Morgunblaðið - 08.06.2007, Blaðsíða 32

32 FÖSTUDAGUR 8. JÚNÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Föðurland vort hálft er hafið
helgað þúsund feðra dáð.
Þangað lífsbjörg þjóðin sótti,
þar mun verða stríðið háð.
Þessar ljóðlínur í sálmi Jóns
Magnússonar koma mér í hug þegar
horft er til sjáv-
arbyggðanna vítt og
breitt um landið. Mér
verður hugsað til Flat-
eyrar og fleiri byggða
þar sem flaggskip
nýrrar sóknar und-
anfarinna áratuga í út-
gerð og fiskvinnslu
voru gerð út. Bæirnir
byggðust upp vegna
nálægðar við gjöful
fiskimið. Arðurinn af
útgerðinni og fisk-
vinnslunni varð að
stórum hluta um kyrrt
á stöðunum, vegleg hús og mann-
virki bera stórhug íbúanna glöggt
vitni.
Þó eitt sjávarútvegsfyrirtæki
hætti rekstri tóku nýjar sókndjarfar
hendur við, því að áfram átti byggð-
in sjálfgefinn rétt til veiðanna, auð-
lindarinnar. Landsmenn börðust
fyrir útfærslu landhelginnar, fyrst í
3 mílur, svo í 4, 12, 50 og loks í 200
mílna fiskveiðilögsögu, allt til að
tryggja verndun fiskimiðanna og
forgangsrétt íbúa sjávarbyggðanna
að auðlindinni. Þar fór saman hagur
þorps og þjóðar. Fólk veltir nú fyrir
sér til hvers var barist þegar okkar
eigin skip sarga grunnslóðina upp í
fjörur með enn stórvirkari veið-
arfærum oft á tíðum en þau skip
voru með sem við rákum út úr land-
helginni.
Syrtir að í sjávarbyggðunum
Vissulega þurfti að stýra sókninni
í auðlindina og tryggja verndun og
sjálfbæra nýtingu hennar. Tekið var
upp svo kallað kvótakerfi. Í lögum
um stjórn fiskveiða segir:
Nytjastofnar á Íslandsmiðum eru
sameign íslensku þjóðarinnar.
Markmið laga þessara er að stuðla
að verndun og hagkvæmri nýtingu
þeirra og tryggja með því trausta at-
vinnu og byggð í landinu.
Hjól peningagræðginnar fóru nú
að snúast. Íbúarnir í sjávarbyggðum
sem áttu með sér sameiginlega sókn
í þessa auðlind stóðu allt í einu rétt-
lausir eftir. Veiðiheimildum var út-
hlutað á einstakar útgerðir.
Skömmu síðar voru þær gerðar veð-
hæfar og gátu gengið kaupum og
sölum hvert á land sem var. Lífs-
brauð sjávarbyggðanna laut nú lög-
málum frumskógarins. Ógnin hangir
eins og bert sverð yfir
höfðum íbúanna sem
eiga ekki meiri rétt en
trollin eða krókarnir á
veiðarfærum skipanna.
Frumburðarréttur íbú-
anna til auðlindarinnar
sem þeir hafa sótt í tugi
eða hundruð ára eru í
höndum víxlara í must-
eri mammons. Ætli
þeir að fara á sjó verð-
ur að greiða víxl-
aranum 200 krónur í
leigu fyrir þorskkílóið
eða 3.000 krónur fyrir
veiðikvótann. Þeir útgerðarmenn
sem vilja vinna byggðarlaginu sínu
eru að kikna undan óréttlætinu.
Sá árangur sem átti að nást með
fiskveiðistjórnunarlögunum hefur
snúist í andhverfu sína. Sjáv-
arbyggðunum blæðir út og þorsk-
stofninn nánast í sögulegu lágmarki
að mati Hafrannsóknastofnunar.
Að svara kalli byggðanna strax
Kveða þarf skýrt á um að auðlind-
ir sjávar séu raunveruleg sameign
þjóðarinnar og einstökum byggð-
arlögum tryggður réttlátur skerfur
veiðiheimilda. Setja verður enn frek-
ari skorður gegn samþjöppun veiði-
heimilda og tryggja virka nýliðun í
greininni. Afnotaréttareðli veiði-
heimildanna verði undirstrikað og
komið í veg fyrir brask. Nú er flutt
út yfir 50 þús. tonn af óunnum fiski í
gámum á fiskmarkaði erlendis sem
innlendar fiskvinnslur eiga enga
möguleika að bjóða í. Tryggja þarf
að íslenskar fiskvinnslur fái tæki-
færi á jafnréttisgrunni til að bjóða í
þann fisk sem veiddur er hér á mið-
unum og ekki fer í eigin vinnslur
innanlands.
