Tíminn - 28.06.1989, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Miðvikudagur 28. júní 1989
Titniim
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
_____Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aðstoöarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
Birgir Guðmundsson
Eggert Skúlason
Steingrímur G (slason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldslmar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f.
Frá og með 1. mars hækkar:
. Mánaðaráskrift ( kr. 900.-, verð (lausasölu í 80,- kr. og 100,- kr. um
• helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 595.- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Umhvaðáaðsemja?
Undanfarna daga hefur dvalist hér á landi háttsett-
ur ráðamaður í Evrópubandalaginu, Henning Christ-
ophersen, varaforseti framkvæmdanefndar banda-
lagsins, kunnur danskur stjórnmálamaður.
Christophersen kom hingað til lands sem fulltrúi
Evrópubandalagsins til viðræðu við Jón Sigurðsson
viðskiptaráðherra um samskiptamál íslands og Evr-
ópubandalagsins.
Á það hefur verið bent, að þessi fundur viðskipta-
ráðherra íslands og fulltrúa framkvæmdastjórnar
EB sé sögulegur. Hann er talinn marka þau tímamót,
að nú séu formlega hafnar viðræður milli íslands og
bandalagsins um framtíðarsamskiptin. Þá er gert ráð
fyrir því, að innan tíðar verði hér á ferð „sjávarút-
vegsráðherra“ Evrópubandalagsins, Spánverjinn
Manuel Marin, til þess að ræða við Halldór Ásgríms-
son.
Þess er einnig að geta, að nú líður að því að
utanríkisráðherra íslands setjist í formannsstól í
EFTA-ráðinu og haldi þeirri stöðu næstu mánuði.
Það kemur þá í hans hlut að vera um sinn í forsvari
fyrir viðræðum EFTA við EB um samskipti þessara
bandalaga. Gera verður ráð fyrir því, að íslendingum
sé nauðsyn að eiga bæði tvíhliða viðræður við EB og
taka þátt í hinum sameiginlegu viðræðum EFTA-
landanna við Evrópubandalagið.
Sagt hefur verið við ýmis tækifæri, að viðræðurnar
við EB séu eitt hið vandasamasta viðskipta- og
utanríkismál sem íslendingar hafa nokkru sinni
komið nærri. Um það þarf reyndar ekki að deila, að
íslendingar standa í þessu efni frammi fyrir miklu
vandamáli. Hins vegar liggur ekki ljóst fyrir, að
ráðamenn þjóðarinnar, hvort sem það eru stjórn-
málamenn eða forsvarsmenn atvinnuveganna, hafi
sameiginlega skilgreint hver vandamál þessi séu, um
hvað á að semja og hvaða markmiði slíkar samn-
ingaviðræður eigi að þjóna. í því sambandi er fyrst
og fremst skylt að gera sér grein fyrir hvaða kostir
geti verið í boði af hálfu Evrópubandalagsins gegn
því að íslendingar fái tilslökun í tolla- og viðskipta-
málum.
Orð Hennings Christophersen um það efni eru
eftirminnileg, þótt ekki þurfi þau að koma neinum á
óvart. Hann sagði það skýrum orðum, að það væri
stefna Evrópubandalagsins, að krefjast veiðiheim-
ilda í íslenskri landhelgi, ef veita ætti ísléndingum
viðskiptahlunnindi. Fulltrúi Evrópubandalagsins
lauk viðræðunum við Jón Sigurðsson með þessari
upprifjun á einni meginreglu bandalagsins og sá til
þess að íslensk blöð koma þessum skilaboðum á
framfæri við almenning á íslandi.
Þetta eina dæmi sýnir, hver vandi er á höndum að
semja við Evrópubandalagið. Hér standa sjónarmið-
in járn í járn. Það hljóta allir að sjá, að íslendingum
væri það alger neyðarkostur að fara að ræða mál á
þessum nótum. Hér er um slíkt grundvallaratriði að
ræða, að á því er ekki hægt að taka af neinni léttúð.
Hvað sem líða kann ýmsum öðrum þáttum slíkra
samningamála, þá er ábyrgum mönnum skylt að vita
hvar mörkin liggja milli aðalatriða og aukaatriða, um
hvað hægt er að semja og um hvað ekki er hægt að
semja.
GARRI.
DÝR
Á sama tíma og sjúkrahúsum
tekst að skila hagnaði mitt í vel-
ferðarfárinu kemst Þjóðleikhúsið í
nýjan áfanga í skuldasöfnun. Nú
nema skuldir þess tvö hundruð og
fimmtíu milljónum, en það skritna
við þessa tölu er, að aðsóknin
gefur mikið meiri tekjur til kynna.
