Lesbók Morgunblaðsins - 06.09.2008, Side 11

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 6. SEPTEMBER 2008 11
Eftir Þröst Helgason
throstur@mbl.is
Tvítólaveizlan nefnist ný ljóða-bók eftir Ófeig Sigurðsson
sem Nýhil gefur út.
Í Tvítólaveizlunni stefnir Ófeigur
Sigurðsson saman forneskjulegri
dulúð og lostafullum viðfangs-
efnum svo úr verður blanda sem
skilur lesandann
eftir tilfinn-
ingalega stein-
rotaðan, spólgr-
aðan en þó
annarlega háleit-
an í hugsun, seg-
ir í tilkynningu
frá útgefanda.
Höfundur
fylgir bókinni úr
hlaði með stuttum formála, þar
sem hann gerir grein fyrir þeirri
rannsókn á kyneðli, líkamleika,
samruna og ást sem ljóðin byggj-
ast á. Tvítólaveizlan sýnir sterk
tök höfundar á óvenjulegu ljóð-
formi og sleipu viðfangsefni, en um
er að ræða fimmtu ljóðabók
Ófeigs, sem einnig hefur gefið út
skáldsöguna Áferð.
Kápa bókarinnar er skrýdd
teikningu eftir Harald Jónsson
myndlistarmann.
  
Út er komin bókin Við veginneftir Herman Bang. Við veg-
inn er meðal þekktustu verka nor-
rænnar bókmenntasögu en hún var
fyrst gefin út árið 1886. Bókin
markaði upphaf impressjónisma í
norrænum bókmenntum. Höfund-
urinn er vel þekktur í sínu heima-
landi, Danmörku, og hefur Við
veginn margsinnis verið endur-
útgefin þar í landi.
Bókin fjallar í stuttu máli um
Katinku sem gift er lestarstöðv-
arstjóra plássins og lifir í ástlausu
hjónabandi. Til þorpsins kemur
Huus og fella þau hugi saman. Og
í fyrsta skipti í sínu lífi upplifir
Katinka hreina ást til annarrar
manneskju en ekki fer allt eins og
ætlað er … Orðastaður ehf. gefur
út.
  
Vaka-Helgafell sendir frá sérKynlífsbiblíuna eftir Susan
Crain Bakos í þýðingu Bergsteins
Sigurðssonar. Bókin skiptist í átta
kafla sem bera heiti á borð við
„Forleikur“, „Kynlífsleikföng“ og
„Munngælur“.
Lesendur fræð-
ast um nudd,
gælur, inni-
legar snert-
ingar, upplýs-
ingar um
næmustu stað-
ina, fullnæg-
ingar, virkjun skilningarvita og
ævafornar aðferðir, segir í tilkynn-
ingu.
Höfundur bókarinnar hefur tek-
ið viðtöl við þúsundir karla og
kvenna um kynlífshegðun og við-
horf þeirra til kynlífs. Bakos hefur
einnig skrifað fjölda greina og
pistla um kynlíf, meðal annars fyr-
ir Cosmopolitan, Maire Claire,
Men’s Health og Penthouse.
  
Tarot-spákonan eftir Sang-SunPark er komin út hjá Eddu –
útgáfu. Bókin er skrifuð í manga-
stíl. Hún segir
frá Pamelu sem
er eigandi kaffi-
hússins Tarot og
það sem hún
hefur á boð-
stólum er harla
óvenjulegt. Hún
er spákona sem
þjónar útvöldum
hópi við-
skiptavina sem
sækjast eftir
öðru en bara kaffi. Vampírur, álfar
og aðrar verur sem hrærast í
mannheimum koma til að láta
ungu konuna spá um framtíð sína.
En Pamela þarf að taka á myrku
leyndarmáli áður en hún getur
haldið áfram inn í næsta líf.
BÆKUR
Hermann Bang
Eftir Ingibjörgu Þórisdóttur
ingibjth@hi.is
31. ágúst voru 100 ár síðan rithöfundurinnog leikritaskáldið William Saroyanfæddist í Fresno í Kaliforníu. Hann varaf armenskum ættum, yngstur fjögurra
systkina. Í tilefni afmælisins efnir Stofnun Vig-
dísar Finnbogadóttur í samvinnu við Norræna
húsið til menningardagskrár sem tileinkuð er
honum og upprunalandi hans, Armeníu. Að-
algestur hátíðarinnar, dr. Dickran Kouymjian,
forstöðumaður armenskra fræða við California
State University, flytur erindi um Saroyan, en
hann var einn af samferðamönnum Saroyans á
seinni æviárum skáldsins í Fresno í Kaliforníu.
