Tíminn - 09.01.1992, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Fimmtudagur 9. janúar 1992
Tíminn
MÁLSVARl FRJÁLSLYNDIS, SAMVINHU OG FÉLACSHYGGJU
Útgefandi: Tlminn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aðstoðamtstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrimsson
Auglýsingastjóri: Steingrlmur Glslason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavlk Slmi: 686300.
Auglýsingasími: 680001. Kvöldsfmar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setnlng og umbrot: Tæknideild Tlmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1200,-, verð I lausasölu kr. 110,-
Grunnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Kommissarakeríl
ríkisstj ómarinnar
Eitt af því, sem nýsamþykkt fjárlög gera ráð fyr-
ir, er flatur niðurskurður á launum og rekstrar-
kostnaði ríkisstofnana.
Eitthvað virðist flökra að stjórnarherrunum að
vafasamt geti verið að þessi markmið náist.
Blekið er varla þornað á fjárlögunum þegar for-
sætisráðuneytið sendir breytingartillögu til
efnahagsnefndar Alþingis við frumvarp um ráð-
stafanir í ríkisfjármálum. Tillagan kveður á um
það að skipa menn eða nefnd manna til þess að
vera fjárhaldsmenn ríkisstofnana.
Tillaga þessi er dæmalaus fyrir margra hluta
sakir. Með þessu er lýst vantrausti á forustu-
menn ríkisstofnana. Tillagan er algjörlega óút-
fyllt ávísun um að raða mönnum inn í ríkiskerf-
ið eftir geðþótta ríkisstjórnarinnar og einstakra
ráðherra. Þetta er því undarlegra þar sem það
var eitt af lykilatriðum fjárlaganna að stöðva ný-
ráðningar hjá ríkinu.
Það er greinilegt að samskipti hinna nýju vald-
hafa við ríkisstarfsmenn og forstöðumenn stofn-
ana eru ekki nútímaleg. Framkvæmd niður-
skurðar og sparnaðar á að vera í gegnum nýtt
kommissarakerfi.
Með nútímalegum vinnubrögðum ætti að vera
hægt fyrir ríkisvaldið að fá forustumenn ríkis-
stofnana til samstarfs um sparnað. Ef árangur á
að verða, þarf að gera áætlanir til lengri tíma
heldur en eins árs um þann sparnað. Ríkisstarfs-
menn eru leiðir á því að það sé talað um allan
opinberan rekstur þannig að þar vinni ekkert
nema ómagar á þjóðfélaginu, eins og því miður
ber á. Hins vegar er það ekki leiðin til samstarfs
að einhver kommissar, sem stjórnvöldum er
þóknanlegur, sé sendur inn í ríkisstofnanir og
látinn ganga þar um eins og fíll í glervörubúð til
þess að kippa öllum hlutum í lag og spara á
stundinni. Slíkt er dæmt til að mistakast.
Gallinn við fjárlagagerð síðustu ára er sá að
engin stefnumótun hefur farið fram um það í
hvaða átt opinber starfsemi, þar á meðal starf-
semi ýmissa stofnana, á að þróast á einhverju
árabili. Alltaf hefur verið rokið til og alls konar
aðgerðir reyndar, flatur niðurskurður eða að-
gerðir sem eiga að skila sér á stundinni. Nú
keyrir um þverbak í þessu efni.
Ekki er vitað til þess að þessar fyrirætlanir
stjórnvalda um nýtt kommissarakerfi hafi verið
lagðar fyrir fjárlaganefnd Alþingis, sem er þó ný-
búin að fjalla um ríkisfjármálin.
Hitt er svo rétt að benda á í lokin að hér eru
auðvitað kærkomin tækifæri fyrir menn á upp-
leið í stjórnarflokkunum að verða kommissarar,
og er ekki að efa að eftirspurnin verður mikil.

Ahrifalausir þolendur
Samkvæmt íslenskri málvenju er
ekki hægt að tala um það sem
sparnað þegar neitað er að af-
henda tilteknum aðila eign sína.
Önnur orð eru notuð um fyrir-
brigðið.
Samkvæmt einni af mörgum
sparnaðartillögum ríkisstjórnar-
innar er sú að „spara“ 260 milljón-
ir króna með því að neita að af-
henda ellilífeyrisþegum lífeyri,
sem þeir eru búnir að borga gegn-
um tíðina með almanna-
tryggingagjaldi af launum
sínum.
En það eru einmitt laun-
þegar sem einir verða fyrir
að fá ekki réttmætan lífeyri sinn,
ef þessi svokallaði sparnaður ríkis-
stjórnarinnar nær fram að ganga.
Fólkið svikið um
rétt sinn
Magnús Magnússon, fyrrum fé-
lagsmálaráðherra, kallar tillögu
þessa siðleysi og bendir á að sumir
hverjir hafi í allt að þrjá áratugi
greitt reglulega nokkurs konar ið-
gjald, það er almannatrygginga-
gjald, til að njóta ellilífeyris þegar
67 ára aldri er náð.
Ráðherrann fyrrverandi hlýtur að
vita hvað hann syngur og hann
líkir þessu við að hirða lífeyris-
sjóði af fólki, sem safnað hefur í þá
og lítur á sem sína eign.
Vel má Iíta á þetta sem trygginga-
svik, þar sem fé er platað út úr
fólki og það fær síöan ekki endur-
greitt samkvæmt þeim skilmálum
sem það samdi um og greiddi fyr-
ir.
