Tíminn - 25.11.1988, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Föstudagur 25. nóvember 1988
Timinn
MÁLSVARIFRJALSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgetandi: Framsóknarflokkurinnog
Framsóknarfélögin í Fteykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aðstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
BirgirGuðmundsson
Eggert Skúlason
SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f. Auglýsingaverð kr.
465,- pr. dálksentimetri.
Verð í lausasölu 60,- kr. og 70,- kr. um helgar. Áskrift 700.-
Póstfax: 68-76-91
Hægri öfl á undanhaldi
Skoðanakönnun á vegum Félagsvísindastofnun-
ar Háskólans í umboði Morgunblaðsins leiðir í ljós
að Framsóknarflokkurinn hefur yfirburðastöðu
meðal stjórnmálaflokkanna samkvæmt þessari
könnun með sitt 23,6% fylgi á meðan Alþýðu-
bandalagið kemur út með 10,6% og Alþýðuflokk-
urinn með 10,5%
Sjálfstæðisflokkurinn hefur aðeins 29,6% kjós-
endafylgi samkvæmt könnuninni. Ef sú tala er
borin saman við kjósendafylgi þess flokks fyrr á
árum, þegar Sjálfstæðisflokkurinn náði um og yfir
40% af fylgi kjósenda í alþingiskosningum, er ljóst
hversu staða Sjálfstæðisflokksins er veik um þessar
mundir.
Pótt Kvennalistinn sýni ekki jafngóða útkomu í
þessari könnun sem stundum áður, þá er niðurstað-
an eigi að síður sú að fylgi hans mælist rúmlega
21%, sem er meira en tvöfalt fylgi á við kosninga-
úrslitin 1987. Aðrir flokkar og framboðsaðilar úr
síðustu kosningum sýna lítinn árangur eftir þessari
skoðanakönnun að dæma.
Þessi skoðanakönnun bendir til þess að „gamla
flokkakerfið“ standi í raun betur en oft er látið í
veðri vaka. Enn eru aðalflokkar landsins þeir sömu
og verið hafa um langt skeið að því viðbættu, að
Kvennalistinn er kominn til sögunnar með sitt
óvenjulega skipulag og allsérstæð stefnumál, þótt
óvíst sé hversu lífvænlegur Kvennalistinn verður
þegar fram í sækir.
Þessi skoðanakönnun sýnir að félagshyggjuöflin
eru sterk í landinu, þótt þau skiptist á ýmsa flokka.
Hin veika staða Sjálfstæðisflokksins er vísbending
um að boðskapur markaðshyggjunnar sé á undan-
haldi og hægri öfl þjóðfélagsins eigi í vök að verjast.
Endurreisnarstarfið
Þegar núverandi ríkisstjórn undir forsæti Stein-
gríms Hermannssonar tók við völdum fyrir tveimur
mánuðum, var ljóst að stöðvun vofði yfir mörgum
útflutningsfyrirtækjum. Vegna tregðu Sjálfstæðis-
flokksins í ríkisstjórn Þorsteins Pálssonar náðist
ekki samkomulag innan þeirrar stjórnar um nauð-
synlegar efnahagsaðgerðir, sem miðuðust við það
fyrst og fremst að bjarga rekstrarvanda hinna
gjaldeyrisskapandi atvinnuvega.
Þessi vandi útflutningsgreinanna hefur síst reynst
minni en hann var talinn í ágúst og septembermán-
uði, þegar stjórnarsamstarfið við Sjálfstæðisflokk-
inn slitnaði vegna ágreinings um aðgerðir til bjargar
útflutningnum.
Augljóst er að þjóðin stendur frammi fyrir
miklum vanda á næstu mánuðum. Nauðsynlegt er
að landsmenn geri sér grein fyrir því, hversu staða
þjóðarbúsins er alvarleg. Hins vegar er ástæðulaust
að örvænta um hag þjóðarbúsins, þegar til lengdar
lætur. Þess er að vænta að vandinn verði leystur
með samstilltu þjóðarátaki. Ríkisstjórnin hefur
hafið' endurreisnarstarfið og væntir stuðnings
ábyrgra þjóðfélagsafla við endurreisnarstefnuna.
GARRI
1111!
Fúll, og með réttu
Garri hitti kunningja sinn á
dögunum, og var sá venju fremur
fúll á svipinn. Það var óvanalegt,
því að þessi Garravinur er annars
dagfarsprúður og skiptir ógjarnan
skapi. En er Garri hafði heyrt sögu
hans kom hins vegar í Ijós að
kunninginn hafði svo sannarlega
ástæðu til að vera ergilegur. Hann
hafði lent í saniskiptum við opin-
bera stofnun hér í borginni sem
voru flest annað heldur en til
fyrirmyndar.
í málinu lá þannig að kunninginn
hafði ■ mesta sakleysi gerst félags-
maður ■ útlendum bókaklúbbi fyrir
nokkrum árum. Þar fylgdi sú kvöð
að hann þurfti að kaupa sér eina
bók á ári, en mátti í staðinn kaupa
hljómplötu eða hljóðsnældu til að
uppfylla þessa kvöð.
