Tíminn - 06.07.1989, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Tímiiui
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknárflokkurinn og
_____Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aðstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
Birgir Guðmundsson
Eggert Skúlason
SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavfk. Sími: 686300. Auglýsingasími:
' 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f.
Frá og með 1. mars hækkar:
. Mánaðaráskrift í kr. 900.-, verð I lausasölu í 80,- kr. og 100,- kr. um
■ helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 595.- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Skýring á
rekstrarvanda
Hin erfiða fjárhagstaða loðdýraræktarinnar er nú til
ítarlegrar umræðu og athugunar hjá landbúnaðarráð-
herra og Stofnlánadeild landbúnaðarins.
Umræður á almennum vettvangi hafa verið miklar
um stöðu loðdýraræktarinnar undanfama mánuði, þar
sem öll áhersla hefur verið lögð á að lýsa fjárhagsástandi
greinarinnar eins og það er fremur en að skýra ástæður
þess að rekstur loðdýrabúa hefur þróast svo til hins
verra sem raun ber vitni.
Hákon Sigurgrímsson, framkvæmdastjóri Stéttar-
sambands bænda, ritar tímabæra grein um þetta efni hér
í blaðinu í gær. Greinin hefur að geyma skilmerkilegt
yfirlit yfir sögu loðdýraræktar hér á landi hin síðari ár.
Niðurstaða greinarhöfundar er sú að loðdýrarækt sé í
raun og veru góður kostur sem atvinnugrein á íslandi.
Hún er að vísu sveiflukennd og á þar sammerkt með
stóriðjugreinum á borð við áliðnað og járnblendisfram-
leiðslu, en verð- og markaðssveiflur í loðdýrarækt em
engan veginn óeðlilegar út af fyrir sig, heldur áhættu-
þáttur sem fylgir ýmsum iðnaðar- og atvinnugreinum,
þ. á m. þeirri stóriðju, sem íslendingar hafa kynni af.
Hákon Sigurgrímsson vill því hnekkja þeirri skoðun,
sem ber á í umræðu augnabliksins, að loðdýrarækt sé af
sjálfri sér vonlaus atvinnugrein. Hann sýnir fram á það
að núverandi erfiðleikar loðdýraræktar stafi af sömu
orsökum og rekstrarvandi útflutningsgreina yfirleitt.
Að áliti Hákonar er enginn eðlismunur á rekstrarvanda
sjávarútvegsgreina og loðdýraræktar..
Orðrétt segir Hákon Sigurgrímsson:
„Peir erfiðleikar sem loðdýraræktin á við að stríða
eiga rætur sínar að rekja til margra samverkandi þátta,
og verða þeir mikilvægustu nefndir hér.
í fyrsta lagi skal nefnt tekjutap vegna misgengis á
innlendri verðþróun og gengisskráningu. Heildarverð-
mæti loðdýraframleiðslunnar á ámnum 1981-1988 er
um 1,8 milljarðar króna miðað við markaðsverð skinna.
Ef gengið hefði fylgt innlendri lánskjaravísitölu umrædd
ár hefði verðmæti sömu framleiðslu numið 2,3 milljörð-
um króna. Mismunurinn er 500 milljónir króna eða
28%. Tap loðdýraræktarinnar vegna fastgengisstefn-
unnar er um 500 milljónir þessi ár.“
Síðan rekur greinarhöfundur aðra meginástæðu þess
að hagur loðdýraræktar er svo erfiður sem raun ber vitni
og segir: „Áhrif lánskjara á loðdýraræktina em þau, að
hún getur ekki staðið undir þeim fremur en aðrar
útflutningsgreinar. Rekstrargmndvöllur fyrirtækja, sem
búa við slíkar aðstæður er enginn.“
Miðað við þær skýringar og röksemdir sem Hákon
Sigurgrímsson hefur fram að færa um rekstrarvanda
loðdýraræktar er það niðurstaða hans að allt tal um að
leggja loðdýrarækt niður sé á miklum misskilningi
byggt. Hann bendir að sjálfsögðu á hvað í húfi sé fyrir
loðdýrabændur og fjölskyldur þeirra, ef til slíks kemur.
