Tíminn - 10.12.1991, Blaðsíða 10

10 Tíminn__________________________________________________________________________ Þriðjudagur 10. desember 1991
Glæplr eru daglegt brauð f Bandarfkjunum og sórfræðlngar reikna með að hvert mannsbam verðl búið að verða sér úti um skot-
vopn um mlðja þessa öld.
í Bandaríkjunum verða glæpir og morð á skólagöngunum æ algengari:
Gagnfræðaskólanemar koma
með skotvopn í skólann
í Bandaríkjunum er tala yfir skráða glæpi sú hæsta í heiminum
og sífelit fleiri bera vopn á sér eða verða sér úti um þau. Gagn-
fræðaskólar landsins eru til dæmis að venjast því að nemendur
komi vopnaðir í skólann.
í nýlegri rannsókn, sem land-
læknisembættið þarlendis hefur
látið gera, kom í ljós að rúmlega
2,5 milljónir gagnfræðaskólanem-
enda eru vopnaðir byssum, hníf-
um, rakvélarblöðum og bareflum.
Hlutum sem eru til vandræða.
Ef piltar eru eingöngu athugaðir,
kemur í ljós að þriðjungur þeirra
ber vopn á sér öðru hverju. Mun
færri stúlkur virðast vera vopnað-
ar, því þegar þær eru meðtaldar,
lækkar þessi tala nokkuð eða niður
í einn af hverjum fimm.
Hjá menntamálaráðuneytinu í
Bandaríkjunum eru 12,5 milljónir
ungmenna skráð í gagnfræðaskóla
þar. Ef fimmtungur nemenda ber
vopn, má reikna með að það séu
2,5 milljónir vopnaðra nemenda á
göngum bandarískra gagnfræða-
skóla.
Tala þeirra, sem taka byssu með
sér í skólann daglega, hefur aukist
um 45 þúsund, úr 90 þúsundum
upp í 135 þúsund.
Á sama tíma og könnunin fór
fram, átti sér stað fjöldi slysa þar
sem nemendur með byssur áttu
hlut að máli.
í skóla í úthverfi Houston skaut
15 ára skólastúlka 17 ára skóla-
bróður sinn til bana.
í Boston var 17 ára piltur skotinn
í öxlina þar sem hann horfði á fót-
boltaleik í skólanum.
í Los Angeles var skotið á áhorf-
endur á fótboltaleik á milli skóla.
í Salt Lake City var skotið á kenn-
ara sem reyndi að skakka slagsmál.
í Longview í Texas endaði rifrildi
tveggja nemenda í skotbardaga.
Tveir nemendur, sem kom málið
ekkert við, særðust.
í skóla einum í Chicago gekk
nemandi inn í leikfimisalinn og
skaut 12 skotum á þá sem þar
voru. Aðeins kennarinn særðist
í höfuðborginni, Washington,
byrjaði skólaárið með skothríð í
skóla, sem er í nokkurra mínútna
fjarlægð frá Hvíta húsinu.
í Washington er tíðni glæpa hæst
í landinu og fólk þar kallar ekki allt
ömmu sína, en þar vakti þessi at-
burður mikla skelfingu.
Ritstjóri dagblaðsins Washington
Post segir að skólar borgarinnar
séu svo illa hannaðir að það sé ekki
hægt að halda uppi neinni öryggis-
gæslu í þeim; dyr séu margar og
aðgengilegar, svo og gluggar.
En þrátt fyrir gagnrýni á skóla í
Washington, er óhætt að segja að
þetta er ekki almennt um landið.
Tilraunir til að halda byssum og
öðrum vopnum fjarri kennslustof-
um hafa verið gerðar. í sumum
skólum eru nemendur látnir
ganga í gegnum málmleitarhlið,
svipað og er að finna á flugvöllum
til vopnaleitar. Þá er þeim bannað
að læsa skápum sínum og skipað
að halda á bókum, leikfimidóti og
öðru í glærum pokum eða töskum.
