Morgunblaðið - 13.03.2006, Blaðsíða 22

22 MÁNUDAGUR 13. MARS 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
MEÐ háþróaða upplýsingaþjón-
ustu, opnast margir möguleikar á
samfélagsbreytingum sem gaman
er að velta fyrir sér. Með nýja
möguleika á sviði upplýsingaþjón-
ustu, væri það ekki
æskilegt ef ein-
staklingurinn gæti
tekið virkan þátt í
ákvörðunum eins og:
– Landsvirkj-
unarmálinu og Imp-
regilo
– Öðrum virkjunum
– Að styðja stríðið í
Írak
– Að veita Bobby
Fischer íslenskan rík-
isborgararétt?
Þetta æskilega fyr-
irkomulag er ekki til
staðar í dag vegna
þess hversu ómögulegt það var að
koma á lýðveldi í sínu ’ideal’
formi. Lýðveldi þurfa að þróa ein-
hverskonar fulltrúastjórn (Repre-
sentative Government) – Alþingi.
Þessi kostur hefur verið langlífur
á Íslandi og hefur augljóslega
komið okkur þetta langt. En á
sama tíma hefur fulltrúastjórn í
för með sér mjög áhrifaríkar
breytingar á hinu ’fullkomna lýð-
veldi’.
Helsti ókostur fulltrúakerfisins
er sá að einstaklingurinn getur
einungis valið á milli stjórnmála-
manna en ekki haft neitt að segja
í þeim málefnum sem varða sam-
félagið. Þetta þýðir það að þjóðin
getur einungis myndað heild og
sameinast í ákvörðun þegar hún
er spurð hvort Nonni út í bæ eða
Sandra út við sæ sé betri.
Það fulltrúakerfi sem nú er í
gildi hefur orðið til þess að stétt
stjórnmálamanna ein-
okar allt ákvörð-
unarvald samfélags-
ins. Mér sárnar sú
hugsun að þjóð-
arheildinni, ímynd
hennar og afstöðu,
skuli vera stjórnað af
þessari einu stétt.
Það hjálpar heldur
ekki hvað við erum
fámennt samfélag.
Eins og raun ber vitni
getur þessi einokun
valds orðið til þess að
sérstakir hópar fólks í
samfélaginu geti orðið
geysilega valdamiklir og þannig
stýrt ákvörðunum sér í hag. Í fá-
mennu samfélagi er auðveldara að
mynda tengsl milli áhrifaríkra
hópa fólks – efnahagsráðandi og
pólitíkusar. Á Íslandi eru nauð-
synlega sterk tengsl á milli ríkra
og stjórnmálamanna.
Kerfið sjálft skapar þessa ein-
okun valds. Stéttaskiptingin gerir
stjórnmálamönnum kleift að tala
niður til almennings og afskrifa
afstöðu hans líkt og Davíð gerði
þegar 84% þjóðarinnar vildu vera
tekin af þeim lista sem studdi
stríðið í Írak (Jan. 2005). Stétt-
arskiptingin ýtir undir ’óttann við
múginn’; ýtir undir þá trú að ein-
staklingurinn hafi ekki hæfileika
til að mynda rökstudda ákvörðun í
pólitískum málefnum.
Það er ljóst að svo hægt sé að
vinna úr öllu því sem snertir póli-
tík í samfélaginu, verður lýðveldið
að mynda fulltrúakerfi. Það er því
ekki hægt að kasta stöðu stjórn-
málamanna á glæ, heldur verðum
við að endurhugsa þá milliliði sem
liggja á milli ákvörðunarinnar og
almennings.
Ég tel að með nýju upplýs-
ingakerfi og nýrri tækni getum
við þróað nýja kynslóð lýðræðis og
miðlað öllum samfélagstengdum
upplýsingum til almennings með
lágmarks kostnaði. Höfundur hef-
ur þróað hugmyndir um „Almiðil“
á Íslandi. Almiðill gefur Íslend-
ingum færi á að þróa lýðveldi
framtíðarinnar. Með Almiðli get-
um við forðast þær hindranir sem
lágu í vegi forfeðra okkar.
Aukið lýðræði á Íslandi
Þorsteinn Gestsson fjallar um
hvernig hægt er að nota upp-
lýsingatækni nútímans til þess
að auka frelsi og pólitísk áhrif
almennings
’Ég tel að með nýju upp-lýsingakerfi og nýrri
tækni, getum við þróað
nýja kynslóð lýðræðis og
miðlað öllum samfélags-
tengdum upplýsingum til
almennings með lág-
marks kostnaði. ‘
Þorsteinn
Gestsson
Höfundur starfar sem ráðgjafi hjá
Universal Public í New York.