Meginniðurstaðan af umfjöllun framkvæmdastjóra
Stéttarsambands bænda er sú að loðdýrarækt henti
íslenskum aðstæðum ef almenn rekstrarskilyrði séu
fyrir hendi. Hann bendir á að loðdýraræktin á við sama
meginvanda að stríða og aðrar útflutningsgreinar, þ.e.
mikla verðbólgu og kostnaðarhækkanir af þeim sökum,
auk mikils lánsfjárkostnaðar. - Þessi rök framkvæmdas-
tjórans eru sannfærandi og ekki auðhrakin. Úrlausn á
vanda loðdýraræktar ber að miða við þau en ekki
hleypidóma.
Fimmtudagur 6. júlí 1989
GARRI
Utkiálki af EB
Það er í rauninni alveg stór-
furðulegt að svo er að sjá að hér á
landi sé nú orðið allstór hópur
fólks sem er farinn að hallast að því
í fúllri alvöru að við íslendingar
sækjum um aðild að Evrópubanda-
laginu. Þetta hefur bæði verið að
koma fram í ummælum ýmissa
áberandi manna í ýmsum starfs-
greinum og í skoðanakönnunum.
Hins vegar hefur farið minna
fýrir röksemdum fyrir þessu. Hvað
þá að nokkur umtalsverð almenn
umræða hafi farið fram um máUð.
Og er reyndar ekki að sjá að þeir,
sem famir era að haUast að þessu,
geri sér í rauninni nokkra grein
fyrir þvi hvað þeir eru að predika.
Helst er að sjá að hér sé fyrst og
fremst um að ræða eins konar
örvæntingaróp atvinnurekenda í
ýmsum starfsgreinum sem geta
ekki rekið fyrirtæki sín með næg-
um gróða á heimamarkaði en gera
sér einhverjar gyUivonir um að
betur kunni að ganga ef þeir fái
aðgang að hinum margfalt stærra
markaði EB.
Verstöðvarstefnan
Hér er hins vegar um hreina og
klára verstöðvarstefnu að ræða.
Með öðrum orðum er hér verið að
kaUa á það að ísland verði að
afskekktum útkjálka í stórri ríkja-
samsteypu. Og erfitt er að sjá
annað en að héðan myndi með því
móti færast aUt sem heitir sjálfsfor-
ræði þjóðarinnar, væntanlega út tU
Brassel í Belgíu, en eftir stæði
landið sem ein saman verstöð og
útkjálki í miðju Norður-Atlants-
hafinu. Er það kannski eitthvað í
þá áttina sem menn eru að óska
eftir?
Og er þá ógleymt hinu að hér á
öldinni sem leið og í byrjun þessar-
ar háðu íslendingar harða baráttu
fyrir því að verða sjálfstæðir undan
Dönum og ná aUri stjóra eigin
mála í sínar hendur. Það fer ekki á
miUi mála að það er þessari stefnu
og þessari baráttu að þakka að í
dag búum við hér í því sem engin
leið er að kalla annað en velferðar-
þjóðfélag á vestrænan mæUkvarða.
Það var sjálfstæðið sem á sínum
tíma hleypti þeim kjarki og dugn-
aði í þjóðina sem dugði tU þess að
rífa hér aUt atvinnuUf upp og skapa
þá velmegun sem við búum við
núna.
Hins vegar er ekki annað að sjá
en að talsmenn aðUdar að EB vUji
nú kasta þessu öUu fyrir róða. Með
aðUd þar myndi vinnumarkaður
hér opnast. Sömuleiðis verslun-
armarkaður og Qármagnsmarkað-
ur. íslensk fyrirtæki myndu hvert
af öðru hrynja í miskunnariausri
samkeppni við risana úti í EB. Og
er þá ógleymt fiskimiðunum sem
við háðum á sínum tíma hvert
þorskastríðið af öðra tU að ná
yfirráðum yfir. Hér myndu erlend
fiskiskip aftur fara að skaka á
miðunum, jafnvel aUt upp undir
landsteina.