Þarna gengur ríkið í spor trygg-
ingafélaganna, sem leyfa sér upp
úr þurru að breyta tryggingaskil-
rnálum sér í hag án þess að minn-
ast á það einu orði við viðskipta-
menn sína og hætt einhliða að
greiða bætur fyrir þótt tryggingat-
aki hafí staðið 100% við sínar ið-
gjaldagreiðslur í þeirri heimsku-
legu trú að samningar séu gagn-
kvæmir og að þá beri að halda.
Allt í plati, segja svo tryggingafé-
lög og ríkisstjórn og taka til við að
„spara" með því að ganga á bak
samninga.
Ef sá, sem kaupir tryggingu,
hegðar sér á svipaðan hátt, eru það
kölluð tryggingasvik og eru refsi-
verð.
Friðhelgi hinna ríku
Sterk er sú árátta ráðamanna að
líta á vinnulaun sem sjálfsagðan
ránsfeng hvenær sem þeim er fjár
vant, sem er alltaf, eða taka sér
sjálfdæmi um að „spara".
Fjárupptakan frá ellilífeyrisþegum
er einvörðungu miðuð við þá sem
hafa atvinnutekjur, sem auðvitað
eru ekkert annað en launatekjur.
Allir aðrir ellilífeyrisþegar fá sitt
greitt að fullu, sama hve miklar
eignir þeirra og tekjur eru. Þannig
eru fjármagnstekjur undanþegnar
eignaupptöku fullorðna fólksins.
Þeir sem eiga hlutabréf, húseignir,
jarðir og hlunnindi, skuldabréf eða
hafa tekjur af afföllnum plöggum
svo sem húsbréfum og öðru því
sem gefur vel í aðra hönd, fá áfram
óskerta ellitryggingu og jafnvel
hærri en áður, þar sem einhvers
konar jöfnun á að eiga sér stað
milli þeirra, sem vinna fyrir kaupi,
og hinna sem ekkert kaup fá, en
geta sem best haft margfaldar tekj-
ur á við Iaunþegavesalingana.
Þeirra, sem ávallt eru taldir eiga
skilið að standa undir sköttum og
skyldum umfram aðra þegna þjóð-
félagsins.
Samkvæmt venjulegu íslensku
réttlæti fá tekjuhæstu stéttimar
innan launþegahreyfinganna ríf-
legan skattaafslátt og er hann heil-
agur.
Engir fulltrúar
Enginn neitar því að horfur í efna-
hagsmálum kalla á lækkandi út-
gjöld og meiri tekjur ríkissjóðs. En
það er undarlegt að á sama tíma og
eignafólk og fjármagnseigendur
eru skattfríir, og aukast fríðindi
hinna efnuðu fremur en hitt, skal
ávallt seilst í vasa launþega eftir
meiri tekjum hins opinbera, og svo
á að spara með því að hirða af þeim
ellilífeyrinn.
Engu er líkara en að launþegar
eigi aldrei fulltrúa meðal þeirra
sem leggja á ráðin um skattheimtu
og útgjöld lýðveldisins. Nógir eru
samt þrýstihópamir í öllum gátt-
um löggjafans og framkvæmda-
valdsins, þegar verja á rétt og rétt-
indi eignamanna og þeirra sem
meira hafa handa á milli, svo ekki
sé talað um styrkþegana alla og
heiðursfólkið sem þjóðin stendur í
sífelldri peningaskuld við.
Ekki linnir
hysteríukastinu
Enn eina ferðina hafa ráðuneyti,
fjölmiðlar og yfirleitt allt hávaða-
gengi samtímans sameinast í ösk-
urkór til að rífast og japla og
jamla og þvæla á torgum um
réttleysi þeirra, sem hvað
minnst mega sín í tilverunni.
Þeir eiga ekki einu sinni til-
verurétt og hræðilega eru þeir
margir, sem sjá sig knúna til að
vitna um skoðanir sínar um geð-
veika afbrotamenn frammi fyrir al-
þjóð.
Allt frá því að fáfræðin og ruglið
um réttleysi þeirra vanheilu
ógæfumanna, sem falla undir skil-
greininguna geðveikir afbrota-
menn, ærðist um í sölum Alþingis
og barst þaðan vítt og breitt um
kerfin og þjóðlífið, hefur verið
haldið á þessum málum af full-
komnu siðleysi og án nokkurrar
miskunnar gagnvart geðveilum.
Ótaldir eru allir þeir aðilar, sem
fundið hafa hjá sér hvatir til að
leggja steina í götur allra þeirra
áætlana, sem beinst hafa að því að
finna samastað fyrir þá aumustu
meðal geðsjúkra.
Svona málum á að vera hægt að
skipa að siðlegum hætti. Samastað
á að finna og velviljaðir menn, sem
eru hnútum kunnugir, eiga að
skipuleggja dvalarstað og meðferð
án þess að hálf þjóðin þurfi sérstak-
lega að tjá sig aftur og aftur um
hvað henni sýnist um vistun sjúk-
linga ,sem reynst hafa umhverfi
sínu hættulegir.
Einstakir hagsmunaaöilar í svona
málum eru ekki til og fjölmiðlum
ber engin skylda til að upplýsa um
skoðanir einhverra og einhverra
um vistun geðsjúkra.
Hysterían í kringum svona mál
eru flestum viðkomandi til vansa
og vonandi verður hægt að ráða
fram úr vandamálum varðandi
sjúkt fólk á geðslegri hátt en menn
og konur leyfa sér að viðhafa, þegar
geðveikir eiga í hlut
OÓ