Þau hjá Þjóðleikhúsinu gefa aldrei
neitt upp um stöðu leikhússins
nema aðsóknartölur, og þær benda
til töluverðrar aðsóknar. Einkum
var Sveinn Einarsson duglegur við
að tíunda að stór hluti þjóðarinnar
færi ■ leikhús á hverju ári, gott ef
ekki þjóðin öll. Og enn eru þessar
tölur kynntar af kappi í tíð Gísla
Alfreðssonar. Það er því von að
Qármálaráðherra reki upp stór
augu, þegar honum gefst tími til að
líta á reikningshald leikhússins fyr-
ir innheimtustörfum. Þar kemur
nefnilega í Ijós, að ekki einungis
eru miðar leikhússins stóriega
niðurgreiddir, eins og roliukjöt og
mjólk, heldur er líka boðið ■
leikhús í stórum stíl á niðursettu
verði frá því niðurgreidda. Þannig
verður tapið til þrátt fyrir gífurleg-
ar aðsóknartölur.
Niðurgreitt musteri
Fjármálaráðherra hefur bent á,
að aðsókn að Þjóðleikhúsinu sé
komin á hörmulegt stig, og ber
fyrir sig tapið. Og sannast sagna
hefur leikritaval verið með þeim
hætti á undanfömum árum, að
engu líkara er en Bríet Héðinsdótt-
ir ákveði stykkin á kaffistofunni.
Menntamálaráðherra hefur að
hinu leytinu boðað endurreisn
Þjóðleikhússins, enda munu fylgis-
menn hans vera í miklum meiri-
hluta í stofnuninni eins og leikrita-
valið ber vott um. Þeir sem endan-
lega ráða í þessu máli em svo
áhorfendur. Það eru þeir sem hafa
LEIÐINDI
valdið erfiðleikunum. Vegna þess
að þeir hafa látið sig vanta á
yfirmáta leiðinlegar sýningar og
innihaldslausar, fyrir utan hin eilífú
vandamál sem lagst hafa á sálir
leikhúsfólks, nema nú skuldir
Þjóðleikhússins tvö hundrað og
fimmtiu milljónum. Verði ekki að-
gert ættu þessar skuldir að geta
þrefaldast á næstu þremur áram.
Aðeins eitt öreigastykki hefur
gengið sæmilega. Það er Bflaverk-
stæði Badda, sem nú er verið að
sýna um allt land og þykir ákafiega
merkilegt (■ samanburði við
önnur), þótt ekki þurfi annað en
staldra við á venjulegu bflaverk-
stæði í tvo tíma ef fólk nennti því
og fá sömu afgreiðslu og áhorfandi,
sem keypt hefur sig inn í musteri
tungunnar fyrir miða á niður-
greiddu verði, og sé hann í skóla
fyrir hluta af niðurgreiddu verði.
Leikhús í velferð
Fjármálaráðherra hefur kornist
að því, að leiðindin geta orðið dýr,
þótt tekið sé mið af góðum málstað
og mikið sé sýnt af öreigastykkjum.
Og hann er ekki ánægður með
slíka niðurstöðu. Auðvitað veit
hann eins vel og menntamálaráð-
herra, að í sjálfri velferðinni munar
ekkert um að bæta við rekstri eins
Þjóðleikhúss, sem lengi hefur verið
beint inn á sjúkrabrautina af
mönnum, sem halda að þeir séu
handhafar menningarinnar. Þeim
er svo dritað út í þjóðfélagið, þar
sem þeir geta haldið áfram að slá
met í leiðindum, eins og Sveinn
Einarsson, dagskrárstjóri Sjón-
varpsins, þar sem daglega eru sleg-
in ný met í leiðindum, af þvi alveg
er sama hvort einhver horfir eða
ekki. Það verður samt að borga
afnotagjaldið. Þessi ágæti dag-
skrárstjóri er núna í Strassborg á
vegum menntamálaráðuneytisins,
vegna þess að þar virðist enginn
fyrirfinnast sem getur sinnt áríð-
andi menningarlegum verkefnum.
Sá gamli bestur
Sú var tíðin að borgaraslektið í
Reykjavík, þetta sem tekur eitt
skref áfram og tvö aftur á bak og
hallar að auki höfði fyrir framan
afkáramyndir nýlistar á sýningum,
taldi fyrsta þjóðleikhússtjórann
óalandi og óferjandi. En Guðlaug-
ur Rósinkrans vann verk sitt vel og
þeim mun betur sem fleiri þjóðleik-
hússtjórar taka við eftir hans dag.
Val hans og þáverandi þjóðleik-
húsráðs brást yfirleitt ekki og á
hans tíma var leikhúsið raunveru-
legt athvarf þeirra, sem vildu eyða
einni kvöldstund á skemmtilegri
eða átakamikilli sýningu. En hann
átti sína andstæðinga og hörðu
innheimtumenn. Þá boðaði ekki
einn ráðherrann skuldaskil, en
annar úr sama flokki meiri pen-
ingalegar innspýtingar í þágu ör-
eigalistar. Þá þurfti leikhússtjórinn
jafnvel að veðsetja íbúðarhús sitt
út af skattheimtu, sem bar svo
brátt að að ekki varð undan vikist.
