kaupmannahöfn og hlúði matmóðir mín
að okkur með steiktri feiti og soðnu káli.
Þegar ég hitti kóng tveimur dögum síðar
sagði hann: „Þú trakteraðir mig bæri-
lega, líttu á nýja augað sem ég hef
fengið." Hét hann því að smakka aldrei
aftur þennan enska drykk. Þegar kon-
ungur kom heim til drottningar sinnar,
sagði hún við svein minn sem viðstaddur
var: „Hann Sivert þinn hefur trakterað
herrann hérna heldur þokkalega." Ég
bað hana síðar margfaldlega afsökunar
og sagði að konungur hefði átt að fara
og halla sér, líkt og við Joakim Búlow
gerðum..."
Munnsöfnuður
konunga...
Faðir Kristjáns 4., Friðrik 2., hafði átt
í löngum og ströngum útistöðum við
Svía (Sjö ára stríðið) og því fór fjarri að
sonurinn hefði gleymt þeim væringum.
Hann hafði látið mála sænsku kórónurn-
ar þrjár á Bláturn á krýningardag sinn og
það sagði sína sögu. Enn deildu Svíar og
Danir um yfirráð yfir nyrstu héruðum
Svíþjóðar og þegar árið 1599 sigldi
Kristján 4. norður fyrir Noreg undir
íshaf, til þess að lýsa yfir umráðum
sínum þarna. Þá deildu Danir og Svíar
um völd yfir svæðum við botn Eystrasalts
og fleira kom til sem við endumst ekki
að rekja hér. Reyndu nú báðir hvað af
tók að afla sér sem traustastra banda-
manna meðal Evrópuríkja og varð Kris-
tjáni öllu betur ágengt en hinum gamla
Svíakóngi, Karli 9. sem var sonur Gúst-
afs Vasa. Árið 1611 var svo komið að
Kristján vildi ólmur halda í stríð við Svía
og fékk því ráðið, þrátt fyrir að danska
ríkisráðið reyndi að telja hann af því.
Hélt Kristján með 5-6000 manna lið
yfir landamæri Svíþjóðar hinn 1. maí
1611 og sótti að virkinu í Kalmar, sem
var helsta virki í Svíþjóð. Margt gekk
Kristjáni í óhag í þessum ófriði, því
bændur í Svíþjóð studdu innrásina lítið
eða ekkert, eins og kóngur hafði vænst.
Sextán ára gamall sonur Karls 9. Gustaf
Adolf, sem síðar átti eftir að leika
Kristján 4. hart, gerði honum þann grikk
í þessu stríði að gera áhlaup á virkið
Kristianopel, sem var hið voldugasta er
Danir áttu í Bleking.
Voru dátarnir í virkinu ölvaðir er
þetta átti sér stað og höfðu því ekki haft
rænu á að draga vindubrúna upp sem lá
yfir virkissíkið. Fengu Danir að vonum
mikla hneisu af þessu. Þeim tókst þó um
síðir að vinna Kalmar, en misstu borgina
aftur í hendur 20 þúsund manna her
■ Bitur og gamall konungur snýr vinstrí vanga að málaranum til þess að
fela andlitslýtin. Hann gerðist fátalaður og uppstökkur og stundum var
augnaráðið svo æðisgengið að menn þorðu varla nærrí honum að koma.
■ Þessi einkennilegi steinn sem Krístján 4. lét höggva til að setja niður í
garðinum við Friðriksborgarhöll er einstætt minnismerki um brostnar
ástarvonir. Kóngurinn lét setja steininn þarna daginn eftir að Kirsten Munk
lokaði herbergjum sínum fyrir honum.
Slglu
Nútímamaðurinn mundi ekki eiga erf-
itt með að koma auga á marga ágalla
þessa kóngs, sem samtíðinni voru huldir,
- því Kristján 4. var 17. aldar maður og
þjóð hans 17. aldar þjóð. Þannig mætti
segja að þær glæsilegu byggingar sem
hann lét reisa séu minnismerki um
hræðilegan þrældóm og ánauð hins
danska bændalýðs. En þær bera líka
vitni þeim fagurkera sem þrátt fyrir allt
blundaði undir breiðri bringu konungs
og hann átti sér að sögn margar gleði-
stundir meðal fjólanna í hallargörðum
sínum og hafði mætur á fagurri hljómlist.
í stríðsmanninum bjó nefnilega nokkuð
listamannseðli, - og það ekki svo lítið.
Kvennamál
Þau Kristján 4. og fyrsta kona hans,
Anna Katrine af Magdeburg gengu í
heilagt hjónaband í nóvember árið 1597
og í júní árið á eftir var hún krýnd
drottning.
Lítillátari drottningu hafa Danirvarla
átt. Hún sinnti móðurhlutverkinu af
mestu samviskusemi, en maður hennar
gat við hcnni sex börn, áður en hún
sofnaði burt úr hcimi árið 1612. Þá hafði
konungur þegar tekið upp ástarsamband
við eina af hirðmeyjum hennar, Kristínu
nokkra Madsdóttur, dóttur borgarstjór-
ans í Kaupmannahöfn. Eignaðist hún
soninn Christian Ulrik Gyldenlöve 3.
febrúar 1611, daginn eftir að sjálf drott-
ningin ól sitt sjötta barn. Eftir dauða
drottningar tók kóngur Kristínu í höllina
til sín, en hún dó, litlu síðar.
Sjálfselsk
og nautnafrek
Við brúðkaupsveislu eina árið 1613
kom kóngur auga á unga Kaupmanna-
hafnarmey af borgaralegum ættum, Kar-
en að nalni, dóttur skrifarans á Brimar-
hólmi. Hún var að vísu trúlofuð prests-
efni nokkru, en honum var ýtt til hliðar
á þægilegan hátt með því að fá honum
gott brauð í Köge og yngri systur
Karcnar. Karen var nú með kóngi um
hríö og fæddi honum tvær dætur, cn var
„Við
skyldur sínar óaðfinnanlega á morgn-
ana.
íþróttir og útilíf stóðu og ætíð huga
hans nærri. bæði veiðiferðir, og ekki síst
sjóferðir, en sem „sækonungurinn" er
Kristján ekki síst í hávegum hafður
meðal Dana. Ungur hafði hann lært
siglingafræði og kunni vel skil á byggingu
skipa og útbúnaði.
Málamaður var hann bærilegur, þótt
latínukunnáttu hans þætti ábótavant.
Hann kunni vel þýsku og á dönsku gat
hann tjáð sig með miklum ágætum og
hefur þótt kunna konunga best í Dan-
mörku að beita tungu feðranna. Er til
marks um það mikill fjöldi bréfa sem
varðveist hefur með hcndi hans.
Þó var það á mannfundum sem per-
sónuleiki konungs kom bcst í Ijós.
Stórkarlaleg og lítt hefluö kímnigáfa
hans naut sín vel er hann sat í glöðum
hópi og þá leið honum best er athyglin
beindist að honum einum, sem auðvitað
var oftast raunin. Kom þar til hégóma-
girnd hans og rík tjáningar- og útrásar-
þörf. Sem áður segir birtist þetta líka í
drykkjusiðum hans en ekki síður þegar
kom að kvcnnamálum. Þargerðist hann
tilþrifameiri en viðeigandi mætti sýnast
fyrir þjóðhöfðingja í rammlúthersku
landi, - en samtíð hans leið honum það
samt. Hann stóð ofar lögunum.
... í svælu og reyk”