TENGLAR
..............................................
http://gestsson.tripod.com/almidill
EIGENDUR álversins í
Straumsvík, ALCAN, upplýsti
Halldór Ágrímsson forsætisráð-
herra um það nýlega að þeir gætu
hugsað sér að loka álverinu ef ekki
væru möguleikar á að stækka það.
Af þessu tilefni kom góðvinur minn
Ögmundur Jónasson í
ræðustól á Alþingi og
taldi þá ALCAN-
menn hafa uppi hót-
anir við íslensk
stjórnvöld. Ég sé ekki
betur en þarna hafi
kapp stjórnarand-
stöðuþingmannsins
vikið fyrir forsjá eðli-
legra hygginda.
Hótun hefur því að-
eins einhverja merk-
ingu að sá sem fyrir
henni verður eigi eitt-
hvað verulegt á
hættu. Í þessu tilfelli
fer því víðsfjarri. Að
„hóta“ því að loka ál-
verinu í Straumsvík
hefur fleiri augljósa
kosti í för með sér en
galla. Vissulega
myndu margir harð-
duglegir starfsmenn
missa vinnuna, en Ís-
lendingar hafa langa reynslu af að
loka verksmiðjum. Þannig hafa
frystihús um land allt hætt starf-
semi undanfarna áratugi, vissulega
stundum með dapurlegum afleið-
ingum, en starfsfólkið hefur snúið
sér að öðru. Starfsfólk Straums-
víkur ætti miklu fleiri kosta völ en
fiskvinnslufólk í strandbyggðum
undanfarinna ára. Hafnarfjarð-
arbær myndi að sönnu missa ein-
hverjar tekjur í bili og Lands-
virkjun spón úr sínum aski, en það
stæði varla lengi.
Kostirnir við að loka álverinu yf-
irgnæfa þetta allt: Álverið stendur í
jaðri íbúðabyggðarinnar í Hafn-
arfirði og engum myndi detta í hug
að setja nýtt álver niður á þessum
stað núna. Með því að loka því
fengi Hafnarfjarðarbær verðmætt
byggingarland og gæti hagað
skipulagsmálum sínum á nýjan hátt
(og eitt stykki höfn að
auki til afnota).
Það sem mestu
skiptir þó er að með
lokum álversins myndu
„losna“ ein til tvær
stórar virkjanir með
þeim afleiðingum að
hægt væri að bjóða ís-
lenskum atvinnurekstri
miklu lægra verð á raf-
orku en hann þarf nú
að greiða (nánar um
þetta mál á http://
blog.central.is/hage/).
Til að byrja með yrði
ekki not fyrir alla þá
orku sem losnaði en
þróunin yrði sú að á
skömmum tíma myndu
spretta upp fyrirtæki
sem beinlínis sæju
starfsgrundvöll í lágu
orkuverði og rekstr-
arskilyrði hinna eldri
myndu stórbatna. Lágt
orkuverð er ígildi skattalækkana
eða lækkunar krónunnar fyrir út-
flutningsatvinnuvegina.
Það er þess vegna rangt að líta á
lokun álversins sem hótun: Þvert á
móti má hafa mikinn hag af henni.
Þess vegna hefði verið eðlilegt
fyrir forsætisráðherrann að svara
ALCAN: Já því ekki það – hentar
okkur ágætlega.
Því ekki það?
Helgi Guðmundsson fjallar
um álverið í Straumsvík
Helgi Guðmundsson
’Að „hóta“ þvíað loka álverinu í
Straumsvík hef-
ur fleiri augljósa
kosti í för með
sér en galla. ‘
Höfundur er rithöfundur og
fyrrverandi ritstjóri Þjóðviljans.
Framsóknarflokkurinn lifir á
erfiðum tímum. Allar götur frá
því sem hann tók við forystu í
ríkisstjórn hefir fylgið hrunið af
honum. Í venjulegu lýðræðisríki
myndi forystusauðurinn gerður
ábyrgur og settur af. En ekki á
Íslandi, enda standa Sjálfstæð-
isflokkurinn og Morgunblaðið
óbifanleg að baki honum.
Og eftir að flokkurinn hefir
losað sig við Árna Magnússon
segir nýi heilsuráðherrann í
Fréttablaðinu að öll togstreita
sé að baki og mikill einhugur
innan flokksins við breytingar,
sem í kjölfarið fylgdu.
