Tíminn - 28.06.1989, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Miövikudagur 28. júní 1989
BÓKMENNTIR
Dult og myrkt
Þorstelnn frá Hamrl:
Vatns götur og blóðs,
Iðunn, Rv. 1989.
Það þarf óneitanlega töluvert hug-
myndaflug til þess að láta sér detta í
hug að planta niður húsbóndalausu
Ijóni við veginn hér austur Mýrdals-
sand. Og það þarf vissulega tölu-
verða skáldgáfu til að ganga stðan
þannig frá þessari mynd í ljóði að
hún leiti á mann dögum saman eftir
að ljóðið hefur verið lesið í fyrsta
skipti.
En þannig fór þó fyrir þeim er hér
ritar. Það er nokkuð um liðið síðan
ég las þessa nýju ljóðabók Þorsteins
frá Hamri fyrst í gegn, og mynd hans
af ljóninu hef ég munað síðan.
Ljóðið heitir Hilling, og þar er því
lýst að skáldið hafi séð sofandi ljón
liggja við veginn á Mýrdalssandi.
Það „lætur sem það hafi gleymt hver
á það“ og skáldið óskar þess að
vonandi rati „eigandinn aldrei
þangað.“ Hann lýsir hrifningu sinni
yfir þessari sýn, dregur upp mynd af
því er ljónið geispar, „vakið til
hálfs“, móti sólinni, líkt og það vilji
mælast til þess að heimur þess „sé
háttvirtri sál yðar nægur...“ Og loks
lýkur ljóðinu með því að skáldið
mælir þessi spekingslegu orð: „Ég
hugsaði um það dögum saman á
Klaustri."
Annað ljóð í bókinni, sem einnig
hefur reynst leita býsna . sterkt á
hugann, heitir Heiðursgestir. Þar er
dregin upp mynd af mönnum, sem
verið er að heiðra fyrir stórvirki
þeirra, en sem eru eigi að síður eins
og dálítið utangátta, og ljóðinu lýkur
svo með þessum orðum:
Því dáðir höfðu þeir drýgt...
Já, drýgt að sönnu - hangandi
í þræðinum,
áiagaþræðinum,
veikasta þræðinum, svo veikum
að hann hrekkur í tvennt
ef talað er um hann.
Hér er listilega lagt út af vel kunnri
mynd, og má reyndar túlka á ýmsa
vegu. Einna beinast virðist þó liggja
við að skilja boðskapinn svo að oft
séu menn heiðraðir fyrir afrek, sem
í rauninni séu ekki annað en þau
verk sem lífið og aðstæðumar hafi
lagt á þá að vinna. Og er þá skáldlegt
orðalag vitaskuld útvatnað með
þeim hætti að jaðrar við móðgun við
skáldið.
Þorstein frá Hamri má víst orðið
hiklaust telja eitt fremsta ljóðskáld
þjóðarinnar, og víst er um það að í
þessari nýju bók bregst hann ekki
vonum lesenda sinna. Hér eru ein-
kenni hans hin sömu og lengstum
fyrr, dul og jafnvel myrk ljóð, þar
sem þó dyljast hvergi snilldartök
höfundar á máli og stíl, sem skóluð
eru með löngum og nánum kynnum
hans af íslenskri braghefð.
Þó er það ljóst að hann er hér í
yrkisefnavali í rauninni býsna langt
frá samtíma sínum, sem og landi
sínu og sögu þess. Hér er eitt ljóð
sem beinlínis vísar til Sturlungu, en
burtséð frá því gat ég ekki séð að
neitt ljóðanna væri sjáanlega í nein-
um beinum tengslum við atburði eða
persónur sem við þekkjum úr þjóð-
lífinu hér í kringum okkur.
