Tíminn - 19.12.1995, Blaðsíða 11

Þri&judagur 19. desember 1995

11
Fj arrænn en magnabur
Híbýli vindanna.
Böbvar Cubmundsson.
Mál og menning.
Tilviljunin og vonin eru kannski
sterkustu öflin í lífi hverrar mann-
eskju. Svo mikiö er víst að tilviljun-
in og þörfin fyrir að betrumbæta
sjálfan sig, afkomendur, umhverfi
og lífsafkomu eru aflvélar þessarar
viðamiklu sögulegu skáldsögu
Böðvars Guðmundssonar.
Sagan segir frá því hvernig for-
eldrar Ólafs fíólín ná saman af til-
viljun, þegar Jörundur hundadaga-
konungur hleypir föngum út í frels-
ið á valdadögum sínum. Sagan fylg-
ir svo Ólafi frá æsku þar sem hann
býr með móður sinni og systur sem
alþýðlegur stritarasonur fátæklinga.
Það er ekki fyrr en systir hans giftist
sér eldri presti að Olafur verður að
manneskju. Séra Jón tekur ástfóstri
við þennan dreng, kennir honum
ýmislegt til munns og handa, út-
vegar honum fiblustreng, sem Jón
Sigurðsson forseti sendir frá Köben,
og þar með þá andlegu næringu
sem Ólafur mun þarfnast á lífsleið-
inni. Jón deyr meðan Ólafur er enn
barn að aldri og þá hefst baslið. Ól-
afur kvænist Sæunni og getur ekki
hamið í sér náttúruna, þannig að
stúlkugreyið verbur sífellt þungað.
Svo kemur að þau geta ekki séð fyr-
ir sér og þurfa að segja sig til sveitar.
Þar með upphefst átakanlegt en ást-
ríkt basl ungra hreystilegra hjóna.
Dugur manna á 19. öld var ekki
mældur í dugnaði, heldur ætterni,
bústofni og jarbnæði og því varðar
engan um tónlistarhæfileika Ólafs
eba handlagni, því hann er og verð-
ur ómagi sem óþarfi er að borga fyr-
ir smávægileg viðvik.
Af tilviljun og þránni eftir betra
lífi lenda Sæunn og Ólafur í bylgju
vesturfara á síöasta fjórbungi 19.
aldar. Enn fleiri tilviljanir og ofur-
mennskir kraftar eru virkjaðir til ab
Böövar Guömundsson.
BÆKUR
LÓA ALDÍSARDÓTTIR
uppfylla þrána, sem verður til þess
að beygðum hópi íslendinga tekst
ab nema land í Kanada. Hrygglengj-
an réttist af og Ólafur fíólín verður
sinn eigin herra, að vísu í skuld, og
hreppsnefndarmaður. En baslið er
ekki úti enn og lífiö á Nýja íslandi
reynist engu aubveldara en á Frón-
inu. Ólafur bugast á ný, þrátt fyrir
að vera loks orðinn maður með
mönnum og fær jafnvel stundum
að vera fyrir mönnum.
Það er í raun með ólíkindum
hvernig Böðvari tekst að magna
upp tilfinningar persóna og þar
með hughrif lesenda með þeim stíl
sem hann tileinkar sér í sögunni.
Hann gerir sér ljóst ab feta þarf aðra
leiö að efninu en venja er til, svo að
bókin verði ekki líflaus endurtekn-
ing á þeim hillumetrum sem til eru
af íslenskum basl- og vesturfarasög-
um, svo sem gerst hefur í kvik-
myndagerð er segir frá stríöinu í Ví-
etnam og seinna heimsstríði. Stíll
og efnistök eru á þann veg að text-
inn verður nánast eins og milli-
göngumaður persóna og lesenda.
Tónninn er fjarrænn, jafnvel fjar-
Iægur, og allt að því ópersónulegur
og meb honum tekst Böðvari að
vekja upp hlutlæga samúð lesanda
með fólki og örlögum þess. Hljóm-
list textans er óvanaleg, ekki síst
vegna þess að textaheimurinn
hleypir inn í sig öllu frá kúkaþörf
barna til unaðssemda músíkur.