Í venjulegum stjórn-
málaflokki myndi slíkt manntafl
ekki teljast til framdráttar. En
það á greinilega ekki við um
Framsóknarflokkinn.
Morgunblaðið er harmi slegið
í leiðara sínum mánudaginn 6.
marz sl. Sér þó ljós í myrkrinu:
Árni Magnússon muni njóta
mikillar virðingar fyrir vikið,
Jón Kristjánsson hafi unnið
gott starf sem heilbrigðisráð-
hera, enda er hann ,,líka einn
þeirra stjórnmálamanna, sem
leggja sig fram um að nýta ráð-
herratíma sinn til góðra verka“,
og um Siv Friðleifsdóttur segir
það að nú ,,uppsker hún eins og
til var sáð á sínum tíma“, þ.e.
þegar henni var vikið úr rík-
isstjórn til að rýma fyrir Árna.
Þeim, sem hafa einhverja
nasasjón af stjórnarháttum for-
manns Framsóknarflokksins,
þarf engar sögur að segja af
brotthvarfi Árna Magnússonar.
Árni hefði ekki gert flokki sín-
um slíkan óleik að yfirgefa hann
eins og á stendur, nema fyrir
það að honum hefir ekki verið
vært.
Og nú sækja áhyggjur á
hjálparkokkana, þegar vinsæll
stýrimaður hefir verið látinn
taka pokann sinn. En þeir
Morgunblaðsmenn eru ekki hjá-
tækir sér fremur en fyrri dag-
inn. Strax þriðjudaginn 7. marz
voru þeir búnir að leysa gátuna.
Og ekki aðeins til að fylla í
skarðið í brúnni, heldur mann
til að taka við stjórn!
Í lok Staksteina segir þar:
,,En framsóknarmenn standa
frammi fyrir alvarlegri for-
ystukreppu. Þeir ættu að at-
huga vandlega hvort Finnur
Ingólfsson er ekki maðurinn til
að leysa þann vanda.“
Vanur maður Finnur, sem hóf
stjórnmálaferil sinn með próf-
kjörsbaráttu, sem verkfræðing-
urinn Guðmundur G. Þór-
arinsson getur borið vitni um
sem óheiðarlegri í mesta máta.
Og Staksteinar telja upp
kosti Finns, m.a.: ,,Hann hefur
praktíska afstöðu til mála, sem
kalla á úrlausn.“
Þessa fullyrðingu hefir Finn-
ur margsannað með tilþrifum
sínum í fjármálum. Að vísu
reyndist ráðgjöf hans fjármögn-
unarfyrirtækinu Lind hf. afar
,,ópraktísk“ á sínum tíma. En
hæfileika sína ,,praktíska“ sýndi
hann þeim mun betur við einka-
væðingu ríkisbankanna. Þar
kom honum einnig að góðu
haldi fóstbræðralagið við fram-
kvæmdastjóra Sjálfstæð-
isflokksins, Kjartan Gunn-
arsson. Þeir tveir
fjármálagarpar hafa saman náð
svo ,,praktískum“ árangri, að
treysta má á þá áfram sem
botnfestu í peningamálum nú-
verandi stjórnarflokka. Þessir
fósar tróna efstir á píramída
spillingar, sem gnæfir yfir í ís-
lenzku fjármálalífi, enda hafa
báðir ,,praktíska afstöðu til
mála, sem kalla á úrlausn“ án
samvizkutruflana.
Morgunblaðið kann að gefa
skjólstæðingum sínum heillaráð
sem í hag koma. Eins og Fram-
sóknarflokkurinn er nú úr garði
gerður til allra athafna, passar
Finnur Ingólfsson í stöðu for-
manns hans eins og flís við
rass.
Sverrir Hermannsson
Heillaráð
Höfundur er fv. formaður
Frjálslynda flokksins.
NÚ STYTTIST í sveitarstjórn-
arkosningar og þá leiða íbúar
byggðarlaga í auknum mæli hug-
ann að því hver staðan er í þeirra
sveitarfélagi. Þeir velta þá fyrir
sér þeim góðu hlutum
sem þeir búa við en
einnig hvers þeir
sakna og hvaða vænt-
ingar þeir hafa til
komandi kjörtímabils.
Koma þá upp í hug-
ann öll þau ólíku at-
riði sem hafa bein eða
óbein áhrif í daglegt
líf þeirra, afkomu og
líðan.