Nýlenda frá Brussel
Sannleikurinn er sá að með aðild
að EB væri sjálfstæði okkar stefnt
í voða. Sú hætta lægi þá beint fyrir
að við sætum einn daginn uppi sem
afskekkt og útafliggjandi nýlenda
frá höfuðborginni í Brussel. Eins
og i öðrum nýlendum væri hér
ekkert að gerast. ÖU framkvæmda-
semi væri drepin í dróma, vegna
þess að í öUum málum yrði að
sækja undir höfðingjana þar syðra.
Hér byggju ekki lengur frjálsir
menn í frjálsu landi. Við værum
komin í sömu spor og á meðan við
vorum nýlenda frá Danmörku.
Harla óskemmtíleg aðstaða yrði
það, og við það myndi bætast hitt
að héðan myndi upphefjast stór-
feUdur atgervisflótti. Ungt fólk,
með hæfileika, sérfræðiþekkingu
og nægan dugnað til að brjótast
áfram á eigin spýtur, sæi hér enga
möguleika á mannsæmandi Ufi,
þar sem þvi gæfist tækifæri til að
nýta hæfileika sína og menntun,
hvað þá að fá útrás fyrir krafta
sína. Það myndi flýja suður á
bóginn, í þéttbýU Vestur-Evrópu,
þar sem möguleikarair væra marg-
faldir á við það sem gerðist heima.
Eftir stæðu gamalmenni og þeir
fáu sem vaUð hefðu sér starfsvett-
vang á flskiskipaflotanum. Það er
að segja ef ÖU innlend útgerð
myndi þá ekki leggjast af Uka og
færast yfir tíl landa eins og Bret-
Iands og Vestur-Þýskalands. Þá
mætti víst segja að til Utils hefðum
við háð þorskastríðin.
Hér er þvi greinUegt að við
þurfum að hugsa okkar gang. Þjóð-
in hefur Iagt á sig ómælt erfiði við
að byggja hér upp nútímaþjóðfé-
lag, ekki síst í atvinnulegum
efnum. Lega landsins veldur því
hins vegar að þessi uppbygging ÖU
er í stórhættu ef í nokkru er slakað
til í sjálfstæði þjóðarinnar og eigin
ákvörðunarrétti hennar um mál
sín. Við getum lent í því að landið
verði að afskekktri verstöð ef ekki
er að gáð. Hér er því greinUegt að
vel þarf að standa á verði. Garri.
VÍTT OG BREITT
Hámenntaðir gröfustjórar
Það er eins með íslenskan vinnu-
markað og fiskimiðin, að aldrei er
á vísan að róa þótt ávallt sé gengið
að því sem vísu að fiskislóðin sé
ótæmandi og að vinnuaflsskortur
hrjái atvinnulífið, sérstaklega hvað
varðar sérfræðinga og langskóla-
fólk. Meiri menntun og fleiri sér-
fræðinga er krafa menntakerfis og
háskóla. Öflugar rannsóknir í þágu
lífefnaiðnaðar stefna að því háa
marki að finna upp enn eina roð-
flettiaðferðina á sama tíma og
þjóðin tapar 8 milljörðum í gjald-
eyri vegna þess að fiskur úldnar í
höndunum á fúskurum sem senda
hann á erlendan markað.
Fiskiðnaðarskóli ríkisins er ekki
hálfsetinn.
Samkvæmt skrám hefur atvinnu-
leysi ekki verið meira hér á landi
en það er nú síðan síldin hvarf
1968. Samtímis leggja ríki og sveit-
arfélög fram æmar fjárfúlgur til
atvinnubóta skólafólks.
Sjálfstæðir bókhaldarar
Síðan viðskiptafræðin var fundin
upp hefur atvinnulífið gleypt upp
vísindamenn greinarinnar eins og
heitar lummur. Nú getur að líta í
blöðum, að viðskiptafræðingar
vinni sumir hverjir við þjóðnýt
störf á sjó og skurðgröfum.
