Morgunblaðið - 16.12.2006, Blaðsíða 46

46 LAUGARDAGUR 16. DESEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
NORÐLENDINGAR tóku Ice-
land Express opnum örmum, þegar
þeir buðu upp á beint flug frá Ak-
ureyri til Evrópu í sumar og haust.
En hvernig stóðu þeir sig? Ég hef
flogið með þeim níu sinnum síðan í
febrúar 2005 og þar af þrisvar í beinu
flugi frá Akureyri.
Ég get ekki séð annað en sætanýt-
ing í þeim ferðum hafi verið síst verri
frá Akureyri en Kefla-
vík.
En hvernig hefur
Iceland Express staðið
sig? Vel til að byrja
með, þá var áætlun
haldið ágætlega. Þess
ber að geta að starfs-
fólk um borð í vélunum
er í alla staði þægilegt
og rækir starf sitt af al-
úð og kostgæfni.
Þegar fór að líða á
haustið hefur þetta
breyst heldur hressi-
lega. Það eru eilífar
seinkanir á flestum
flugleiðum og oft reynt að skella
skuldinni á aðra. Ég veit, því ég hef
kannað málið, að ekki í neinu tilfelli er
röskun á áætlun þjónustunni hér á
Akureyrarflugvelli að kenna. Tók svo
steininn úr þegar farþegar frá Kaup-
mannahöfn til Akureyrar núna 12.
nóv. eftir mikla seinkun, þurftu að
lenda í Keflavík og voru fluttir með
rútum til Akureyrar. Þær skýringar
sem fengust gefnar voru að ekki væri
hægt að lenda á Akureyri. Þetta er
ekki rétt því á umræddum tíma var
hæglætisveður og vindur um 5 m/s og
því vel flugfært. Þetta er hægt að fá
staðfest hjá flugturni. Ástæðan var
sennilega sú að nota þurfti vélina í
annað verkefni og því varð að losa
hana strax.
Það er ekki gott þegar flugfélagið
ber ekki meiri virðingu fyrir sínum
farþegum en þetta að áætlun raskast
hvað eftir annað.
Í sumar var flogið á þriðjudögum
og fimmtudögum og lent um miðja
nótt á Kastrup. Þetta sættu Norð-
lendingar sig við og voru mjög dug-
legir að fljúga með Ice-
land Express. Létu
forráðamenn Ice-Ex
hafa eftir sér að þetta
gengi betur en bjart-
sýnustu spár hefðu gert
ráð fyrir og sögðust
jafnvel vera með hug-
myndir um að auka
flugið næsta sumar.
Hvað kemur í ljós þegar
áætlun næsta sumars er
birt? Í auglýsingum
Ice-Ex er auglýst að
hægt sé að fá fargjald
frá 7.995 kr. aðra leiðina
með sköttum. Ég fór
inn á netsölu Ice-Ex og athugaði það.
Næsta sumar er aldrei hægt að fá
fargjald fyrir þessa upphæð frá Ak-
ureyri eða Egilsstöðum. Lægsta far-
gjald þar er 9.950 kr. án skatta, eða
um 14.000 kr. með sköttum. Þetta er
um 75% hærra. Er ekki siðlaust að
auglýsa svona? Það er líka búið að
breyta ferðadögum frá Akureyri í
mánudaga og miðvikudaga. Var Ice-
Ex þó búið að gefa út áður að yrði
flogið á þriðjudögum og föstudögum.
Ég held að flestir geti verið sammála
um að það séu betri dagar. Hver er
ástæðan? Í Vikudegi var haft eftir
talsmanni Ice-Ex að ástæða breyt-
inga væri að þeir komi til með að nota
flugvélar frá Sterling og í þetta verði
notaðar vélar sem ekki geta lent á
Akureyri. Samkvæmt heimasíðu
Sterling, nota þeir flugvélar að gerð-
inni Boeing 737, týpur 300, 700 og
800. Allar þessar vélar geta athafnað
sig á Akureyrarflugvelli, þannig að
það stenst ekki. Skyldi ástæðan ekki
frekar vera sú að á Egilsstöðum eiga
þeir í samkeppni um flug til Kaup-
mannahafnar og setja upp áætlun
með það í huga og Ice-Ex treysti á að
Norðlendingar taki þessu með stó-
ískri ró og hógværð og láti sér þetta
lynda? Iceland Express hefur verið
að skoða innanlandsflug, en ég er
ekki viss um að svona framkoma sé til
þess að við Norðlendingar förum að
skipta meira við félagið.
Það eru eflaust til sannar skýr-
ingar við þessu öllu og skora ég á Ice-
Ex að koma með þær og sinna okkur
almennilega og fljúga á betri dögum.
Þá er ég viss um að Norðlendingar
munu í framtíðinni verða duglegir að
nýta sér þjónustu Iceland Express.