Samkvæmt heimildum frá Mið-
stöð um öryggi í skólum, þá er að
finna málmleitarhlið í fjórðungi af
fimmtíu stærstu skólum landsins.
Aðrir skólar hafa komið sér upp
kerfi, líkt og hjá hemum, að þegar
byssuskot heyrast eiga allir að
fleygja sér á gólfið.
Isumum skólum eru haldnar
sérstakar æfingar til að þjálfa nem-
endur í slíku. „í Seattle, Oakland
og Los Angeles er byrjað að kenna
krökkum hvað á að gera þegar
óeirðir eða skotárásir eiga sér
stað,“ segir Ronald Stephens,
framkvæmdastjóri Miðstöðvar um
öryggi í skólum.
Þrátt fyrir slíkar varúðarráðstaf-
anir segir Stephens að tala yfir
skotárásir þar sem einhver hefur
týnt lífi, hafi ekki minnkað á þessu
ári.
„Þetta vandamál hefur verið mjög
áberandi síðan 1987 og orðið æ al-
varlegra eftir því sem árin hafa lið-
ið,“ segir Stephens. „Þetta breiðist
líka út um landið. Ekki alls fyrir
löngu var skólaofbeldi bundið við
stórborgir við austur- og vestur-
ströndina þar sem unglingagengi
og eiturlyfjasalar eru sérstaklega
virkir. Núna er tilkynnt um ofbeldi
í skólum sem eru Iangt inni f landi,
þar sem stórhættuleg vopn eru
notuð,“ segir Stephens.
í Columbus, Ohio, hafa kennarar
fengið leiðbeiningar um hvað skuli
gera ef nemendur ráðast á þá.
Vopnaeign grunnskólanema er
kannski í beinu hlutfalli við skot-
vopnaeign almennings í Banda-
ríkjunum, en þar eru 201,831,000
skammbyssur, rifflar og haglabyss-
ur á skrá. Ekki er vitað hversu
mikið af vopnum er óskráð.
Sérfræðingar segja að ef svo fer
fram sem horfir, muni hver karl-
maður, kvenmaður og bam í
Bandaríkjunum eiga skotvopn um
miðjan þennan áratug.
„Krakkar hafa haft vopn með sér í
skólann í mörg ár,“ segir Stephens,
„en það sem við sjáum núna er, að
í stað þess að eiga venjulega vasa-
hnífa og hnúajárn em krakkamir
með skotvopn. Afleiðingarnar eru
hræðilegar." Reuter-SIS
Sveinn Sæmundsson.
Brotsjóir
Bókaútgáfan Setberg hefur gefið út
nýja sjómannabók eftir Svein Sæ-
mundsson, Brotsjór rís - lífssigling
Einars Bjamasonar skipstjóra.
Einar er Skaftfellingur sem fór ungur
á togara og var á sjónum í hartnær 30
ár. Einar varð skipstjóri um tvítugt.
Hann lenti í miklum harðræðum
þegar farþegaskip sigldi skip hans
niður í fárviðri fyrir Norðurlandi. Þar
fórust tveir skipverjar hans, en fyrir
harðfylgi hans björguðust aðrir tveir
og hann sjálfur.
Einar sigldi öU stríðsárin þar sem
hættur af völdum stríðstóla ógnuðu
hverju fleyi. Válynd veður á hafinu
og myrkvun urðu mörgum sjómönn-
um þung í skauti.
Við erfiðar aðstæður auðnaðist Einar
og skipshöfn hans að bjarga skip-
brotsmönnum sem í marga daga
höfðu verið slasaðir á fleka.
Einar Bjamason er búinn bestu kost-
um íslenskra sjómanna: óbilandi
kjarki, æðruleysi, áræði og heiðar-
leika ásamt frábærum hæfileikum til
skipstjómar.
Sveinn Sæmundsson skrifaði bókina
Brotsjór rís. Hann hefur áður skrifað
níu bækur um sjómenn, síðast um
Guðmund skipstjóra Kjæmested.