Svolítil úttekt var gerð á þessum
málum í Tímanum í gær og ber
starfsmönnum ráðningarstofnana
saman um að offramleiðsla sé
greinilega í nokkmm greinum í
fræðum viðskipta og rekstrar og
jafnvel í hinni mögnuðu tölvunar-
fræði. Fyrirtæki minnka við sig og
reyna að komast af án dýrasta
starfskraftsins og eru því skurð-
gröfustjórar að verða hámennta-
stétt.
Athygli er vert að ráðningar-
stjórar telja að þrátt fyrir offram-
leiðslu á hámenntaskrifstofumönn-
um, sé hörgull á góðum ritumm og
bókhöldurum sem geta unnið
sjálfstætt.
Vinnuettirlitið - ótvírætt brot á vinnuverndarlögum:
Lögbrot lækna skárri
eldur en fiskitæ
5SBBJBSS&

Vinnumarkaðurinn er skrýtin
skepna og ekki er allt sem sýnist
þegar ýmist er kvartað yfir að
hörgull sé á vinnuafli eða atvinnu.
í útlöndum starfa 300 íslenskir
læknar sem hlotið hafa að minnsta
kosti 20 ára menntun á íslandi, en
stundað síðan sérfræðinám erlend-
is. Fullyrt er að mikill meirihluti
þessara lækna, og makar þeirra,
vilji meira en gjaman starfa í
ættlandi sínu, en þess er ekki
kostur þar sem fáar stöður eru
lausar.
Leikið á kerfi
Sé enn vitnað í Tímafrétt er
deginum ljósara, að aðstoðarlækn-
ar á sjúkrahúsum vinna á vöktum
í allt að tvo sólarhringa samfleytt.
Svona vinnuþrælkun er ólögleg
og réttast er að sleppa vangaveltum
um hversu mannúðleg hún er.
Vafasamt er að sparnaður sé af því
að ráða ekki fleiri aðstoðarlækna,
þar sem yfirvinnugreiðslur til
þeirra sem fá vinnu er þeim mun
meiri sem þeir eru færri. Þessi langi
vinnutími er til þess sniðinn að
vinnuþrælarnir fái upp undir það
eins hátt kaup og þeir sjúkrahús-
læknar sem bera aðra titla og hafa
miklum mun minni vinnuskyldu.
Síðan 1985 hefur yfirlæknum og
sérfræðingum fjölgað á ríkisspítul-
unum um 11, en einn aðstoðar-
//t* t
læknir bættist í hópinn á sama
tíma.
Allt er þetta leikur með samn-
inga og laun og er hálaunastörfum
fjölgað á sama tfma og vinnuþrælk-
un er viðhaldið til að púlsjálkamir
fái sæmilegt kaup.
Gjaldþrot og samdráttur herjar
nú á athafnalífið með sívaxandi
þunga. Falsspár og óskhyggja hafa
markað stefnuna og verslun með
peninga talin öðmm markmiðum
æðri og undirstöðuatvinnugrein.
Til þessa hefur sú kenning þótt
fullgild að offramleiðsla búvara og
offjárfesting í fiskiskipum væri sá
draugur sem sligaði þjóðarbúskap-
inn. Peningaumsvif, viðskiptaráð-
gjöf og margþætt tölvumennska
em greinar nútímans og framtíðar.
Upplýsingaöldin er mnnin upp.
Hins vegar gleymdist að það
getur líka verið offramleiðsla á
upplýsingunni og jafnvel vísinda-
legri þekkingu. En það gerir ekkert
til á meðan enn em laus sæti á
skurðgröfum og skipsrúm fyrir við-
skiptafræðinga.
Það gerir nefnilega ekkert til
þótt sá sem stjómar skurðgröfu
kunni að mata tölvur með hugbún-
aði eða sá sem dregur fisk úr sjó
hafi vísindalegt viðskiptavit.
En meira máli skiptir samt að sá
sem verkar fisk og selur kunni skil
á söluhæfri vöm og úldinni. OÓ
<r n r i in; • j J ?u:n nRnsvx uva