Morgunblaðið - 24.11.2008, Síða 30

30 MenningFRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 24. NÓVEMBER 2008
ANNA S. Snorradóttir hefur
sent frá sér ljóðabókina Í hent-
ugum tíma. Í bókinni eru 29
ljóð sem flest voru ort á níunda
og tíunda áratug síðustu aldar.
Viðfangsefni Önnu eru af svip-
uðum toga og í fyrri ljóðabók-
um hennar og ljóðin eru stutt
og hnitmiðuð. Þau bera vott
um næmt innsæi og óvenjulega
skynjun höfundarins. Fyrri
ljóðabækur hennar heita: Þeg-
ar vorið var ungt, Bak við auga, Í speglasal, Kona
í rauðri kápu og Fimmtíu limrur sem kom út 2006.
Anna er fædd árið 1920 og á árum áður var hún
einkum þekkt fyrir að sjá um útvarpsþætti fyrir
börn og fullorðna.
Bókmenntir
Anna S. yrkir um
hentugan tíma
Anna S.
Snorradóttir
HÁSKÓLAKÓRINN flytur
Messías eftir Georg Friedrich
Händel í kvöld og annað kvöld
í Neskirkju. Hvorir tveggju
tónleikarnir hefjast kl. 20.
Einsöngvarar eru Þórunn
Marinósdóttir sópran, Sibylle
Köll alt, Hlöðver Sigurðsson
tenór og Valdimar Hilmarsson
bassi. Hljómsveit Háskóla-
kórsins leikur en stjórnandi er
Gunnsteinn Ólafsson.
Messías er eitt merkasta tónverk tónlistarsög-
unnar. Það var samið árið 1741 og frumflutt í Du-
blin á Írlandi.
Aðgangseyrir á tónleikana er 2.000 kr. en hægt
er panta miða í forsölu á 1.500 kr. á kor@hi.is.
Tónlist
Háskólakórinn
flytur Messías
Neskirkja
Á HÁDEGISFYRIRLESTRI
í Listaháskóla Íslands í dag
mun Ósk Vilhjálmsdóttir
myndlistarmaður fjalla um eig-
in verk. Ósk stundaði nám í
MHÍ. Hún nam og starfaði í
Berlín, útskrifaðist frá Hoch-
schule der Künste með mast-
ersgráðu árið 1994. Verk henn-
ar hafa skýra samfélagslega
skírskotun og setja um leið
spurningarmerki við hefð-
bundið hlutverk listamannsins í samfélaginu.
Síðastliðinn föstudag var opnuð sýning Óskar,
List í frjálsu falli, í Kubbnum, sýningarsal mynd-
listardeildar LHÍ. Fyrirlesturinn í dag hefst kl.
12:30 í stofu 024, í húsi LHÍ, Laugarnesvegi 91.
Myndlist
Ósk fjallar um eigin
verk í hádeginu
Ósk
Vilhjálmsdóttir
Eftir Bergþóru Jónsdóttur
begga@mbl.is
HÁVAR Sigurjónsson, formaður Félags leik-
skálda og handritshöfunda, segir að í því ástandi
sem nú ríkir í efnahagsmálum sé meiri ástæða en
nokkru sinni fyrr til að efla grasrótina í listum.