Lýgur Iceland Express?
Oddur Helgi Halldórsson fjallar
um flugsamgöngur » Það eru eflaust tilsannar skýringar við
þessu öllu og skora ég á
Ice-Ex að koma með
þær og sinna okkur al-
mennilega og fljúga á
betri dögum.
Oddur Helgi
Halldórsson
Höfundur er bæjarfulltrúi
á Akureyri.
Svandís Svavarsdóttir fervel með íslenskt mál,minnir reyndar um margtá gamlan skólabróður um-
sjónarmanns, mælskumanninn
Svavar Gestsson sendiherra. Orða-
sambandið stíga ölduna í merking-
unni ‘aðlaga sig aðstæðum’ er ekki
að finna í orðabókum en nokkur
dæmi um það má finna á vefnum.
Svandís notað það á skemmtilegan
hátt: [NN] gerði lítið úr vanda-
málum loftslagsbreytinga og um-
hverfis í byrjun árs 2005 en talar
nú fyrir grænþvotti markaðs-
hyggjunnar, allt til að stíga ölduna
og fanga umræðuna (5.11.06). Um-
sjónarmanni finnst hér er vel að
orði komist og er vísunin augljós.
Orðatiltækið fara bónleiður til
búðar ‘fara erindisleysu, hafa ekki
erindi sem erfiði’ á rætur í Njáls
sögu og vísar til þess er Njálssynir
hugðust afla sér fylgis á Alþingi.
Þegar Þorkell hákur hafði synjað
þeim um liðsinni sneru þeir til búð-
ar sinnar, bónleiðir að mati Skarp-
héðins. Orðatiltækið er algengt í
nútímamáli en eitthvað hefur það
bjagast í eftirfarandi dæmi: Jón
Gerald fór bónleiður til búða ís-
lenskra fjölmiðla með harm sinn
‘fór erindisleysu (til íslenskra fjöl-
miðla)’ (11.9.06).
Orðatiltækið liggja óbættur hjá
garði ‘engar bætur koma fyrir e-n;
enginn heldur upp vörnum fyrir
e-n’ er einnig að finna í Njáls sögu
(og reyndar víðar). Í nútímamáli
mun afbrigðið með falla vera al-
gengast, t.d.: riddari svarts fellur
óbættur hjá garði. Í eftirfarandi
dæmi virðist mega sjá móta fyrir
orðatiltækinu en notkun og merk-
ing (‘verða afskiptur’) samræmist
ekki málvenju: Það verður líka að
einfalda allt bótakerfið í landinu
því að sumir falla bara hjá garði
(14.9.06).
Beyging sagnorða
Þess gætir nokkuð í nútímamáli
að beyging sagnorða er ekki í sam-
ræmi við málvenju. Að vísu er það
svo að ýmis frávik og óregla í sagn-
beygingu eru ekki ný af nálinni,
t.d. dugar í stað dugir og trónar í
stað trónir. Þau nýmæli sem nú
eru farin að skjóta upp kollinum
eru annars eðlis. Skal nú vikið að
nokkrum dæmum af þessum toga.
Sögnin treina, treindi, treint,
(þgf)-þf., merkir ‘fara sparlega
með e-ð svo að það endist sem
lengst’, t.d.: Þeir treindu sér mat-
inn. Eftirfarandi dæmi mun ekki
eiga sér neina hliðstæðu: Þau
treinuðu nestið og áttu nokkuð eft-
ir í gærkvöldi (6.11.06).
Sögnin hefta, hefti, heft, þf.,
getur m.a.
merkt ‘hindra’.
Dæmi um veiku
myndina heft-
aði rak á fjörur
umsjónarmanns
nýlega: tveir
vökulir vegfar-
endur eltu hann
uppi og heftuðu
för hans þar til
lögreglan kom á
staðinn
(22.8.06). Sögnin hefta er einnig
notuð í merkingunni og ‘festa e-ð
saman með þræði eða heftivír’ og í
þeirri merkingu mun myndunum
heftaði og heftað bregða fyrir í tal-
máli, t.d.: blöðin voru heftuð sam-
an. Um slíka notkun er þó ekki að
finna nein dæmi í orðabókum né í
ritmálssafni Orðabókar Háskólans.
Sögnin hygla, hyglaði, hyglað,
þgf. merkir ‘annast vel, gefa e-m
e-ð (í aukagetu)’, t.d. hygla e-m í
e-u ‘hlynna sérstaklega að e-m’.
Umsjónarmaður kannast ekki við
nútíðarmyndina hyglir: Skatt-
frelsið hyglir hinum ríku
(11.11.06).