Dagskráin hefst kl. 14 í dag í fyrirlestrasal
Þjóðminjasafnsins.
Saroyan hóf ungur að skrifa og í rúman ára-
tug skrifaði hann margar smásögur og sendi í
blöð og tímarit. Það var þó ekki fyrr en 1933
að ein af sögunum sem Saroyan sendi til stóru
tímaritanna vakti verðskuldaða athygli, þótti
nýstárleg og öðruvísi. Árið 1934 tók útgáfufyr-
irtækið Random House saman sögurnar hans
og gaf út fyrstu bók hans sem bar heiti tit-
ilsögunnar The Daring Young Man on the Fly-
ing Trapeze and Other Stories. Bókin varð
metsölubók og nafn Saroyans varð þekkt. Sög-
urnar hans þóttu ljúfsárar og fyndnar og
stundum jafnvel barnslega einlægar. Árið 1940
hlaut hann Pulitzer-verðlaunin, sem hann hafn-
aði með þeim orðum að ekki væri hægt að
meta listina til fjár. Stuttu eftir gekk Saroyan í
hjónaband með Carol Marcus sem var sautján
árum yngri, en um svipað leyti var hann
kvaddur í herinn. Eftir nokkra dvöl í Englandi
sneri hann heim til Bandaríkjanna og hóf
skriftir á ný.
En heimurinn hafði breyst á þessum árum
eftir heimstyrjöldina síðari. Viðhorf fólks til
lífsins og tilverunnar var með öðrum hætti.
Evrópa var í sárum og þó að Bandaríkin hefðu
sloppið við árásir þrátt fyrir mannsfall erlendis
þá hafði stríðið mikil áhrif á sálarlíf fólks. Hin
glaða, kærulausa stemning frá 3. og 4. áratug
20. aldar var horfin. Rithöfundar og aðrir lista-
menn aðhylltust nýjar róttækar stefnur eins og
tilvistarstefnu og fjarstæðustefnu eða abs-
úrdisma, svo dæmi séu tekin. Bækur Saroyans
voru enn gefnar út en vinsældir höfðu dvínað
mikið, hann naut ekki lengur hylli almennings
eftir heimstyrjöldina síðari.
Þáttaskil urðu í lífi Saroyans snemma á 6.
áratugnum. Hann var þá 43 ára og hóf nýtt
skeið eftir hið stormasama hjónaband hans og
Carol sem endaði með sárum skilnaði. Skrif
hans urðu nú af öðrum toga. Hinar viðkvæmu
mannlegu persónur smásagna hans urðu nú að
víkja fyrir annarri persónu sem var ekki síður
mannleg en kannski ögn beiskari. Saroyan hóf
að skrifa eigin endurminningar.
Fyrsta endurminningabókin hét The Bicycle
Rider in Beverly Hills eða Hjólreiðamaðurinn í
Beverly Hills. Í þeirri bók, sem kom út árið
1952, var Saroyan hreinskilinn við lesendur
sína og sagði frá uppruna sínum og æskuárum
eins og þau voru í raun og veru, hvernig dvöl á
munaðarleysingjahæli hafði haft áhrif á hann,
hvernig dauði föður hans hafði skerpt skilning
hans, alltof snemma, á fallvaltleika lífsins.
Um miðjan 6. áratuginn ferðaðist Saroyan
mikið til Evrópu. Og árið 1960 keypti hann
íbúð í París þar sem var, eins og í Fresno,
mjög fjölmennt samfélag Armena. Saroyan hélt
alltaf tryggð við uppruna sinn þótt hann skrif-
aði aldrei mikið um málefni Armena. Eftir því
sem hann eltist gerðist armenski þátturinn þó
mikilvægari í verkum hans og síðustu ár æv-
innar skrifaði hann nokkur leikrit sem beinlínis
fjalla um málefni armensku þjóðarinnar. Þema
leikritanna er útlegð þeirrar þjóðar. Saroyan
var hálfgerður útlagi sjálfur, Armeni í Banda-
ríkjunum, Bandaríkjamaður í Armeníu. Á
yngri árum þótti hann of róttækur en á efri ár-
um heldur gamaldags. Hann virtist aldrei falla
almennilega inn í umhverfi sitt.
Svo virðist sem á frægðarárum Saroyans
hafi töluvert verið þýtt eftir hann hér á landi.