„Góðærið svokallaða skilaði okkur höfundum
sem skrifa fyrir leikhús og sjónvarp ekki svo
miklu, þrátt fyrir að margt hafi verið að gerast og
margir haft mikið umleikis. Góðærið skilaði sér
ekki í því að laun höfunda hækkuðu eða verk-
efnum fjölgaði svo nokkru næmi. Eflaust á það við
um fleiri. Þróunin í góðærinu var sú að sífellt
meira var leitað í einkageirann eftir fjármagni, og
hann brást vel við, meðan hann hafði peninga af-
lögu. Á sama tíma stóðu opinberar fjárveitingar í
stað eða þær drógust saman. Skellurinn sem varð
núna í haust var því mjög þungur, þegar einka-
geirinn nánast í einu vetfangi kippti að sér hönd-
um. Eftir standa margar af lykilstofnunum okkar
í listalífinu berskjaldaðar og með óljósa framtíð.“
Gölluð hugmyndafræði
Hávar segir mikilvægt að horfa á það, að á
sama tíma og listastofnanir hafi leitað eftir meira
fjármagni hafi hið opinbera hvatt þær til að leita í
einkageirann og haldið sjálft að sér höndum með
auknar fjárveitingar. „Með þeirri afstöðu sem
þessi ríkisstjórn hefur haft til þess hvernig einka-
geirinn eigi að taka þátt í fjármögnun listalífsins
hefur það því gerst að lykilstofnanirnar standa nú
uppi með of litla peninga. Í því afhjúpast gallinn í
þessari hugmyndafræði. Þeir sem hafa verið lítið
hrifnir af því, eða jafnvel á móti því, að sækja fjár-
magn í einkageirann hafa einmitt bent á það, að
þegar harðnar á dalnum, þá hverfa þessir pen-
ingar – lindin þornar upp.“
Oft hefur verið talað um að veita fyrirtækjum
sem styðja við listastarfsemi skattaívilnanir, að
sögn Hávars, og þá einmitt í þeim tilgangi að auka
líkurnar á því að listirnar geti reitt sig á fjármagn
úr einkageiranum. Það hefur hins vegar ekki
gerst, tíminn meðan allt lék í lyndi var ekki nýttur
til að skapa umhverfi sem gerði eftirsóknarvert
fyrir einkafyrirtæki að styðja menningarlífið þeg-
ar kreppir að. Annað sjónarhorn vegur einnig
þungt í umræðunni.
„Eðli málsins samkvæmt vilja einkaaðilar fá
eitthvað fyrir sinn snúð. Þeir vilja gjarnan fá aug-
lýsingu í einhverju formi og gera oft ítarlega
samninga um það að þeirra styrks sé getið t.d. á
auglýsingum, prentuðum gögnum og víðar. Það er
auðvitað ekkert að þessu. En fyrir vikið sækjast
þeir frekar eftir því að styðja þá sem eru meira
áberandi og hafa betri möguleika á að kynna sig.
Þetta þýðir það að stóru stofnanirnar í listalífinu
hafa átt auðveldast með að sækja þessa peninga;
listasöfnin, stóru leikhúsin, sinfónían. Þess vegna
standa þær verst núna.
Grasrótin, minni hópar listamanna, myndlist-
armenn, tónlistarmenn, leikhóparnir og fleiri sem
ekki hafa jafnsterkan prófíl og stóru stofnanirnar,
hafa ávallt þurft að hafa verulega fyrir því að efna
til samstarfs við einkageirann, einmitt vegna þess
að peningarnir leita þangað sem menningar-
straumurinn er sterkastur.
Einkaaðilar vilja líka vita nákvæmlega hvað það
er sem þeir styrkja og eru tregir til að setja pen-
inga í tilraunastarfsemi eða í fyrirfram óþekkt
fyrirbæri. Þess vegna naut grasrótin ekki góð-
ærisins í sama mæli og stóru listastofnanirnar, en
að sama skapi þýðir það að grasrótin stendur hvað
best núna, vegna þess að hún kann að bjarga sér
án þessara peninga og hefur alltaf gert.“
Hávar tekur dæmi af leiklistarráði, sem út-
hlutar peningum til leikhópa. Þar nema styrkir
um 50% af kostnaðaráætlun þeirra verkefna sem
styrkt eru. Ætlast er til þess að hinn helming fjár-
magnsins útvegi hóparnir sjálfir með öðru móti –
aðallega frá einkageiranum. „Það hefur hins veg-
ar sjaldnast tekist. Leikhóparnir eru því orðnir
býsna glúrnir í því að koma upp leikverkum fyrir
50-75% af eðlilega áætluðum kostnaði. Hvernig
fara þeir að því? Hverjir eru það sem gefa eftir?
Það eru auðvitað listamennirnir. Iðulega hafa þeir
verið að vinna fyrir litla peninga, jafnvel enga, en
borga öllum öðrum sem koma að verkefninu, t.d.