Nú hafa ráðherrar Alþýðubanda-
lagsins einir með Þjóðleikhúsið að
gera, og engum dettur í hug annað
en Þjóðleikhúsið fái áfram að safna
skuldum í anda velferðar og þeirrar
öreigalistar, sem ákveðin er á kaffl-
stofunni. Garri
VÍTT OG BREITT
Bókhaldsgróði
Sú furðufrétt barst um landið
fyrir helgina að ríkisspítalarnir og
Borgarspítalinn hafi verið reknir
með hagnaði á síðasta ári. Á sama
tíma er sami eymdarsöngurinn í
öðrum ríkisfyrirtækjum, bullandi
tap og vitlausum verðskrám kennt
um.
Töfralausnin i að snúa árlegu
milljarðatapi sjúkrahúsanna í
gróða er sú, að hætt var að
skammta þeim daggjöld, sem
aldrei stóðust í hálfrar aldar verð-
bólgufári, en starfsemin sett á föst
fjárlög.
Einhverjir spítalar eru enn rekn-
ir á daggjöldum og skiluðu þeir
tapi að venju á síðasta ári.
Forráðamenn sjúkrahúsa telja
að nokkrum sparnaði hafi verið við
komið í kaupi og kaupum á lækn-
ingagögnum margs konar og að
skammturinn sem föstu fjárlögin
úthluta einstökum sjúkrahúsum sé
hvatning til sparnaðar.
Eigi þetta við rök að styðjast
hefur það verið blygðunarlaust að
reka heilbrigðiskerfið á daggjöld-
um sem slumpað var á hver ættu að
vera, með þeim afleiðingum að
hvergi var reynt að spara. Gefið
var fyrirfram að sjúkrahúsin þyrftu
á ríkisaðstoð að halda til að jafna
af rekstrarhallann og skipti þá litlu
af hvaða stærðargráðu upphæðin
var.
Hinn sanni gróði
Rekstrarhagnaður eða tap
sjúkrahúsa er fyrst og fremst bók-
haldsatriði. Því er betra að útkom-
an sé ekki mikið á skjön við
bókfærslu fjárlaga. Það einfaldar
málin og auðveldar stjóm bæði
spítalanna og ríkisfjármálanna.
Gróði eða tap heilbrigðisþjón-
ustunnar er annars ekki bókhalds-
legs eðlis og jafnvel ekki fjármála-
legs.
Betra heilsufar, aðhlynning
þjáðra og það öryggi sem félagslegt
heilbrigðiskerfi veitir öllum þegn-
um þjóðfélagsins er hagnaðurinn
af rekstri spítalanna.
Tapið er það þegar sjúkrahúsin
geta ekki veitt þá þjónustu sem
þau em reist og rekin til að sinna.
Það er þegar sjúkir og þjáðir fá
ekki inni í spítölunum eða þá
læknismeðferð sem á þarf að halda
og er fyrir hendi nema fyrir þá sök
að hvorki er til starfsfólk né hús-
rými á sjúkrahúsunum til að veita.
Óhófsgróði
Fram kom í sambandi við gleði-
fregnina um hagnað af spítala-
rekstrinum, að hann sé að hluta til
kominn vegna Iokunar deilda um
lengri eða skemmri tíma.
Það er aðeins ein afsökun fyrir
lokun spítaladeilda. Hún er sú að
sjúklingar þurfi ekki á viðkomandi
spítaladeild að halda. Sú afsökun
heyrist einnig að ekki fáist starfs-
fólk til að reka deildirnar og því sé
þeim lokað. í þeim tilvikum er
oftast um launamál að ræða.
Mikið er talað um sparnað í
ríkisrekstri og ekki síst í heilbrigð-
iskerfinu. Þar er mjög einföld leið
til að spara, bara loka deildum og
jafnvel heilu sjúkrahúsunum og
láta fólk kveljast og deyja heima
hjá sér. Þetta var gert lengur en
elstu menn muna, en verður að
játast að gafst misjafnlega.
Velferðarþjóðfélagið, og spítal-
amir þar með, er ekki byggt upp
með það fyrir augum að skila
fjárhagslegum gróða. Sparnaður
sem dregur úr aðstoð við sjúka og
því heilsufarslega öryggi sem við
viljum búa við er ekki það sem
stefnt skal að.
Hitt er annað mál, að bmðl á
sjúkrahúsum og siðlausar launa-
tökur einstaklinga sem þar starfa
og em úr samhengi við allt annað
þjóðlíf en hér er Iifað, er almennu
heilbrigði og öryggi ekki til fram-
dráttar nema síður sé.
Óhófseyðsluna má spara. En
sjúkrahús em dýr í rekstri og eiga
að vera það. Þau eiga að vera búin
góðum tækjum og heilbrigðisstétt-
imar eiga að hafa góð laun, enda
er mikils af þeim krafíst.
Þama verður að varast öfgar og
rekstrarhagnaður spítala er síst til
fyrirmyndar ef hann kostar sam-
drátt og lokun og að sjúklingum sé
úthýst. OÓ