Tíminn - 19.12.1995, Blaðsíða 4

4
Þri&judagur 19. desember 1995
MfMt
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: Jón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Gubmundsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmibja hf.
Mánabaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Óvissan staðfest
Kosningarnar í Rússlandi sýna aö þetta annaö
mesta stórveldi jaröarinnar er enn í mikilli pólit-
ískri jafnt sem efnahagslegri upplausn. Þetta upp-
lausnarástand hefur nú fært gamla kommúnista-
flokknum umtalsvert kosningafylgi og þegar þess-
ar línur eru ritaöar stefnir í aö kommúnistar veröi
sigurvegarar þingkosninganna á sunnudag. Þá
viröist gengi þjóöernisöfgamannsinns Zhirinov-
skys enn verulega mikiö. Þetta tvennt er því mikiö
áfall fyrir þá sem höföu vonast eftir sigri borgara-
legra umbótaflokka. Meöal þeirra sem þessi niöur-
staöa skapraunar er eflaust Boris Jeltsín forseti sem
fyrir kosingarnar lýsti því yfir í sjónvarpsávarpi aö
hann teldi brýnt aö Rússar „höfnuöu öflum fortíö-
arinnar" og aö þaö væru hættuleg mistök ef full-
trúum þessara fortíöarflokka yröu fengin völd.
Fréttaskýrendur eru aö sönnu ekki sammála um
þaö hversu alvarlegt áfall kosninganiöurstaöan á
sunnudag er lýöræöisþróuninni í Rússlandi og for-
setanum Boris Jeltsín. Sumir benda á aö saman-
lagöur styrkur kommúnista og þjóöernisöfga-
manna sé nú svipaöur og hann var í síöustu kosn-
ingum, munurinn sé aöeins sá aö kommúnistar
séu sterkari en þjóöernissinnar veikari. Þá benda
menn á aö rússneska þingiö, Dúman, sé þrátt fyrir
allt ekki sá aflgjafi sem menn vilji vera láta og aö
staöa þess gagnvart framkvæmdavaldinu, forseta
<?g ríkisstjórn, sé frekar veik. í framhaldi af því
hafa menn freistast til aö segja aö e.t.v. hafi ekki
oröiö neinar stórfenglegar breytingar með kosn-
ingunum. Hvað sem öllu líöur verður þó ekki hjá
því komist að viöurkenna að umbótaöflin unnu
ekki þartn sigur sem þau þurftu og því er enn auk-
ið á óvissuna í stjórnarfari þessa mikilvæga heims-
veldis.
Forsetakosningar hafa veriö boöaöar eftir hálft
ár og eölilega velta menn því fyrir sér hvort Jeltsín
muni fara fram enn eitt kjörtímabil, þrátt fyrir
heilsuleysi og andbyr af ýmsu tagi. Margir telja aö
hann eigi mikla möguleika á kosningu og sé jafn-
vel sá eini sem raunhæft er að ætla að geti j,stöðv-
að öfl fortíðarinnar". Vissulega er þaö kaldhæðni
örlaganna að svo mikilvægir þættir í framvindu
mannkynssögunnar yltu á þessum eina manni,
sem vestrænir sjónvarpsháhorfendur hafa hlegið
aö vegna óhefðbundinnar framkomu í sjónvarpi
viö hátíðleg tækifæri.
En hvort sem Rússland stefnir nú aftur til
kommúnískrar fortíöar eða ekki, þá er ljóst aö
stjórnmálastööugleiki í þessu víðlenda ríki stendur
á brauðfótum. Ovissa og aftur óvissa er þaö sem
einkennir stjórnmálin og þaö eitt út af fyrir sig
hefur víðtækar afleiðingar. Rússland er kjarnorku-
veldi og stórveldi sem vill blanda sér í heimsmála-
umræöuna og blandar sér í heimsmálaumræðuna
með virkum hætti. Óvissan í stjórnarfarinu inn á
viö smitar út í alþjóðasamstarfið, flækir þaö og tor-
veldar á marga lund. Þaö er því ekki síst á sviði al-
þjóðlegra samskipta sem niðurstöðu kosninganna
á sunnudag mun gæta með neikvæðum hætti.
Kosningarnar staðfestu óvissu og óöryggi en á al-
þjóðlegum vettvangi er afar mikilvægt aö óvissa,
tortryggni og misskilningur nái ekki aö einkenna
og spilla samvinnu ríkja.
Þjóbsöngur og íþróttir
Garri vill skora á Framsóknar-
flokkinn í Reykjanesi og for-
ráðamenn þingflokks framsókn-
armanna ab hleypa Unni Stef-
ánsdóttur varaþingmanni ekki á
þing. Unnur er nefnilega búin
ab heita því að flytja frumvarp
um nýjan þjóðsöng og gefur til
kynna að ástæðan sé sú að það
sé svo erfitt að syngja gamla
þjóðsönginn um „Gub vors
lands" á fótboltaleikjum. Unnur, sem sjálf er
íþróttamaður og komin af íþróttamönnum úr
Vorsabæ, er hér auðvitað að bera á borð gamlan
draum íþróttaibnabarins, en úr þeim herbúbum
hefur oft heyrst kvartað undan þjóbsöngnum.
Enda stendur ekki á stuðningi við málflutning
hennar úr herbúðum skipulagðra keppnisíþrótta.
En aðför íþróttahreyfingarinnar að þjóðsöngn-
um er auövitað ekki annað en dæmi um þá lág-
kúru og meðalmennsku sem ______________________________
tröllríöurþjóðfélaginu. Þaber erf- f ADDI
itt ab syngja þjóbsönginn og þá á ________Vlrtl\l\l
bara að skipta um þjóðsöng, svo
um Sókrates" sem hitti jú beint í
mark á sínum tíma og auðvelt
ætti að vera fyrir fótboltabullur
að kyrja í upphafi og endi fót-
boltaleiks.
Gamli þjóðsöngurinn hefur
afar mikilvæga skírskotun hjá
fjölmörgum þegnum þessarar
nýfrjálsu þjóðar. Hann er hátíb-
legur og órjúfanlega samofinn
lýðveldinu, fánanum og þjóð-
inni. íþróttaiðnaðurinn með allri sinni hags-
munagæslu og yfirbyggingu hefur hins vegar ekki
skilning á því, frekar en svo mörgu öðru. Þar hafa
menn mestan áhuga á að sparka bolta og svo snúa
þeir sér í hring.
Metna&arleysi
Miðað við þann keppnisanda, sem lagt er upp
____________ með í þessari hreyfingu, er ein-
kennilegt að það skuli ekki vera
_____ meiri metnaður til stabar en svo
ab allt sem er erfitt sé dæmt
einhverjar íþróttabullur geti gargað hann á áheyr-
endapöllum. í staðinn vilja menn ýmist fá „Eld-
gömlu ísafold" (sic!) af því að lagið hljómar svo
„fótboltalega", eins og Garri heyröi einn íþrótta-
forustumann fullyrða, eba eitthvert annað álíka
„íslenskt" lag.
Sönglagakeppni?
En íþróttamönnum finnst erfitt að syngja þjóð-
sönginn. Þá verður eitthvað undan ab láta og
sumir hafa verið að nefna að hafa bara sönglaga-
keppni um besta þjóðsönginn. Þjóðin er vön slík-
um keppnum úr Evróvision og vissulega má til
sanns vegar færa að fjölmörg ágætislög hafa kom-
ið þar fram. Þjóðsöngur með skagfirskri sveiflu að
hætti Geirmundar hlýtur því að koma til greina,
svo framarlega sem auðvelt sé fyrir íþróttamenn
aö syngja hann. Eða þá eitt af hinum vinsælu lög-
um Sverris Stormsker, eins og t.d. „Syngjum öll
ómögulegt. I staðinn fyrir að líta á það sem ögrun
og tækifæri að læra ab syngja þjóðsönginn, vilja
menn breyta honum. Garra sýnist ungmennafé-
lagsandinn nú vera nokkuð fjarri og ástæða aö
kalla hann til leiks á ný. Með sama áframhaldi
munu menn vilja breyta sjálfum íþróttunum
þannig að það verði ekki svona ansi erfitt að ná ár-
angri í þeim. Menn eru raunar þegar komnir vel á
veg í þeim efnum, því stærstur hluti þeirra, sem
telja sig til íþróttaáhugamanna, iðka engar íþrótt-
ir aörar en að horfa á íþróttir.
Garri er því þeirrar skoðunar að íþróttakonan
Unnur Stefánsdóttir, sem er þekkt fyrir kraftmikil
afrek á íþróttasviðinu, sé komin í afar slæman fé-
lagsskap íþróttaiðnabarins með þessum tillögu-
flutningi sínum. Garri treystir því hins vegar ab
Stefán faðir hennar, stórhlaupari frá Vorsabæ, taki
dóttur sína á teppið og leiði hana í allan sannleika
um íslenska þjóðsönginn. Þá væri kannski hægt
að hleypa stúlkunni inn á þing að nýju. Garri
Trúnaður við heimildarmenn
Agnes Bragadóttir.