Strax árið 1940 þýddi Halldór Laxness smá-
söguna Harri og birtist hún í Tímariti Máls og
menningar. Á fimmta áratugnum birtust auk
hennar a.m.k. fimm aðrar smásögur eftir hann
í þýðingu ýmissa rithöfunda, t.d. Halldórs Stef-
ánssonar og Siglaugs Brynleifssonar. Skáld-
saga hans, Leikvangur lífsins (The Human Co-
medy) kom út árið 1946 í þýðingu Guðjóns
Guðjónssonar.
Á sjötta áratugnum var heldur minna birt
eftir Saroyan, en Leikfélag Reykjavíkur setti
þó upp leikritið Hæ, þarna úti í leikstjórn Jóns
Sigurbjörnssonar árið 1957. Það var einnig
flutt í Ríkisútvarpinu 1975 í leikstjórn Péturs
Einarssonar. Fleiri leikrit Saroyans hafa verið
flutt í útvarpinu, t.a.m. Indælisfólk árið 1967 í
leikstjórn Benedikts Árnasonar og Perlan og
skelin árið 1968 í leikstjórn Baldvins Halldórs-
sonar.
Á síðustu árum hafa komið út á íslensku
þrjú smásagnasöfn eftir Saroyan, Kæra Greta
Garbo í þýðingu Óskars Árna Óskarssonar og
Ég heiti Aram og Geðbilun í ættinni í þýðingu
Gyrðis Elíassonar.
Ljúfsár Saroyan
ERINDI »Hinar viðkvæmu mannlegu
persónur smásagna hans
urðu nú að víkja fyrir annarri
persónu sem var ekki síður
mannleg en kannski ögn beisk-
ari. Saroyan hóf að skrifa eigin
endurminningar.
Eftir Sigurbjörgu Þrastardóttur
sith@mbl.is
E
ins og lesendur muna áreiðanlega
ekki – því enginn man neitt
stundinni lengur á okkar tímum,
síst af öllu það sem lesið er í
dagblöðum sem deyja í dagslok,
hvað þá í menningarkálfinum
sem flýgur í körfuna með barnaþrautum og
íþróttum – þá skrifaði ég alveg hreint frábæran
pistil hér í fyrra sem hét: Vinsamlegast breyttu
bókinni! Nei, annars, ég er að blekkja, þetta var
enginn tímamótapistill, maður verður bara að
beita brögðum svo fólk festi sig við lesturinn;
pistillinn fjallaði samt sem áður um pínulítið at-
hyglisvert mál. Ég hafði farið á upplestur í Berl-
ín hjá breskum höfundi, Roger nokkrum Boyes,
sem las upp úr bók sinni, My Dear Krauts, sem
lýsir skrautlegu lífi miðaldra Breta í Þýskalandi
og örvæntingarfullri leit hans að þýsku konuefni
í því augnamiði að lina skattbyrðarnar. Bókina
skrifaði Boyes á ensku, Ullstein-útgáfan þýddi
handritið á þýsku og gaf út.
Á Kaffee Burger las Boyes úr orginal-handriti
sínu; írónísku, engilsaxnesku og ísmeygilegu. En
þegar spenntir og alþjóðlegir áheyrendur spurðu
um útgáfu bókarinnar á Englandi – sem þeim
fannst auðvitað liggja beint við – komu vöflur á
höfundinn. Hann sagði að slíkt væri í ... eh, snú-
inni athugun. Útgefandi á Englandi væri vissu-
lega áhugasamur en vildi þó að bókinni yrði
breytt dálítið svo hún félli betur að smekk Eng-
lendinga. Þetta hljómaði furðulega. Engu skipti
þótt höfundurinn væri (fyndinn) Englendingur,
skilaboðin voru þau að gera þyrfti textann væn-
legri fyrir enska lesendur – þeir hefðu annan
húmor en Þjóðverjar og bókin væri auk þess
mun gagnrýnni á breskt samfélag en þýskt. Og
slíkt gæti farið illa í Tjallann. Að mati útgefand-
ans.
Í pistli mínum stóð til skýringar: „Þeir vilja
helst gefa út bók sem gæti heitið A Year in the
Scheisse,“ sagði Boyes kaldhæðinn, og vísaði þar
í vinsæla bók Stephens Clarke, A Year in the
Merde, um hrakfalladvöl ungs Breta í París í eitt
ár. „En þetta er bara ekki þannig bók.“
Síðan er liðið rétt rúmt ár. Og hvað gerist
þegar ég labba inn í Eymundsson í Austurstræti
í vikunni, nýkomin frá útlandi? Rek ég mig þá
ekki í gula kilju sem stendur út af borðbrún – og
hvað heitir hún? A Year in the Scheisse, eftir
Roger Boyes!