Nú í ár hafði kunninginn ákveðið
að bregða út af vananum og taka
hljóðsnældu með léttri tónlist í
staðinn fyrir bók. Á dögunum fékk
hann svo tilkynningu um að snæld-
an væri komin til landsins. Tilkynn-
ingin var frá tollafgreiðslu póst-
hússins við Ármúla í Reykjavík.
Þrjárferðir
Kunninginn gcrði sér ferð á
staðinn til að ná í pakka sinn.
Þegar þangað kom var honum sagt
að pakkinn ætti eftir að fara í
gegnum tollskoðun og afgreiðsla
hans myndi taka um það bil hálfa
klukkustund. Var honum boðið
livort heldur hann vildi að bíða eða
koma aftur seinna um daginn. Við
því var út af fyrir sig ekkert að
segja, þó að Garravinur hugsaði
auðvitað með sér að þessu handar-
viki hefðu toilverðir nú getað lokið
áður en honum var send tilkynn-
ingin.
Hann valdi því að koma seinna
um daginn og gerði það. Þegar þar
var komið sögu kom í Ijós að
honum höfðu verið gefnar rangar
upplýsingar í fyrra skiptið. Núna
var honum tilkynnt að hann þyrfti
að útfylla sérstaka tollskýrslu
vegna þessa „innflutnings“ síns, og
gangur mála hjá stofnuninni væri
sá að afgreiðsla slíks pappírs tæki
þar fullan og fastan sólarhring.
Hér var ekki um margt að gera
ef Garravinur vildi á annað borð fá
pakka sinn, svo að hann valdi að
undirgangast þetta. Fyllti hann út
umbeðið eyðublað og lagði það inn
hjá stofnuninni.
Daginn eftir mátti hann svo gera
sér þriðju ferðina í stofnunina,
greiða þar smáaura í aðflutnings-
gjöld, og þá loksins fékk hann
hljóðsnældu sína afhenta. Tók
hann fram að í þessari þriðju
heimsókn hefði afgreiðsla málsins
tekið fullan hálftíma frá því hann
kom á staðinn og þar til hann fékk
pakkann í hendur. Var þetta þá
búið að kosta hann þrjár ferðir í
stofnunina, allar vitaskuld í vinnu-
tíma hans í fjarlægu borgarhverfl.
Slæleg þjónusta
Nú er Garri ekki það vel inni í
þeim reglum sem gilda hér um
milliríkjaviðskipti aö hann geti um
það sagt hvort þessi framgangur
mála eigi sér einhverjar ástæður.
En um hitt þarf þó ekki að deila að
hér er á ferðinni þjónusta sem ekki
á að eiga sér stað hjá opinberri
stofnun.
Hvort sem hér er við póstinn eða
tollinn að sakast þá er það einföld
staðreynd að menn í opinberum
störfum eru á launum hjá okkur
hinum. í störfum sínum ber þeim
þess vegna að reyna að létta undir
með þessum vinnuveitcndum sín-
um en ekki að gera þeim líflð leitt.
Það er vitaskuld skiljanlegt að
tollverðir þurfí að h'ta á innihald
pakka sem berast til landsins, þó
ekki nema værí til þess að ganga úr
skugga um að þar sé ekki verið að
smygla hlutum á borð við eiturlyf
hingað inn. Það er líka skiljanlegt
að Olafur Ragnar þurfi að fá sitt af
vörum sem þessum, enda er staða
ríkiskassans víst ekki svo beysin
um þessar mundir.
En hitt er ótækt að ekki sé hægt
að koma afgreiðslu smámála á
borð við þetta öðru vísi fyrir en að
menn verði að endasendast trekk í
trekk bæinn á enda út af þcim.
Hver tilgangurinn á að vera með
því að kalla menn á staðinn áður
en tollafgreiðslu og útreikningi
gjalda er lokið er óskiljanlegt. Að
ekki sé talað um að starfsfólk sé
svo illa að sér að það geti ekki gefíð
réttar upplýsingar um gang mála
hjá stofnuninni sem það vinnur
hjá. Hér þarf því að hagræða
hlutunum á þann veg að pakkar á
borð við þann með kassettunni
bíði viðtakanda síns bæði toll-
skoðaðir og með útreiknuðum
gjöldum þegar viðtakandi kemur
að vitja þeirra.
Að ekki sé talað um ef hægt værí
að senda pakkann á næsta pósthús
og láta vitja hans þar. Fólk er víst
nógu stressað nú á dögum þó að
opinberar þjónustustofnanir séu
ekki að leika sér að því án nokkurr-
ar sjáanlegrar ástæðu að svekkja
það. Garri.