Útgerðar- og fiskvinnslufyr-
irtækið Kambur á Flateyri ákvað
fyrir skemmstu að segja upp öllu
starfsfólki, um 120 manns, og selja
bæði skip og fiskveiðiheimildir. At-
vinnuréttur heillar byggðar er seld-
ur. Þetta þurfti ekki að koma á al-
gjörlega óvart. Hér er endurtekning
frá sjávarbyggðum vítt og breitt um
landið á undanförnum vikum, miss-
erum og árum.
Þingflokkur Vinstri grænna heim-
sótti Flateyri, Ísafjörð og Bolung-
arvík sl. föstudag til að kynna sér
stöðu mála á vettvangi. Ljóst er að
grípa þarf þegar í stað til kröftugra
aðgerða ef koma á í veg fyrir fjölda-
flutninga fólks af svæðinu.
Hugarfarsbreyting má til
Eftir 16 ára samfellda stjórn
Sjálfstæðisflokks er ljóst að stefnan
í fiskveiðistjórnun og byggðamálum
hefur beðið algjört skipbrot.
Í bréfi bæjarstjórnar Ísafjarðar
til forsætisráðherra 5. mars sl., en
afrit var sent þingmönnum kjör-
dæmisins, er kallað eftir hugarfars-
breytingu hjá stjórnvöldum hvað
varðar atvinnulíf og uppbyggingu á
störfum á Vestfjörðum:
Bæjarstjórn Ísafjarðarbæjar
leggur áherslu á að algera hug-
arfarsbreytingu þarf og pólitíska
samstöðu hjá stjórnvöldum til að
snúa við óheillaþróun síðustu ára …
Undir þessi orð tek ég heilshugar,
en því miður boðar ríkisstjórn Sjálf-
stæðisflokks og Samfylkingar í
stjórnarsáttmála sínum áfram
óbreytta „Kambsstefnu“ í málefnum
sjávarbyggðanna. Þar bólar ekki á
þeirri hugarfarsbreytingu sem bæj-
arstjórnin óskaði eftir. Við þing-
menn Vinstri grænna eru reiðubúnir
til samstarfs á þverpólitískum
grunni um endurskoðun fisk-
veiðistjórnunarkerfisins og ráð-
stöfun aflaheimilda þar sem tekið
verði á öllum þáttum sjávarútvegs-
ins og unnið á grunni sjálfbærrar
þróunar í verndun og nýtingu auð-
lindarinnar með hagsmuni íbúa sjáv-
arbyggðanna í forgangi og þjóð-
arinnar allrar.
Föðurland vort hálft er hafið
Jón Bjarnason skrifar um
sjávarbyggðir landsins » Þar bólar ekki áþeirri hugarfars-
breytingu sem bæj-
arstjórnin óskaði eftir.
Jón Bjarnason
Höfundur er þingmaður Vinstrihreyf-
ingarinnar – græns framboðs.
ÞEGAR tungutækniverkefni
menntamálaráðuneytisins var og
hét kvisaðist fljótt út að von væri á
nýjum íslenskum talgervli sem
Hex-hugbúnaðarhús
væri að þróa. Og nú
er þessi talgervill
kominn. Reyndar
frétti ég að Hex, Sím-
inn og fleiri, hefðu
lagt fram umtalsvert
fjármagn til þess að
þróa talgervilinn og
menntamálaráðu-
neytið styrkti verk-
efnið mjög. Fyrir
nokkru óskaði ég eft-
ir að fá nýja íslenska
talgervilinn, Röggu.
Fullyrt var að hann
myndi virka mun bet-
ur en eldri talgervill á
ýmsum forritum, sem
ég nýti mér. Ragga
barst svo í hús fyrir
nokkrum dögum. Það
hefur verið unnin
mikil þróunar- og
þekkingarvinna varð-
andi nýja talgervilinn
og ný hugljúf rödd,
nú mannsrödd notuð í
hann. Því ætti notkun að vera auð-
veldari og reyna minna á eyru
þeirra, sem nýta sér talgervilinn.
Auk þess er hann hugsaður fyrir
nútíma tölvubúnað.
Það var með eftirvæntingu og
tilhlökkun, sem ég beið eftir upp-
setningunni.
Þá komu erfiðleikarnir í ljós.
Vandamál virðast vera í uppsetn-
ingu, þannig að einungis er á færi
vel upplýstra tæknimanna að setja
hann upp.
Þá kom röddin.
Þegar Ragga, sem heitir í höf-
uðið á Ragnheiði Clausen, eiganda
raddarinnar, var til kynningar á
heimasíðu Hex-hugbúnaðarhúss,
þá virtust allnokkrir hnökrar á
henni. Þessir hnökrar virðast enn
því miður í nýju útgáfunni. Ragga
er klökk og það heyrist þegar hún
hækkar eða lækkar röddina í stig-
um, þannig að hún hljómar eins og
gömul lífsreynd kona, full af sorg.
Það má segja að hún „trappi“ sig
upp og niður. Þá virðist tíðni, sam-
plingrate, raddarinnar vera mjög
lágt þannig að Ragga verður óskýr
í samanburði við aðra
eldri talgervla og illa
greinanleg. Í orðum
sem nota 1 r virðast
þau fleiri í framburð-
inum.
Það hefði átt að
verða mikil framför
með Röggu fyrir okk-
ur talgervilsnotendur,
en því miður er raunin
allt önnur. Nú veit ég
að þróun Röggu var
dýr. Höfundar tal-
gervilsins, Hex hug-
búnaðarhús og for-
svarsmenn
tungutækniverkefnis
menntamálaráðu-
neytis, verða að svara
fyrir þessi mistök, sem
greinilega hafa átt sér
stað. Fullyrt er að
framleiðendur hafi
fengið fullkominn tal-
gervil. Það er und-
arlegt að útkoman
skuli verða slík í fram-
leiðslunni að talgervillinn nýi skuli
vera nær ónothæfur og í raun mun
verri en tæplega 20 ára gamall tal-
gervill, sem nú er talinn úreltur.
Ragga gæti lofað góðu, en eins og
hún er nú myndi hún flokkast und-
ir einhverja verstu talgervla sem
til eru hvað skýrleika varðar og
blæbrigði raddar. Það sem verra
er að hún er mun seinni að taka við
sér en eldri talgervill. Þá hefði ver-
ið gott fyrir þá sem framleiddu tal-
gervilinn að fá valinn hóp fólks til
þess að prófa hann á ýmsum stig-
um og sérstaklega þegar fullbúin
framleiðsla er auglýst tilbúin. Inn-
flytjandi talgervilsins, Örtækni
hlýtur að sjá til þess að fólk fái
fullunna vöru, en ekki nær ónýta
eins og nú er.
Ragga er með
hálfbrostna rödd
Gísli Helgason segir frá hönn-
unargalla í nýjum talgervli
Gísli Helgason
» ...að tal-gervillinn
nýi skuli vera
nær ónothæfur
og í raun mun
verri en tæplega
20 ára gamall
talgervill...
Höfundur er blokkflautuskáld.
LEIÐARI Morgunblaðsins síð-
astliðinn laugardag fjallar um kvóta-
kerfið og áhrif þess á íslenskar sjáv-
arbyggðir. Í leiðaranum er fullyrt að
Íslendingar vilji ekki að sjáv-
arþorpin leggist í eyði – að það sé
ekki vilji þjóðarinnar að þorri sjó-
manna verði leiguliðar hjá fáum,
stórum kvótaeigendum. Hvort þess-
ar fullyrðingar eru réttar skal ósagt
látið, en nú er það spurning hvort
kvótaeigendurnir sjálfir séu að
verða eða jafnvel orðnir þrælar
kerfisins með milljarða skuldir á
bakinu sem veðsettar eru í fiskinum
í sjónum sem þeir mega svo ekki
veiða til að greiða þær niður. Eina
leiðin til að greiða nið-
ur skuldir af kvóta-
kaupum er að leigja
veiðiréttinn áfram til
þeirra annarra sem
enn nenna að leggja á
sig að sækja sjóinn
fyrir örfáar krónur
sem þeim fellur í skaut
fyrir erfiðið.
Þetta er alveg
svakaleg staða.
Nú hefur Hafrann-
sóknastofnun birt til-
lögur sínar um veiði-
heimildir fyrir næsta fiskveiðiár. Þó
þessar tillögur hafi alvarleg áhrif á
þjóðarbúskapinn og fjármálamark-
aðinn og valdi víða ótta verði eftir
þeim farið, eru þær í sjálfu sér ekki
svo mikið áfall fyrir þá sem hafa
unnið í sjávarútvegi síðustu tvo ára-
tugi eftir allt það sem á undan er
gengið í þessum brösótta og brot-
hætta atvinnuvegi. En það hlýtur þó
að vera áfall fyrir kvótaeigendur.
Hver á að borga bæturnar fyrir
veiðiréttindi á fiski sem ekki má
veiða?
Það er rétt sem kemur fram í leið-
ara Morgunblaðsins að nú verður
sjávarútvegsráðherra, hvort sem
honum líkar betur eða verr, að fara
að taka á þessu máli. En þetta er
auðvitað ekki hans einkamál. Þetta
er grundvallarákvörðun um að end-
urskoða þetta stórgallaða fisk-
veiðikerfi sem ekki hefur skilað því
sem ætlast var til í upphafi, að
vernda og byggja upp fiskistofna.