Það er raunar einmitt í þessu sem
dulúð ljóðanna hér felst ekki hvað
síst. Þau eru innhverf og úr tengslum
við veruleikann í samfélaginu utan
þeirra. í þessu efni vinnur Þorsteinn
greinilega í anda þeirrar tísku, sem
hvað mest hefur verið áberandi í
ljóðagerðinni hér síðustu árin. Hann
skipar sér í raðir þess yfirgnæfandi
meirihluta núlifandi skálda sem sýna
samfélaginu allt í kringum sig lítinn
sem engan áhuga. Þvert á móti leita
þau inn á við, í sálarlíf sitt og
annarra, í leit að yrkisefnum. Jafn-
framt beita þau ríkulega margs kon-
ar líkingum og myndmáli við list-
ræna túlkun sína.
Þetta má vissulega telja bæði kost
og löst, en hinu er þó ekki að leyna
að þess er varla að vænta að almenn-
ur áhugi vakni hér á ljóðagerð
meðan fólk finnur ekki að hún snerti
á neinn hátt við þeim efnum sem það
er hvað mest að bjástra við svona
dags daglega. Þvert á móti er þá
alltaf hætt við að hún verði frekar
áhugamál tiltölulega fámenns hóps
fagurkera, sem stundi það að njóta
hennar á forsendum einhverrar list-
rænnar nautnar einnar saman.
En vera má þó að Þorsteinn frá
Hamri þurfi ekki svo ýkja miklar
áhyggjur að hafa út af þessu atriði.
Hann hefur víst fyrir löngu eignast
fjölmennan hóp aðdáenda sem les
ljóð hans sér til stöðugrar ánægju,
nánast óháð því um hvað þau fjalla.
En hinu er þó ekki að neita að
gaman væri að fá að sjá frá honum
ljóð sem fjölluðu um ívið fjölbreytt-
ari yrkisefni en þessi gera, eða með
öðru orðalagi, sem væru máski örlít-
ið útleitnari í átt til samtímans og
þess sem í kringum okkur er.
Þá er annað við þessa bók sem
telja verður áhugavert til skoðunar,
og það er form ljóðanna. Rími og
stuðlum hefur Þorsteinn vissulega
margoft beitt og lengi, og enda sýnt
að hann kann vel að fara með
hvortveggja.
Ljóðin hér eru að vísu ort undir
VEGAFRAMKVÆMDIR VESTFIRÐIR II
61 Djúpvegur
í Súðavíkurhlíð.
Klæðing 3,2 km.
61 Djúpvegur í Óshlíð.
Uppsetnlng á 200 m löngu
öryggisneti til vamar
grjóthmni.
65 Súgandafjarðarvegur.
Klæðing 6 km.
60 Vestfjarðavegur
um Dýrafjörð.
Undirbúningur brúargerðar.
120 m eftirspennt bitabrú.
Byrjað á niðurrekstri
I haust.
60 Vestfjarðavegur
á Dynjandisheiði.
Mölburður 8 km.
Snjóastaðir lagfærðir.
612 Örlygshafnarvegur
næst Örlygshöfn.
Mölburður 5 km.
60 Vestfjarðavegur
i Vatnsfirði.
Klæðing samtals 4,4 km.
62 Barðastrandarvegur
í Raknadalshlíð.
Lokið við 5 km, klæðing.
L'S S2i»>»- iSwaf -áí' í's i
Þorsteinn skáld frá Hamri.
því frjálsa og óbundna formi sem
hvað mest tíðkast nú orðið. En þó
dylst engum, sem eftir horfir, að hér
yrkir skáld sem hefur ákaflega glöggt
auga fyrir hrynjandi, sem og því
hlutverki sem hún gegnir reglubund-
in við alla ljóðagerð. Og jafnvel
bregður hér fýrir endarími af og til;
ég nefni sem dæmi erindi sem hér er
og heitir Rödd:
Skrælnaðu, tunguskrifli,
og þegiðu! Gatan
er lögð fyrir óp
sem æðinu jafnborið sé.
Þyrst? Svolftið saltvatn?
Á nú að kveða
um safarík aldin
á feysknu tré?
Hér er vissulega vel kveðið og skipu-
lega, en veita menn athygli endarím-
inu hérna? Það er í fjórða og áttunda
vísuorði, þar sem saman ríma „sé“
og „tré“, og gerir þetta sitt til jjess
að gefa erindinu heildstætt svipmót
og eitthvað í átt við ákveðna listræna
niðurstöðu.