Sagnirnar mælast, mæltist,
mælst (‘tala, mæla’) og mælast,
mældist, mælst (‘vera mælt’) eru
ólíkar að merkingu og beygingu og
þeim má ekki rugla saman: Þótti
þetta vel til takast og mældist sér-
lega vel fyrir (5.9.06). — Ætli þetta
sé ekki prentvilla?
Og loks eru það dæmin maka-
laus: við bara sitjum hérna og þög-
um [þegjum] (19.9.06) og reyna að
þaga [þegja] málið í hel. Þessar
ambögur eru að vísu skiljanlegar
en ekki eru þær betri fyrir því.
Hinn nýi nafnháttur þaga er
myndaður með hliðsjón af veikri
mynd lh.þt. þagað.
Úr handraðanum
Í ýmsum föstum orðasam-
böndum stendur atviksorð aftast
og eru það leifar fornrar orðarað-
ar, t.d.: brjóta e-n/e-ð á bak aftur;
e-ð keyrir úr hófi (fram) (‘e-s gætir
um of’); sjómenn á hafi úti; e-ð
kemur í einn/sama stað niður; rasa
fyrir ráð fram (‘flýta sér meira en
skynsemi býður’); leika af fingrum
fram (‘án undirbúnings’); lifa um
efni fram; mæla af munni fram (‘án
undirbúnings’); vera kominn af fót-
um fram (‘vera farlama, mjög
gamlaður’) o.s.frv. Orðasambandið
deyja fyrir aldur fram (‘of
snemma, fyrr en vænta mátti’) er
af sama toga en í nútímamáli gætir
þess nokkuð að það sé notað í
myndinni um aldur fram, t.d. deyja
langt um aldur fram (12.11.06).
Hér gætir ugglaust áhrifa frá
merkingu orðasambandsins um of,
sbr. e-ð er (einum) um of. Sömu til-
hneigingar gætir reyndar einnig í
orðasambandinu rasa fyrir ráð
fram en af því er einnig kunnugt
afbrigðið rasa um ráð fram. Hvor-
ug myndanna deyja um aldur fram
né rasa um ráð fram styðst við
uppruna.
Til fróðleiks má geta þess að
elsta dæmi um orðasambandið um
of er frá 16. öld: *Um of var syndin
sterk. Atviksorðið of stendur hér
sem nafnorð í svipaðri merkingu
og ‘megn, afl’. Í Íslensku hóm-
ilíubókinni (frá 12. öld) segir t.d.:
Nú ef þér er þetta of (‘um’) afl að
trúa sögu minni einni saman. Í
fornu máli er einnig kunnugt af-
brigðið við of.
Orðasam-
bandið stíga
ölduna í merk-
ingunni ‘aðlaga
sig aðstæðum’
er ekki að finna
í orðabókum en
nokkur dæmi
um það má
finna á vefnum
jonf@rhi.his.is
ÍSLENSKT MÁL
Jón G. Friðjónsson 92. þáttur.
ENN á ný er umræða hafin um
fátækt á Íslandi, í þetta sinn fá-
tækt barna og hafa fjölmiðlar tek-
ið þetta mál upp þar
sem talað er um að
4600 börn búi við fá-
tækt. Vissulega er
umræðan þörf en
rétt er að benda á að
hún er árleg og hefst
iðulega í desem-
bermánuði þegar ein-
hver kverúlantinn sér
að sér og fær sam-
viskubit vegna
plasmasjónvarpsins
sem fjárfest var í.
Eftir áramót fer allt
aftur í sama far.
Í þetta sinn mættu
þau Oddný Sturlu-
dóttir og Steingrímur
Ólafsson í Ísland í
bítið og töluðu um
hvað það væri nú
skelfilegt að 4600
börn byggju við fá-
tækt, eins og það
væri algjörlega nýr
sannleikur. Einnig
var talað um börnin
eins og þau væru ein og sér, en
bent skal á að oftast fylgir fjöl-
skylda hverju barni og er rétt að
álykta sem svo að hún búi öll við
fátækt. Þeir sem eru allra verst
staddir leita á náðir hjálp-
arsamtaka, s.s. mæðrastyrks-
nefndar og hafa undanfarin jól um
5000–6000 einstaklingar leitað til
þeirra.
Talað fyrir daufum eyrum
Ekki er þess að vænta að
ástandið breytist næstu misseri ef
áhugaleysi fjölmiðla og stjórn-
valda heldur áfram. Í mörg ár
hafa Ung vinstri græn bent á fá-
tækt á Íslandi og einnig heim-
ilisleysi. Í hvert einasta skipti er
talað fyrir daufum eyrum bæði
fjölmiðla og stjórn-
valda. Það er því ósk-
andi að fólk fari að
taka þessi mál alvar-
lega og róttækar
breytingar eigi sér
stað.