Þess vegna verður að breyta því. Og
það getur fylgt því
fórnarkostnaður fyrir
ríkið. Meira að segja
talsverður. En hann
mun leiðréttast þegar
fram líða stundir.
Ég geri hér með að
tillögu minni að Einar
Kristinn Guðfinnsson
sjávarútvegsráðherra
setji á laggirnar Rík-
iskvótabanka. Ég legg
til að hann byggi sex
hæða glerhöll við hafn-
arkantinn í Bolung-
arvík – heimabyggð sinni – þar sem
útsýni er yfir ægifagurt Ísafjarð-
ardjúpið sem Þuríður sundafyllir
landnámskona í Bolungarvík fyllti af
fiski í upphafi búsetu sinnar. Glæsi-
legt og vel byggt hús fyrir umsýslu
á verðmætustu eign þjóðarinnar er
vel við hæfi – og að það verði byggt í
elstu verstöð landsins. Ég legg til að
Ríkiskvótabankinn hefjist svo handa
við að kaupa til baka allan kvóta sem
er til sölu á hverjum tíma, allt þar til
bankinn hefur öðlast eignarrétt yfir
auðlindinni allri þjóðinni til heilla.
Stopp segir nú einhver – þjóðin á
kvótann, hann verður ekki keyptur
til baka!
Hættu nú segir annar – það verð-
ur aldrei hægt að breyta þessu!
Jú, það er hægt en það kostar
ákveðnar fórnir sem svo má segja.
Staðreyndin er bara sú að það er
ekki hægt að spóla til baka og tala
um gjafakvóta sem er jafnvel fyrir
löngu kominn úr höndum upp-
runalegra eigenda. Arðurinn jafnvel
komin í steinsteypu, sumarhús er-
lendis eða aðrar atvinnugreinar.
Auðnum sem varð til í íslensku sjáv-
arbyggðunum hefur verið eytt ann-
ars staðar en þar. Fæstir þeir sem
hafa hagnast af kvótanum hafa fjár-
fest í heimabyggð þar sem auðurinn
varð til. Það virðist því sem eig-
endur þessa fjármagns hafi sjálfir
takmarkaða tiltrú á framtíð byggð-
arinnar sem skóp þeim aðstæðurnar
til að skapa það. Á þessu eru þó sem
betur fer undantekningar.
Ríkiskvótabankinn í Bolungarvík
mun á endanum eignast allan kvót-
ann og þaðan verður veiðirétturinn
svo leigður og jafnvel á meðan á
endurreisnartímabilinu stendur
verður því stýrt hvert hann fer.
Enginn getur leigt kvóta nema sá
sem ætlar sér að veiða hann. Þannig
verður á einhverjum tíma hægt að
byggja upp sameign þjóðarinnar að
nýju þar sem allir munu njóta hagn-
aðarins en ekki fáir útvaldir. Þannig
verða þá líka til mörg störf í Rík-
iskvótabankanum og þá gæti ráð-
herrann jafnvel sjálfur orðið banka-
stjórinn þegar fram líða stundir!
Það þarf ekki að vera að hugsa um
að sækja vatnið yfir lækinn (olíu-
hreinsunarstöð!), heldur er auð-
urinn sóttur við bæjardyrnar í
hverju þorpi fyrir sig, rétt eins og
verið hefur í gegnum aldirnar og ís-
lenskt velferðarsamfélag hefur
byggst upp á.
Þetta mikilvæga verkefni þarf hin
nýja ríkisstjórn nú að ráðast í og
vinna verkið saman, óhrædd og
kjörkuð. Það er mál að linni þessari
endaleysu.
Ríkiskvótabankinn í Bolungarvík
Soffía Vagnsdóttir
skrifar um kvótamál » Íslenskar sjáv-arbyggðir eru í erf-
iðleikum. Tiltrú á kvóta-
kerfið veikist enn. Við
þessu verður að bregð-
ast. Ríkiskvótabanki rísi
í Bolungarvík!
Soffía Vagnsdóttir
Höfundur er forseti bæjarstjórnar
Bolungarvíkur.
Hóll kynnir
Raðhús við Réttarholtsveg
Björn Daníelsson, lögg. fasteignasali
Þverholti 14 | 101 Reykjavík | Sími 595 9000 | Fax 595 9001 | www.holl.is | holl@holl.is
tákn um traust
Á 2 hæðum + kjallari á svæði
108 Reykjavík. Þrjú svefn-
herbergi 2 baðherbergi. Stofa
og eldhús. Garður m/sólpall og
skjólvegg. Íbúð þarfnast við-
gerðar.
Lækkað verð 26,7 millj.
Ítarlegri upplýsingar liggja fyrir
á skrifstofu Hóls, Þverholti 14.
Sölumaður Margrét, sími 693 4490.