Fleiri höfundar hafa lýst súrsætum
þef baðstofanna og öbrum búkþefj-
um og - þörfum, en hér er allt sam-
ankomið. Lyktarskynið, tóneyrab,
myndvísin og hughrifin fá öll sinn
hlut í bókinni, en það var ekki síst
ánægjulegt að heyra barnsorg og sjá
hlandblauta barnsrassa á óþægileg-
um stundum. Þaö er nefnilega oft
með ólíkindum hvað börn í skáld-
sögum eru stillt þegar það hentar
fullorðnum, en hér skynjar lesand-
inn alltaf nærveru barnanna. Þau
geta rifist, heimtað og vælt — þótt
þau séu fátæklingabörn á 19. öld,
sem mér var kennt í barnabókun-
um að væru alltaf sátt við hverja
ögn sem ab þeim væri rétt.
Baslið er þvílíkt og raunirnar sem
herja á þetta vesalings fólk, að þab
er afrek hjá Böðvari að setja á bók
vitræna en jafnframt tilfinninga-
ríka sögu, sem er laus viö tepruskap
og væmni.
Til allrar lukku var þab ekki fyrr
en í lok sögu sem breytni Ólafs fí-
ólín verður ótrúverðug og skemmdi
því einungis fyrir síðustu síbunum.
Þab er óskiljanlegt hví Ólafur vill
snúa aftur heim, hann hefur ekkert
að hverfa til. Segist vilja sameina
böm sín, en ætlar ab skilja soninn
eftir á Nýja íslandi. Þessi hand-
vömm breytir því þó ekki að þessi
bók er afskaplega vönduö í alla aðra
staði og höfundi sínum til sóma.
Drög að góðri sögu
Sex augnablik.
Þorgrímur Þráinsson.
Fróbi.
Þorgrímur brýtur upp hefðbundið
línulegt form unglingasagna í
nýjustu bók sinni, sem fjallar um
Eirík Eirík Rögnvaldsson, vini
hans, fjölskyldu og stelpurnar
sem hann hrífst af.
Eiríkur Eiríkur, sem heitir í höf-
uöib á báðum öfum sínum, ætlar
að verða rithöfundur. Sextán ára
gamall notar hann því sumarfríið
til að skrifa ævisögu sína. Lesend-
ur fylgjast svo meö lífi Eiríks þetta
sumar, en söguþráburinn er brot-
inn upp með köflum úr ævisög-
unni.
Með þessu móti fá lesendur
inngrip í bæði persónu Eiríks,
hvernig hann bregst raunverulega
viö aðstæðum og hvernig mann-
eskja hann vill gefa sig út fyrir að
vera, en sú hlið snýr að lesendum
í ævisögunni.
Þetta form getur gefið mikla
möguleika, sem Þorgrímur nýtir
sér ekki fyllilega í sögunni, þar
sem munurinn milli Ævisögu-Ei-
ríks og Hversdags-Eiríks er ekki
nógu mikill til að hann nái að
dýpka persónu hans. Áhersla er
lögð á stórkarlalega drætti í fari
Eiríks, sem gengur vel upp í ævi-
sögu, en þeir drættir loða við
hinn raunverulega Eirík sem
söguhöfundur segir frá. Aörar per-
sónur eru einnig fremur svip-
myndir heldur en manneskjur,
sem er samt sem áður i samræmi
við heildarmynd sögunnar. Ka-
raktereinkenni sumra svipmynd-
anna voru þó býsna frjó og má
þar helst nefna áhuga Emilíu,
blindu stúlkunnar sem Eiríkur
verður hrifinn af, á umhverfis-
Þorgrímur Þráinsson.
BÆKUR
LÓA ALDÍSARDÓTTIR
hljóbum sem hún tekur upp á
segulband og nýtur þess ab hlusta
á þegar hún er heima við, en auk
þess áttu fleiri persónur skemmti-
lega spretti og var húmorinn og
frásagnarmáti Eiríks í ævisögunni
meginkostir bókarinnar.
Það, sem viröist helst verða
þessari sögu að falli, eru álags-
punktarnir sem segja frá dramat-
ískum atburbum, dauða, barns-
hvörfum og erfiðu upphafi lífs-
göngu ungrar stúlku. Víst er raun-
veruleikinn oft ótrúlegri en
skáldskapurinn og þótt dramatísk
æska Emilíu viröist yfirdrifin, þá
er ekkert fráleitt í henni. Hins veg-
ar er ekki nóg að koma Lærdómi
Lífsins að hjá lesendum skáld-
sögu, það þarf að vinna úr hon-
um. Að öðrum kosti virkar slík
dramatík ekki, eða réttara sagt: þá
kemur hún fyrir eins og illa unn-
inn afþreyingariðnaður, sem ein-
ungis er ætlaö ab kitla taugar og
grátkirtla en ekki sellur. Boðskap-
ur bókarinnar er þó mikilsveröur
og ekki ætlaður til að slæva lands-
ins unglinga fjöld. Sögunni lýkur
á táknrænni athöfn, sem endur-
speglar þennan boðskap. Sögu-
hetjan og vinur hans gera sér
grein fyrir því að það er á brattann
ab sækja. Þeir sjá fram á það ab
klífa þurfi fulloröinsfjallið og von-
ast til ab um síöir verði árangur
erfiðisins þroski og fullorbinsár.
{ bókinni eru ýmsar góðar hug-
myndir aö sögu. Sögu sem hefði
getaö orðið virkilega áhugaverö
— með frekari úrvinnslu og yfir-
legu — en verbur það ekki vegna
þess að lesandi hefur það á tilfinn-
ingunni ab hann sé ab lesa hand-
rit en ekki fullkláraða bók. ■
CEISLADISKAB
Liðtækt bítlaband
Komdu í byssó.
Tríó |óns Leifssonar.
Útgefandi: Ceimsteinn.
Tríó Jóns Leifssonar er ný
sveit á plötumarkaönum, en
fyrsta geislaplata tríósins
„Komdu í byssó" kom út fyrir
skömmu. Alls eru 16 lög á plöt-
unni og eru þau flest erlend lög,
sem hljóörituð voru á tónleik-
um. Bandinu viröist takast
einna best upp í flutningi eldri
„standarda", eins og í lögum
eftir þá félaga John og Paul og
fleiri. Það má því með nokkrum
sanni halda því fram aö Tríóið
sé liðtækt bítlaband í flutningi
laga eins og t.d. Oh Darling og
I'm Down.
Á geisladisknum er einnig að
finna nokkur frumsamin lög,
sem varla munu teljast til tíma-
mótaverka vegna þess hvað þau
eru álík annarri iðnaðarfram-
leiöslu, sem gengið hefur í ung-
linga landsins á undanförnum
árum. Hinsvegar dregur aulaleg-
ur húmorinn, sem er skotið inn
á milli einstakra laga, plötuna
töluvert niður. Af þeim sökum
hefði alveg mátt klippa hann
út, þótt meint grín hafi kannski
notiö sín í kynningu á milli laga
á tónleikum. Aftur á móti leynir
sér ekki að meölimir sveitarinn-
ar taka sjálfa sig ekki alltof há-
tíðlega og til marks um þaö er
kannski nafn sveitarinnar og
heiti plötunnar, en alls eru
fimm manns í bandinu. Það eru
þeir Tómas H. Jóhannesson, Jó-
hann G. Jóhannsson, Þorgils
Björgvinsson, Vilhjálmur Goöi
Fribriksson og Bergur Geirsson,
sem aðdáendur Bubba Mort-
hens kannast mætavel við. En
Bergur hefur m.a. verið bílstjóri
Bubba á ferðum hans um land-
ið, rótari o.fl.