Hérabsdómur Reykjavíkur kvab
fyrir helgi upp þann dóm að
Agnesi Bragadóttur, blaða-
manni á Morgunblaöinu, væri
„skylt ab koma fyrir dóm sem
vitni til skýrslugjafar í RLR-máli
nr. 3455/95". Umrætt mál
snýst um það hvort blaða-
manni ber að veita Rannsókn-
arlögreglunni upplýsingar um
heimildarmenn sína varðandi
greinaflokk, sem hann skrifaði
um fjármálalega niðurstööu
varðandi viðskipti Sambands
íslenskra samvinnufélaga ann-
ars vegar og Landsbankans hins
vegar.
Trúnabur blaðamanna við
heimildarmenn er lykilatriði
frjálsrar fjölmiblunar og einn af
hornsteinum siðareglna blaða-
manna um allan hinn sibmenntaða heim. Óvíða
hefur þessu grundvallaratriði veriö ögrab af yfir-
völdum, enda almennt viðurkennd sem sjálfsagður
og naubsynlegur hluti af leikreglum lýðræbisins.
Belgískur hryllingur
Þó hafa komið upp tilfelli þar sem menn hafa
réttlætt undantekningar frá þessu, og er þá eink-
um mibað vib að ef mannslíf
eða heilsa fólks sé í hættu, geti
verið réttlætanlegt að gera und-
antekningar. í Belgíu í haust fór ------------
fram talsverð umræða um þessi mál í tengslum
við rannsóknina á Willy Claes. Þótti framganga
rannsóknaraöila þá vera með ólíkindum, en til aö
komast framhjá trúnaði blaðamanna viö heimild-
armenn var m.a. framkvæmd húsleit á ritstjórn-
um og heimilum blaöamanna.
Þó hagsmunir þeir, sem voru í húfi í Belgíu, hafi
verið miklir og vörðuðu m.a. framtíð NATO, þá
þótti framkoma stjórnvalda gjörsamlega forkast-
anleg og niðurstaðan varð raunar sú að þab skilaði
mjög takmörkuðum rannsóknarárangri að ráöast
gegn fjölmiðlunum.
I úrskurði Héraðsdóms Reykjavíkur segir um
forsendur dómsins:
„Þess er þá fyrst að geta að þess sér hvergi stab í
gögnum málsins að sá aðili, sem trúnaður viröist
hafa verið brotinn gagnvart, hafi látið uppi álit
um að hann hafi skaðast vegna greinarskrifanna
rannsókn."
eða ab athugasemdir hafi verib
gerðar viö þau af hans hálfu. Nær-
lægast væri því að láta við svo búið
sitja. Allt að einu veröur hér að líta
til fleiri þátta. Eins og áður er við
vikið, beinist grunur rannsóknara
að tiltölulega fámennum hópi
manna, sem liggi þá allir, sekir
jafnt sem saklausir, undir grun um
ætlað þagnarskyldubrot.... Einnig
verður í þessu samhengi aö líta til
hlutverks þess abila sem hratt
rannsókninni af stað, þ.e. banka-
eftirlits Seðlabankans. Eins og nafn
þeirrar stofnunar gefur til kynna er
hún eftirlitsstofnun með bönkum
og sparisjóðum. Myndi það rýra
mjög skilvirkni eftirlitsins ef þeir
sem eftirlitinu sæta gætu með því
sem sýnist vera yfirboröslegar skýr-
ingar og svör komið sér undan
Á víbavangi
Ekki merkilegar forsendur
Eins og af þessu má ráða eru það ekki stórfeng-
legar forsendur til þvingunaraðgerða gegn blaða-
manni aö halda uppi trúnaðartrausti almennings
á forustumönnum í Landsbankanum. Þab er held-
ur ekki blaðamanna að sjá um að bankaeftirlitið
njóti trausts bankamanna. Á
það skal fallist að það er ömur-
leg staðreynd ab meðal stór-
-------------- hvelanna í Landsbankanum
skuli vera svo lítilsigldir einstaklingar að þeir
treysta sér ekki til að standa við orð sín að eigin
fmmkvæði og taka afleiðingum þess ab hafa rofið
trúnað. Hins vegar er jafnvel enn ömurlegra að
rannsóknaraðilar ætli ab kúga svipaðan trúnaðar-
brest út úr blaðamanni Morgunblaðsins.
Niðurstaða Héraðsdóms eru því mikil von-
brigði, en enn er von, þar sem málinu hefur verið
vísaö til Hæstaréttar. Verði niðurstaðan þar á
sömu lund og í Héraðsdómi, er viðbúið að blaða-
maður Morgunblaðsins muni enn neita að gefa
upplýsingar um heimildarmenn sína, enda er það
hið eina siðlega sem hann getur gert í stöbunni.
Þá er spurning hvort Agnes Bragadóttir þarf aö
hafa vistaskipti og fer tímabundið úr vist hjá
Matthíasi Johannessen ritstjóra til sonar hans
Haraldar fangelsisstjóra. Vonandi þarf ekki til þess
að koma. -BG