Svik og prettir, maðurinn lét undan pressunni.
Undirtitillinn er meira að segja Getting to Know
the Germans og forsíðan er skreytt skotheldum
klisjum: Volkswagen-bjöllu (gömlu týpunni),
Bæjara með ölkrús, þýska fánanum, Schäfer-
hundi, manni að sparka bolta o.s.frv. Og þetta er
engin ný bók heldur sama sagan og Boyes las úr
á Kaffee Burger í Berlín, eða eins og segir á
kápunni: „First published in Germany as My
Dear Krauts, this book was a runaway best-
seller.“
Á sínum tíma skrifaði ég með hneyksl-
unarvotti: „Ekki er ljóst hvernig máli þessu mun
lykta. Á Boyes var helst að skilja að hann væri
til í að breyta einhverjum atriðum – sem vissu-
lega má túlka sem útsölu. Tóni bókarinnar verð-
ur þó varla breytt nema endurskrifa hana alla.“
Kannski er ofmælt að halda því fram að höf-
undurinn hafi lagst alveg í endurskrif en á til-
einkunarsíðu stendur samt: „This version is for
Ruth and the Dartmoor gang.“ Orðalagið „this
version“ er játning þess að þetta sé breytt út-
gáfa textans, ekki bara breyttur titill, og í fljótu
bragði fæst það staðfest. Svona kafli var til
dæmis örugglega ekki í upphaflegu útgáfunni:
„We take our bodies seriously here – it’s not the
bloody Kit-Kat Club.“ The reference was to
Berlin’s most grotesque sex-club, the place to be
flogged on a crucifix. (bls. 93) Þýskir lesendur
bókarinnar þurfa varla skýringu á Kit-Kat-
klúbbnum, en enskir þurfa hana. Og „Schoene-
feld“ flugvöllur, var áreiðanlega stafsettur öðru-
vísi í fyrri útgáfu. Þetta eru náttúrlega smáat-
riði, en miðað við hversu fráhverfur Boyes var
titlinum einum og sér, í fyrra, er ekki annað að
sjá en hann hafi gleypt söluræðu Summersdale-
útgefandans hráa og sest við umskrif. Þá er um
tvennt að velja fyrir kaupandann. Lesa ensku
versjónina og gleyma því hvernig höfundurinn
gekk á svig við fyrri orð, eða skríða á fjórum fót-
um í gegnum þýska „orginalinn“ og telja sig þar
komast nær guði og kjarnanum.
Lagfæringarnar sem Boyes hefur fallist á eru
annars kaldhæðnislegri en ella þegar haft er í
huga að hann hefur um árabil verið fréttaritari
breskra fjölmiðla í Þýskalandi og vinnur þannig
– að eigin sögn – beinlínis við að sjóða þýska
menningu niður í klisjur sem selja má á tveimur
mínútum. Samt veit enginn betur en hann, haf-
andi búið í Þýskalandi í þrjátíu ár, að Þjóðverjar
eru margflóknari en svo að þeir eigi skilið að
tengjast einungis október-drykkjum, hnébuxum
og varðhundum í hugum fólks. En mögulega er
Boyes nú samt orðinn milljóner, því hrak-
fallasögur Ameríkana og Englendinga í
ókunnum löndum eru þrautreynd og afar vinsæl
tegund bóka.
P.S. Afsakið, eitt enn: hvers vegna hefði kiljan
A Year in the Scheisse kostað mig þúsundkall
(7.99 pund) ef ég hefði rekist á hana á flugvelli í
London, en heilan tvöþúsundkall af því ég sá
hana fyrst í Austurstræti? Vegna þess að fast
bókaverð gildir ekki milli landa og við erum
greinilega enn svo langt í burtu að verðgildi allra
hluta tvöfaldast við flutningana. Maður hlýtur þá
sjálfur að vera tvöfalt meira virði, heimkominn.
Fallegt.
Hann breytti bókinni
A Year in the Scheisse eftir Roger Boyes kom
nýlega út í Englandi. Bókin kom fyrst út á þýsku
en var upphaflega skrifuð á ensku. Ensku útgef-
endurnir eru grunaðir um að hafa krafist breyt-
inga á bókinni fyrir Englandsmarkað. Þar hefði
fólk annan húmor og bókin væri auk þess mun
gagnrýnni á breskt samfélag en þýskt. Gaf höf-
undurinn eftir? Hér er fenginn botn í málið.