Það er útgáfufyrirtæki Rúnars
Júlíussonar, Geimsteinn í Kefla-
vík sem gefur plötuna út, en
hún var hljóörituö að mestu
leyti á tónleikum á Gauki á
Stöng í haust sem leið. -grh
Hressilegt rokk
frá Deep Jimi
Seybie Sunsicks Rock 'n' Roll Circus.
Deep )imi and the Zep Creams.
Útgefandi: Ceimsteinn.
Dreifing: Japis.
Þeir félagar í rokksveitinni Deep
Jimi and the Zep Creams sendu
nýlega frá sér nýja geislaplötu,
sem heitir Seybie Sunsicks Rock 'n'
Roll Circus, sem er hressileg rokk-
plata með leikrænum tilþrifum og
mikilli leikgleði. Við hlustun fer
ekki á milli mála að menn hafa
haft gaman af því sem þeir voru að
gera og sköpunargleðin ríður ekki
við einteyming. Þarna er því á
feröinni hressilegt rokk á alþjóða-
vísu, sem ætti ab gleöja alla unn-
endur góðrar rokktónlistar.
Þessi nýi geisladiskur Deep Jimi
er sá fyrsti sem sveitin sendir frá
sér síðan áriö 1992, þegar platan
Funky Dinosaur kom út. Eins og
kunnugt er reyndu kapparnir fyrir
sér vestanhafs á. sínum tíma, en sú
tilraun ránn einhverra hluta vegna
út í sandinn. Þeir em því væntan-
lega reynslunni ríkari og aldrei að
vita nema hún komi þeim að
gagni síöar meir.
Fyrir utan sjálfa geislaplötuna
og efni hennar hefur umslagib
vakið töluveröa athygli, en þaö er
allt handunnið og gert úr gömlum
plötuumslögum. Það eru því engin
tvö eintök nákvæmlega eins, sem
gefur útgáfunni aukiö vægi.
Alls eru 12 lög á plötunni, sem
öll eru skrifuö á hljómsveitina, en
hana skipa þeir Björn Árnason sem
spilar á bassa, orgel, píanó og
hljómborb, Júlíus Guðmundsson á
trommur, flautu og sítar, Sigurður
Eyberg sér um sönginn og leikur
auk þess á munnhörpu, og Þór
Snorrason á gítar. Platan var hljóð-
rituö í Upptökuheimili Geim-
steins, sem er á neöri hæb einbýlis-
húss Rúnars Júlíussonar í Keflavík.
Hann er jafnframt framleiðandi
plötunnar og útgefandi.
-grh
I góbum sköpum
Papar.
Stöbin hf./Japis 1995.
Hljómsveitin Papar leikur kelt-
neska tónlist, eins og nafn sveitar-
innar gefur til kynna, og þó hér séu
prýðis hljómlistarmenn á ferðinni
viröast þeir ekki taka sjálfa sig mjög
hátíölega. Á þessum geisladiski eru
að nafninu til fimmtán lög, en þrjú
þessara laga eru í raun ekki annað
en stef og heildarflutningurinn á
„lögunum" tekur aðeins nokkrar
sekúndur. Það er í anda skemmti-
gildisins, sem er í fyrirrúmi á þess-
um diski, eins og raunar nafn hans
bendir til. Lögin eru flest í írskum
þjóðlagastíl og/eba þjóðlagarokkstíl
og hljóðfæraskipan og heildar-
hljómur er líka í þeim anda.
Þó eru skemmtilegar undantekn-
ingar á þessu, eins og sú súrrealíska
hugmynd að útsetja „Stál og hníf-
ur" í diskóútsetningu — sem raunar
kemur ágætlega út!
Galsinn er áberandi í gegnum
alla plötuna, en-hana mætti flokka
sem „stuðplötu", þess megnuga ab
hleypa fjöri í hvaða samkvæmi sem
er. Frægast hefur lagið Jameson orö-
ið í flutningi Papanna og er þaö á
þessum diski. Þetta er þó hreint ekki
besta lagiö á plötunni, því lög ein*
og „Mennirnir", „Brúökaup VllU
kokks" og síðast en ekki síst lagið
„Kiddi" eru öll ágætlega flutt lög.
-BG