Áberandi eru mál
sem lúta að atvinnu-
möguleikum, mennt-
un og skólagöngu,
bæði á grunn- og
framhaldsskólastigi, jafnvel há-
skólastigi, heilsugæslu og hvers
konar þjónustu annarri sem talin
er sjálfsögð í nútímasamfélagi sem
kennir sig við almenna velferð. Í
Árborg og á Suðurlandi öllu hafa
samgöngumál verið ofarlega í um-
ræðunni undanfarnar vikur. Eink-
um hafa samgöngur milli Selfoss
og höfuðborgarsvæðisins verið
áberandi, bæði hvað varðar
breikkun Suðurlandsvegar og
strætóferðir milli svæðanna.
Meirihluti bæjarstjórnar hefur
unnið ötullega að því að fá Strætó
á milli Selfoss og Reykjavíkur og
margt bendir til þess að það verði
að veruleika. Það væri mikil bú-
setubót og myndi styrkja svæðið
allt til muna.
Hver sá sem ekur þessa leið
reglulega velkist ekki í vafa um að
bílaumferð milli Árborgarsvæð-
isins og Reykjavíkur hefur aukist
gífurlega hin allra síðustu ár,
reyndar svo að þessi umferðaræð
er löngu hætt að bera allan þenn-
an akstur svo vel sé. Er hart til
þess að vita að samgönguyfirvöld
hafi í engu brugðist við þrýstingi
af hálfu bæjarstjórnar Árborgar
eða SASS um brag-
arbót þar á hvað sem
góðum og gildum rök-
um líður. Auk þess er
sárgrætileg sú stað-
reynd að þingmenn
Samfylkingarinnar
hafi einir þingmanna
á Suðurlandi beitt sér
eitthvað í þessu mik-
ilvæga máli.
Allra síðustu ár
hefur átt sér stað í
Árborg slík þensla og
gróska á öllum svið-
um sem og fólks-
fjölgun að vart þekkj-
ast dæmi þess á íslenskan
mælikvarða, þróun sem ekki sér
nándar nærri fyrir endann á.
Meginstraumur aðfluttra liggur
frá höfuðborgarsvæðinu. Þessi
fólksfjölgun á sér eðlilega taug til
Reykjavíkursvæðisins, fólk sest
hér að en stundar margt hvert
áfram vinnu „fyrir sunnan“. Einn-
ig sækja nú þegar margir vinnu á
höfuðborgarsvæðinu sem búsettir
hafa verið hér austan fjalls mest-
an eða allan sinn aldur. Ef þessi
þróun á að fá að halda óhindruð
áfram verða umferðarmannvirki
milli svæðanna að vera undir það
búin. Þetta verða samgöngu-
yfirvöld að skilja.
Hugmyndum bæjaryfirvalda í
Árborg um samvinnu við Strætó
um fastar strætóferðir milli Sel-
foss og Reykjavíkur ber að fagna.
Slíkar ferðir koma á ýmsan hátt
til móts við þann þunga straum
fólks sem leggur leið sína á milli
staðanna og gera Suðurlandsvegi
kannski betur kleift að bera alla
þá umferð sem honum er ætlað
uns ríkisvaldið sér sóma sinn í að
fjölga akreinum í samræmi við
þörfina.
Í þessu sambandi má ekki
gleyma öðrum byggðarkjörnum
sveitarfélagsins, t.d. Eyrarbakka
og Stokkseyri. Spyrja má hvort
ekki sé eðlilegt að tengja þá staði
inn í fyrrnefndar hugmyndir þar
sem íbúar þeirra sækja orðið nær
alla þjónustu upp á Selfoss og
ekki að sjá í pípunum neinar af-
gerandi breytingar þar á. Víst er
að margir íbúar þorpanna við
ströndina myndu taka slíkri þjón-
ustu opnum örmum.
Víða má bera niður þegar sam-
göngumál eru annars vegar og
það sem hér hefur verið tæpt á
snýr fyrst og fremst að umferð
milli Reykjavíkursvæðisins og Ár-
borgar. Samgöngur innan sveitar-
félagsins eru ekki síður mikilvægt
mál sem gefa verður gaum og
velta þarf fyrir sér öllum mögu-
leikum sem til bóta geta talist. Sú
umfjöllun bíður annarrar greinar.
Árborgarvagninn
og umferðin austur
Böðvar Bjarki Þorsteinsson
fjallar um málefni Árborgar ’Allra síðustu ár hefurátt sér stað í Árborg slík
þensla og gróska á öllum
sviðum sem og fólks-
fjölgun að vart þekkjast
dæmi slíks á íslenskan
mælikvarða …‘
Böðvar Bjarki
Þorsteinsson
Höfundur skipar 4. sæti á lista
Samfylkingarinnar í Árborg.