Sveinn skrifaði ásamt Steinari J. Lúð-
víkssyni bókina Fimmtíu flogin ár, at-
vinnuflugsögu íslendinga, sem kom
út f tveim bindum árin 1989 og 1990,
en Sveinn var blaðafulltrúi Flugleiða
og fyrirrennara þeirra í rúma þrjá
áratugi.
Mannanöfn
Bókaútgáfan Setberg hefur gefið út
bókina Hvaö á bamið aðheita? Séra
Karl Sigurbjömsson tók saman.
Hvað á bamið að heita? er spuming
sem allir verðandi foreldrar velta fyr-
ir sér meðan beðið er komu hins nýja
einstaklings.
Þessari bók er ætíað að hjálpa for-
eldrum við að svara þeirri spum-
ingu. Hér er birtur Iisti yfir 1500 ís-
lensk mannanöfn og gerð grein fyrir
merkingu þeirra eftir því sem unnt
er. Fjallað er um lög, reglur og sið-
venjur sem varða nafngjöf og skím í
íslensku þjóðfélagi og tlndur til
margvíslegur fróðleikur úr nafnasög-
unni.
BARNASÖGUR
OG ÆVINTÝRIÁ
SNÆLDUM
Sögumaður Heiðdís Norðf jörð
Hörpuútgáfan hefur endurútgefið
sex nýjcir sögusnældur fyrir böm.
Þær eru: Ævintýrin okkar 1 og 2 -
Ævintýri frá annarri stjömu 1 og 2 -
Strákurinn sem vildi eignast tunglið -
LítiII heimur Qólasnælda).
Bamasögur á snældum eiga vax-
andi vinsældum að fagna og eru kær-
komin hvíld frá sjónvarpinu. Flutn-
ingur Heiðdísar Norðfjörð á bama-
efni er vel kunnur, glæðir sögumar
lífi og eykur þannig enn á gildi
þeirra. Sögusnædlumau em fjölfald-
aðar í Hljóðrita. Brian Pilkington
teiknaði forsíðumyndir. Sögusnældur
Hörpuútgáfunnar em nú orðnar 18
talsins og fást f flestum bóka- og
hljómplötuverslunum.
Peninga- og lána-
mál
Út er komin bókin Bankar og peningar
á 19. og 20 öld eftir Karl Erich Bom.
Hann er prófessor í hag- og samfé-
lagssögu við háskólann í Töbingen
og meðlimur vísindaakademíunnar í
Mainz.
í bók þessari er rakin framvinda pen-
inga- og lánamála síðustu tvær ald-
imar; sagt er frá uppruna banka af
ýmsum toga; innlendum starfshátt-
um banka og alþjóðlegiun samskipt-
um þeirra; að auki flytur bókin ör-
stutt ágrip af sögu margra kunnra
banka.
Þýðandi er Haraldur Jóhannsson
hagfræðingur. Söluaðili er ísafoldar-
prentsmiðja hf.
Fyrir litla lestrarhesta
Litlir lestrarhestar er bókaflokkur sem gefinn er út af Máli og menningu. Bæk-
umar em ætlaðar bömum sem farin em að lesa sjálf og prentaðar með stóm
letri, mörgum myndum og góðu línubili.
Nú bætast fjórar bækur í þennan flokk, mismunandi að lengd og þyngd: Anís
og Ölviður eftir Tove Fagerholm, lítil saga um vináttuna í þýðingu Vilborgar
Dagbjartsdóttur; Fleiri böm í Ólátagarði eftir Astrid Lindgren, framhald bókar-
innar Bömin í Ólátagarði sem kom út í fyrra; Lottaflytur að heiman, lfka eftir
Astrid Lindgren, en báðar bækumóu þýddi Sigrún Ámadóttir; Skólasögur af
Frans er svo þriðja bókin um litla prakkarann Frans eftir Christine Nöstlinger í
'þýðingu Jórunnar Sigurðardóttur.
Bækumar em allar prentaðar f Prentsmiðjunni Odda.