VÍTTOG BREITT
111
Rándýrt og óþarft
peningatildur
„Núna eru í landinu 7 viðskipta-
bankar, 35 sparisjóðir, 19 fjárfest-
ingalánasjóðir, 86 lífeyrissjóðir, 4
eignaleigur, 3 greiðslukortafyrir-
tæki og að minnsta kosti 3 verð-
bréfafyrirtæki sem kallast geta
„stór.“ Samtals eru þetta 157 þjón-
ustuaðilar á fjármagnsmarkaði.“
Þessa upptalningu gat að líta í
frétt í Tímanum í gær um „sölu“
Útvegsbankans hf, en heimildin er
Fréttabréf til hluthafa Verslunar-
bankans.
Hér eru ekki talin útibú og
annexíur alls konar sem mörgum
fjármálaveldum heyra til.
Það er fáránleg viðmiðun að fara
að deila hve margir stórir þjónustu-
aðilar á fjármagnsmarkaði eru fyrir
tiltekinn fjölda íslendinga. En út-
koman er að á hverja 1590 íbúa er
eitt stykki stórt fjármálaveldi. Ef
aðferðin er fáránleg þá er útkoman
það engu síður. Ef tekið er tillit til
þess að útibú og afgreiðslur eru
margfalt fleiri en fjármálastofnan-
irnar ætti þjónustan að verá hreint
ofboðsleg.
Magn en ekki gæði
Stundum er því fleygt að ekki
mundi skaða þótt eitthvað af fjár-
málaveldunum væri sameinað, þótt
ekki væri nema einhver þeirra sem
eru í eigu sama aðilans, ríkisins.
En slíkt nær aldrei fram að ganga
og fjölgar fjármagns- og lánastofn-
unum því mun hraðar sem meira
er talað um nauðsyn þess að þeim
fækki.
í fyrra var gjaldþrota ríkisbanki
seldur sanjvinnuhreyfingunni, sem
ætlaði að samcina hann eigin banka
og þar með hefði viðskiptabönkum
fækkað um einn. En öll gengu þau
viðskipti ’til baka með þeim ódæm-
um sem menn muna. Valdastreitu-
menn í fjármálakerfunum sáu of-
sjónum yfir að samvinnuhreyfingin
ynni það þarfaverk í senn, að
fækka viðskiptabönkum og efla
eigin bankastarfsemi og komu í
veg fyrir að gengið yrði endanlega
frá kaupunum.
Síðan hefur ríkið lagt hluta-
félagsbanka sínum ærið fé til að
halda honum gangandi og enn er
verið að ráðslagast með hvort selja
eigi afturgönguna og þá hverjum
og fyrir hvað. Þar eru svokallaðir
einkabankar nefndir sem möguleg-
ir kaupendur og einhverjir fleiri
sem sjálfsagt eru svo loðnir um
lófana að þeir geta keypt endur-
reistan banka og vonandi þá borg-
að fyrir hann.
Og flestir tapa
En spyrja má, hvað er svosem
einn banki á milli vina? Þótt Út-
vegsbankinn hf renni inn í ein-
hverja aðra bankastofnun með ein-
um hætti eða öðrum verða enn 156
þjónustuaðilar á fjármagnsmar-
kaðinum eftir. Kannski enn fleiri
því svoleiðis fyrirtæki eru ávallt að
verða til og geta allt eins verið
orðin 200 að ári þótt ábyrgðarfullir
menn þrástaglist á því að fjár-
magns- og lánafyrirtækjum eigi að
fækka og bera þjóðarhag fyrir sig.
Það liggur í hlutarins eðli að
öflugt efnahagslíf krefst mikilla
umsvifa fjármálastofnana og eru
margir til kallaðir að forvalta auð
íslendinga. Það hefur tekist með
ýmsum hætti og lengi vel gátu
menn gengið að því sem vísu að
tapa sínu fé með því að fá peninga-
stofnun það til varðveislu og urðu
margir ríkir á því fyrirkomulagi og
enn fleiri fátækir.
Svo var fundin upp aðferð til að
láta aurana renta sig með verð-
tryggingum og hafa sumir orðið
ríkir af því og enn fleiri fátækir.
Eftir því sem rentan hækkar
fjölgar fjármagnsfyrirtækjum og
eru misjafnlega grá. Öll 157 fjár-
magnsveldin passa afskaplega vel
upp á hagsmuni „sparifjáreig-
enda“, sem eru einhverjar heilög-
ustu kýr nútímans. Og þau auglýsa
og auglýsa hve vel og dyggðuglega
þau renta peningana fyrir gamla
fólkið og fermingarbörnin, sem
manni skilst að séu helstu sparifjár-
eigendurnir. Þau varðveita háu
rentuna því hún er undirstaða þess
að mögulegt er að reka öll þessi
ósköp í jafn fámennu landi og
ísland er.
Og forráðamenn allra peninga-
stofnananna eru óþreytandi að
segja fólki til syndanna fyrir að
eyða peningum og kenna hina
miklu dyggð, að spara og leggja
fyrir og fá svo rentu og renturentu.
En aldrei minnast forkólfar pen-
ingamusteranna á að þjóðin geti
sparað ómældar upphæðir með því
að leggja niður megnið af því
óþarfa fjármagnstildri sem felst í
fáráníegum fjölda peningastofn-
ana. OÓ