Og hitt er líka og ekki síður
fróðlegt tfí skoðunar að veita því
athygli hve stuðlasetning gegnir hér
miklu hlutverki nánast um bókina
alla. Af handahófí gríp ég hér aftur
upp erindi sem heitir Myndin:
Hún fer á kreik
og flöktir um stíga
lífi gædd
aflit, unnum úrþoku;
glitra sem í tíbrá,
gárast sem í straumi
mjúkar, hrjúfar
í móðu dregnar
útlínur óljóst:
ævi manns á jörðu.
Veita menn því athygli að hér eru öll
fimm vísuorðapörin stuðluð saman
að fornum sið? Fyrst er það í „fer“
og „flöktir“, næst í „lífi“ og „lit“, þá
í „glitra“ og „gárast", síðan í
„mjúka'r“ og „móðu“, og loks í
„útlínur", „óljóst" og „ævi“.
Þetta þarf vitaskuld ekki að benda
þeim á sem handgengnir eru gamla
ljóðaarfinum, en óvíst er um hina.
Aftur á móti fer ekki á milli mála að
þetta atriði skapar ólíkt meiri festu
í verkið en ella væri. Og svo er
skemmst frá að segja að sambæri-
legri stuðlasetningu er hér beitt
meira og minna skipulega í þorra
ljóðanna. Fer að minni hyggju ekki
á milli mála að hún er það atriði sem
mestu veldur um þann mjúka klið
sem í þeim niðar og veldur því að
þau líkt og toga í lesandann til þess
að fara yfir þau aftur og aftur.
-esig
Þorlákssjóður og
Þorláks saga helga
Vorið 1984 gáfu St. Jósefssystur
Félagi kaþólskra leikmanna fjárhæð
til sjóðsstofnunar. Átti sjóðurinn að
nefnast Þorlákssjóður og var mark-
mið hans að efla starfsemi á sviði
kristilegra menningarmála.
Áður en langt um leið var stjórn
sjóðsins farin að undirbúa fyrsta
verkefni hans en það var ný útgáfa
af Þorláks sögu helga. Ásdísi Egils-
dóttur bókmenntafræðingi var falið
að búa bókina til prentunar og skrifa
formála að henni. Þegar á undirbún-
ing útgáfunnar leið var ákveðið að
miða útkomutímann við heimsókn
Jóhannesar Páls II páfa hingað til
lands, dagana 3. og 4. júní s.l. Það
áform tókst og var páfa afhent að
gjöf sérbundið eintak bókarinnar
við messuna sem hann söng úti fyrir
Kristskirkju í Landakoti 4. júní.
Annað sérbundið eintak var sent
forseta íslands.
Bókin hefur nú verið send á
almennan markað og er það sam-
hljóða dómur bókavina um hana að
vel hafi tekist til um alla útgáfuna.
Er prentað á 7. blaðsíðu hennar að
þessi útgáfa sé tileinkuð heimsókn
Jóhannesar Páls Ií páfa hingað til
lands. • ‘ 5 c • • -. -• i. . . .
Hér er um að ræða elstu gerð
Þorláks sögu helga ásamt Jarteina-
bók og efni úr yngri gerðum sögunn-
ar, sem er prentað í viðbæti. Bókin
er prentuð, hönnuð og bundin í
Prentsmiðjunni Odda og er 227
blaðsíður.
Lánist þessi útgáfa eins og til er
ætlast, hyggst sjóðsstjórnin halda
áfram útgáfu góðra bóka frá fornum
tíma og miða við það að þessi
öndvegisrit verði tiltæk öllum al-
menningi í gerð sem sé skilningi
venjulegs lesanda ekki ofviða, þ.e.,
að stafsetning sé færð til nútíma-
venju en hið fagra gullaldarmál njóti
sín til fulls. Torskilin orð verða
skýrð neðanmáls en tilvitnana getið