Undirritaður vonar
einnig að borgaryf-
irvöld finni nú var-
anlega lausn á heim-
ilisleysi, því ekki var
það gert í stjórnartíð
R-listans. Það er því
ekki að undra að sú
sem bar ábyrgð á fé-
lagsmálum borg-
arinnar á þeim tíma
hafi ekki verið sú vin-
sælasta í sínum flokki
og hrökklast að lokum
úr honum. Þó er það
skrítið að sá sem hef-
ur komið með eitt af
betri jöfnunartækj-
unum til þessa sé
Björn Ingi Hrafnsson
með frístundakortin
sín. Kannski hann hafi virkilega
meint það sem hann sagði í kosn-
ingabaráttunni síðasta vor?
Betur má ef duga skal
Nú er lag fyrir stjórnvöld að
fylgja þessum málum eftir til hins
ýtrasta og koma hlutunum í lag.
Það verður þó ekki gert í einu vet-
fangi en hvatt er til að sú vinna
hefjist strax að jólafríi loknu.
Fátækt er ekki
ný staðreynd
Dagur Snær Sævarsson fjallar
um fátækt á Íslandi
Dagur Snær Sævarsson
»Ekki er þessað vænta að
ástandið breyt-
ist næstu miss-
eri ef áhugaleysi
fjölmiðla og
stjórnvalda
heldur áfram
Höfundur er fyrrv. formaður UVG í
Reykjavík.
Bréf til blaðsins
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
HVERNIG er hægt að afhenda
það sem þú átt ekki? Hvernig er
hægt að veita einstaklingum leyfi
til að selja það sem íslenska þjóðin
á? Í 1. grein I. kafla í lögum um
stjórn fiskveiða stendur: „Nytja-
stofnar á Íslandsmiðum eru sam-
eign íslensku þjóðarinnar. Mark-
mið laga þessara er að stuðla að
verndun og hagkvæmri nýtingu
þeirra og tryggja með því trausta
atvinnu og byggð í landinu. Út-
hlutun veiðiheimilda samkvæmt
lögum þessum myndar ekki eign-
arrétt eða óafturkallanlegt forræði
einstakra aðila yfir veiðiheim-
ildum.“ Þarna er allt sem þarf að
segja um kvótakerfið. Íslenska
þjóðin á fiskinn í kringum landið.
Við eigum fiskinn, ég og þú og all-
ir hinir. Úthlutun kvóta veitir
EKKI rétt til að braska með hann
hvernig sem þér hentar. En það
sem stendur í þessum lögum er að
þessar veiðiheimildir séu aft-
urkallanlegar, með öðrum orðum,
það má taka kvótann til baka.
Hvers vegna þorir núverandi
ríkisstjórn, sem mig langar að
kalla gungur, ekki að kalla inn
kvóta sem seldur hefur verið milli
byggðarlaga? Hvers vegna þorir
núverandi ríkisstjórn ekki að inn-
kalla kvóta sem kvótakóngum
þóknast að selja hæstbjóðanda?
Það eru dæmi þess að sjómönnum
er haldið í gíslingu, ekki ósvipað
og lénsherrar gerðu við leiguliða
sína á miðöldum. Núverandi léns-
skipulag íslenskra stjórnvalda fer
þannig fram að þegar kvótakóng-
urinn er búinn með sinn kvóta
þvingar hann sjómennina til að
taka þátt í að leigja meiri kvóta.
Hann einfaldlega segir að ekki sé
til kvóti en hann geti fengið leigð-
an kvóta sem sjómennirnir verða
að taka þátt í, því annars verði
ekkert meira fiskað og þeir at-
vinnulausir. Þannig þvingar léns-
herrann leiguliðana til að taka
þátt í að leigja kvóta. Þetta er ein-
ungis eitt dæmi um þá stéttaskipt-
ingu sem núverandi ríkisstjórn er
að innleiða í íslenskt þjóðfélag.
Mín hugmynd að fiskveiðistjórn-
unarkerfi á fiskinum sem við öll
eigum er einföld. Það geta allir
sótt um að veiða fiskinn. Það verð-
ur að sjálfsögðu að uppfylla
ákveðnar skyldur eins og að eiga
fiskiskip eða báta til veiðanna. Sá
sem veiðir ekki upp í kvóta sinn
án tilhlýðilegra útskýringa fær
einungis úthlutað því magni sem
hann veiddi árið á undan. Sá sem
er búinn að veiða sinn kvóta áður
en veiðitímabilinu er lokið getur
sótt um aukakvóta gegn vægu
gjaldi sem rynni þá í fjárhirslur
íslenska ríkisins því íslenska þjóð-
in á fiskinn í sjónum.
BJARNI GAUKUR ÞÓR-
MUNDSSON,
Borgarholtsbraut 40, Kópavogi.
Íslenska þjóðin á fiskinn
kringum Ísland
Frá Bjarna Gauki Þórmundssyni: