Morgunblaðið - 29.12.2007, Blaðsíða 22

gæludýr
22 LAUGARDAGUR 29. DESEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Eftir Fríðu Björnsdóttur
fridavob@islandia.is
Því miður eru ekki allir jafn-glaðir um áramótin, néheldur hafa allir jafn-gaman af rakettum, kín-
verjum og risatertum sem gerast
nú æ algengari. Blessuð dýrin,
hundarnir, kettirnir og meira að
segja hestarnir, eru skelfingu lostin
á gamlárskvöld þegar sprengj-
uregnið dynur yfir. Aðdragandi
gamlárskvölds getur líka verið
þeim erfiður sem og dagarnir eftir
áramót og loks þrettándinn því all-
an þennan tíma má stöðugt heyra í
rakettum og sprengjum. En hvað
er til ráða?
Mjög mikilvægt er að reyna að
hafa dýrin á besta stað í húsinu á
þessum tíma, þ.e. þar sem minnst-
ur hávaði berst þeim til eyrna og
þar sem hægt er að byrgja glugga
svo þau verði ekki vör við glamp-
ana og glæringarnar. Dýr eru
nefnilega ekki aðeins hrædd við há-
vaðann heldur líka eldglæringarnar
og meira að segja lyktin veldur
þeim óþægindum og hræðslu.
Sjö af hverjum tíu eru hrædd
Sumir gæludýraeigendur halda
því fram að dýrin þeirra séu alls-
óhrædd við sprengjulætin. Á
heimasíðunni www.dyralaeknir.com,
sem er heimasíða Helgu Finns-
dóttur dýralæknis, var gerð könnun
þar sem í ljós kom að sjö af hverj-
um tíu dýrum voru hrædd, að sögn
eigendanna. Því er augljóst að
meirihlutinn er hræddur. Oft eru
litlir hvolpar ekki sérlega ótta-
slegnir fyrstu áramótin sín en ótt-
inn vex með aldrinum. Af þessum
sökum er rétt að gera ráðstafanir
sé fólk með ung dýr sem ekki hafa
upplifað áramót, svo að þau verði
ekki hrædd. Kannski getur það
dregið úr ótta þeirra þegar þau
eldast.
Dýraeigendur ættu líka að hafa
hugfast að vera ekki með flugelda
við húsvegginn heima hjá sér og
annað, fara aldrei með dýr á brenn-
ur né heldur fara út með þau á
þessum tíma, nema í taumi. Ekki
þarf mikið til að dýr verði skelfingu
lostið og hverfi út í buskann séu
þau laus. Hundar hafa hlaupið fyrir
bíla af þessum sökum og ég þekki
dæmi þess að ung tík sem var með
fjölskyldunni í sumarbústað ærðist
í kjölfar skotgleði nágrannans. Hún
kippti svo snögglega í tauminn að
eigandinn missti af henni og hún
hljóp út í náttmyrkrið. Hún endaði
með því að hlaupa fram af kletta-
snös þar sem hún lét lífið.
Skiljið dýrin aldrei eftir ein
Margir fá róandi lyf fyrir gælu-
dýrin hjá dýralæknum og halda að
eftir það sé óhætt að skilja þau ein
eftir. Það er hins vegar stranglega
bannað. Dýrið verður miður sín
þegar það er skilið eitt eftir, jafn-
vel þótt það hafi fengið róandi lyf.
Einnig er tilgangslaust að reyna að
fá hrætt dýr til að leika sér, það
hefur enga ró til þess. Það er um
að gera að láta dýrið finna fyrir
nærveru eigandans, byrgja glugga
og leika róandi tónlist, sem kannski
yfirgnæfir mesta hávaðann.
Nokkur reynsla er komin hér á
notkun Ferómons sem hefur sýnt
sig að hafa verulega róandi áhrif á
hrædda hunda og ketti. Þetta er
efni sem skilst út frá fitukirtlum
umhverfis spena tíkarinnar eftir
got og á haus (vöngum) á köttum.
Það hefur mjög róandi áhrif á af-
kvæmin að því er fram kemur á
heimasíðunni www.dyralaekn-
ir.com. Ferómon er í vökvaformi í
lítilli flösku. Hún er skrúfuð á svo-
kallaða úðakló sem er stungið í raf-
magnsinnstungu og dreifist efnið
þá út í andrúmsloftið. Einungis
hundar og kettir finna lyktina af
efninu en það tekur efnið u.þ.b.
tvær vikur að metta umhverfið.
Eigi það að hafa sem best áhrif um
áramótin þarf helst að setja úðak-
lóna í samband tímanlega. Á
www.dyralaeknir.com er að finna
mörg ráð, undir fyrirsögninni Ára-
mótin nálgast, varðandi hvernig
best sé að hlúa að dýrunum um
áramót.
Skelfingu lostin í sprengjuregninu
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
Hrædd Það kunna ekki allir að meta sprengjulætin á gamlárskvöld og því þarf að gera viðeigandi ráðstafanir.
meðvitaðir um hættuna sem fylgir
flugeldum og vita hvað börn þeirra
eru að fást við á þessum tíma. Mörg
börn slasast af vörum sem þau hafa
ekki aldur til að meðhöndla, enda
þekkja þau hætturnar ekki eins vel
og fullorðnir.
 12 ára og yngri mega ekki kaupa
flugeldavörur og takmarkað er hvað
12 til 16 ára krakkar mega kaupa. Sá
hópur má kaupa vörur sem eru ekki
með neinum aldurstakmörkunum á,
s.s. vörur sem ætlaðar eru innan-
húss og sem nota má allan ársins
hring.
 Mörg alvarlegustu slysin verða
vegna fikts eins og þegar verið er að
taka flugelda í sundur, búa til eigin
sprengjur eða breyta eiginleikum
flugeldavara á annan hátt.
 Gott er að horfa á myndbandið
Ekkert fikt með börnunum sínum.
Það er að finna á slóðinni http://
www.landsbjorg.is/cate-
gory.aspx?catID=106
 Flugeldavörur eru ekki leikföng
og ekki má nota þær í hrekki. Oft
verða slys af þessum völdum, þ.m.t.
heyrnaskaðar.
 Ekki má vera með flugeldavörur á
brennu. Jafn saklaus hlutur og blys
getur valdið slysi þar vegna þess
hversu lítið svigrúm er.
 Áfengi og flugeldar fara aldrei
saman. Margir virða þetta ekki og
ljót slys hafa orðið hjá karlmönnum
á besta aldri af þessum sökum.
 Huga þarf að dýrum þegar flug-
eldar eru sprengdir, sérstaklega
hundum, köttum og hestum. Best er
að halda þeim innandyra sé þess
kostur, hafa kveikt á útvarpi hjá
þeim og byrgja glugga.
Nú líður að áramótum ogflugeldasölustaðir hafaverið opnaðir. Margireru farnir að huga að
flugeldunum og skiptir litlu á hvaða
aldri þeir eru.
En þessi tími er ekki hættulaus.
Um hver áramót verða slys af völd-
um flugelda og eru brunar þar al-
gengastir. Flestir slasast á höndum
en augnslys eru líka algeng þó svo
að alvarlegum augnslysum hafi
fækkað undanfarin ár, sem þakka
má almennri notkun flugeldagler-
augna.
Algengasta orsök slysanna er
vangá og/eða vankunnátta, þ.e. ekki
er farið eftir leiðbeiningum. Flestir
slasast um áramótin sjálf en alltaf
eru nokkrir sem slasast dagana á
undan og eftir, helst ungir strákar.
Slysin eru þó ekki náttúrulögmál
og hægt er að halda áramót án
þeirra. Það verður reyndar ekki gert
nema allir átti sig á þeim hættum
sem tengjast flugeldum og mik-
ilvægi þess að fara eftir öllum leið-
beiningum sem gefnar eru.
800-1200°C hiti
Ákveðin lög gilda um flugelda og
þau eru ekki sett að ástæðulausu.
Þegar við sjóðum vatn er hitinn um
100°C en þegar flugeldum er skotið
upp er hitinn sem þeir gefa frá sér
frá 800 til 1200°C. Leiðbeiningarnar
sem fylgja flugeldunum taka mið af
þessari hættu og ef ekki er farið eft-
ir þeim aukast líkur á slysum til
muna.
 Börn eiga ekki að umgangast
flugeldavörur nema undir eftirliti
fullorðinna. Foreldrar verða að vera
 Flugelda á að geyma á þurrum
stað, þar sem börn ná ekki til og ekki
er mælt með að geyma þá milli ára.
 Lesið vel allar leiðbeiningar sem
fylgja flugeldum áður en skotið er
upp.
 Flugeldagleraugu eiga allir að
nota, sama hvort þeir eru að skjóta
upp eða bara að horfa á.
 Hendur þeirra sem skjóta upp eða
eru með handblys eru best varðar ef
notaðir eru skinn- eða ullarhanskar.
 Þegar skotið er upp á að geyma
flugeldana fjarri þeim stað sem skot-
ið er upp á og aldrei á að hafa flug-
eldavörur í vasa, ekki einu sinni eld-
spýturnar. Tvö brunaslys urðu um
síðustu áramót út frá rokeld-
spýtnastokki í vasa.
 Skjótið upp á opnu svæði í um 20
metra fjarlægð frá húsum, bílum og
einstaklingum og látið þá sem fylgj-
ast með standa vindmegin við skot-
stað.
 Aldrei má kveikja í flugeldum
meðan haldið er á þeim, aðeins á sér-
merktum handblysum.
 Rakettur verða að hafa trausta
undirstöðu þegar þeim er skotið
upp, sem og standblys og skotkökur.
Athugið að þau þurfa mikið rými.
 Aldrei má halla sér yfir vöru sem
verið er að bera eld að, heldur skal
tendra á kveiknum með útréttri
hendi og víkja strax frá.
 Ef flugeldur springur ekki skal
hella vatni yfir hann, en ekki reyna
að kveikja í honum aftur.
 Brunasár á að kæla strax með 15-
20°C vatni.
Nei, það kem-
ur ekki neitt
fyrir mig …
Morgunblaðið/Sverrir
Öryggi Mikilvægt er að gæta varúðar við flugeldaskotin á gamlárskvöld og
eiga t.a.m. bæði þeir sem skjóta og þeir sem horfa á að bera hlífðargleraugu.
hollráð um heilsuna | lýðheilsustöð
Sigrún A. Þorsteinsdóttir
sviðstjóri slysavarnasviðs
Slysavarnafélaginu Landsbjörg
ÞEIR sem telja sig með góðri sam-
visku geta innbyrt dökkt súkkulaði
í miklu magni yfir hátíðirnar ættu
að hugsa sig um tvisvar.
Í leiðara breska læknatímaritsins
The Lancet segir að fullyrðingar
um að dökkt súkkulaði sé hollt
kunni að vera misvísandi. Dökkt
súkkulaði er vissulega ríkt af and-
oxunarefninu flavanoid sem talið er
gott fyrir hjartað, vandinn er hins
vegar sá að margir súkku-
laðiframleiðendur fjarlægja þetta
andoxunarefni úr súkkulaðinu á
framleiðsluferlinu þar sem bragðið
af því er frekar biturt. Margar
gerðir af dökku súkkulaði eru því
einfaldlega fullar af fitu og sykri –
sem hvort tveggja er slæmt fyrir
hjarta og æðar.
Fyrri rannsóknir hafa sýnt fram
á að dökkt súkkulaði getur verið
gott fyrir hjartað, kann að lækka
blóðþrýsting og vinna gegn þreytu.
Það eitt að súkkulaðið sé dökkt á
litinn getur hins vegar verið misvís-
andi.
Þegar súkkulaðiframleiðendur
búa til sælgæti er hægt að dekkja
kakómassann og fjarlægja samt hin
bitru andoxunarefni segir í leiðara
The Lancet. „Neytendur vita hins
vegar ekkert um flavanoid-innihald
súkkulaðisins þar sem framleið-
endur geta þessara upplýsinga ekki
í innihaldslýsingu.“
Morgunblaðið/Þorkell
Súkkulaði Það eitt að súkkulaðið
sé dökkt á litinn tryggir ekki að það
sé gott fyrir hjartað.
Dökkt
súkkulaði –
ekki svo hollt