iðnaðarmönnum, upp í topp, því það dettur engum
nema listamönnum í hug annað en að fá greitt fyr-
ir vinnu sína. Þetta er því veruleikinn í dag; stóru
stofnanirnar eru í uppnámi, grasrótin finnur
minna fyrir kreppunni, því góðærið fór að miklu
leyti framhjá henni hvort eð er.“
Úrræði að styðja grasrótina
Hávar segir að á þessu ári höfum við verið að
uppskera mikinn vöxt í gerð leikins efnis fyrir
sjónvarp, eftir góðæri undanfarinna ára. „Það er
spurning hvernig framhaldið verður. Það er því
enn mikilvægara en áður að sjónvarpssjóðurinn
verði efldur og hann standi undir öflugri fram-
leiðslu á leiknu efni. Það væri sannarlega dap-
urlegt ef kunnáttan sem orðið hefur til á undan-
förnum misserum myndi lognast út af. Það væri
þó ekki í fyrsta skipti sem slíkt gerðist í sögu leik-
ins efnis fyrir íslenskt sjónvarp. Samningamál við
framleiðendur þurfa einnig að komast í höfn hið
fyrsta. Í dag eru engir samningar til um það hvað
sjálfstæðir framleiðendur eigi að borga handrits-
höfundum. Þar er frumskógur sem þarf að greiða
úr og þeir sem mest mega sín persónulega ná
bestu samningunum. Höfundar sem eru að hefja
feril sinn og eru tilbúnir til að gefa vinnu sína fyrir
tækifærið til að skrifa standa langverst að vígi í
samningalausu umhverfi, og eru þá um leið óvilj-
andi dragbítar á það að aðrir fái sómasamlega
greitt fyrir vinnu sína.“
Núna er tíminn til að setja meiri peninga í
menningu og listir að mati Hávars, jafnvel þótt
það kunni að hljóma ankannalega á sama tíma og
verið er að skera niður alls staðar í samfélaginu og
fólk að missa atvinnu. „Menningarlífið er atvinnu-
skapandi. Ennfremur er mikilvægt að fjölga
starfslaunum í launasjóðum listamanna og efla
Listasjóð svo það verði auðveldara fyrir leikhópa
að greiða lágmarkslaun til listamannanna. Það á
fyrst og fremst að setja fé í grasrótina. Þeir pen-
ingar nýtast vel, því þar fara þeir beint í fram-
leiðslu verka en um leið þarf að ganga þannig frá
málum að fólk fái greitt fyrir vinnu sína. Annars
hjökkum við í fari hálfatvinnumennsku sem dreg-
ur úr þroska og þróun listamannanna. Það eru
aukinheldur sjálfsögð mannréttindi. Það væri ein-
falt að ríða á vaðið með því að leiklistarráð veitti
100% styrki í stað 50%.“
Stefnan ekki nægilega skýr
Stóru leikhúsin þrjú, Þjóðleikhús, Borgarleik-
hús og Leikfélag Akureyrar, eru einu leikhúsin
sem höfundar hafa samning við um greiðslur fyrir
leikrit. „Þau hafa hins vegar ekki skýra stefnu um
það hvað þau ætli að framleiða af nýju íslensku
efni, og skyldur þeirra eru misjafnar í því efni.
Þar er hlutverk Þjóðleikhússins ótvírætt. Sú stað-
reynd blasir við að Þjóðleikhúsið fær 700 milljónir
á ári frá ríkinu. Með eigin aflafé hefur Þjóðleik-
húsið u.þ.b. milljarð milli handanna á ári. Það væri
ekki óeðlilegt að 3-5% þeirrar upphæðar væri var-
ið til þess að láta skrifa ný leikrit. Raunveruleik-
inn er hins vegar sá að höfundar fá innan við 1% í
sinn hlut af þessari köku. Ný skýrsla ríkisend-
urskoðunar um rekstur Þjóðleikhússins og svör
stjórnenda leikhússins gefa ekki tilefni til bjart-
sýni fyrir hönd höfunda. Í vor var stofnaður sjóð-
ur, undir merkjum Þjóðleikhússins, þar sem
Bjarni Ármannsson leggur af örlæti sínu fram 15
milljónir á næstu þremur árum af þeim sjö þús-
und milljónum sem hann labbaði með út úr Glitni.
Þetta mun vera eina leiðin til að fjármagna nýja
leikritun við Þjóðleikhús okkar Íslendinga. Það er
sorglegt ef satt er.“
Morgunblaðið/Kristinn
Hávar „Grasrótin kann að bjarga sér,“ segir formaður Félags leikskálda og handritshöfunda.
Það á að efla grasrótina
Hávar Sigurjónsson gagnrýnir stefnu yfirvalda í fjármögnun listalífsins
VICTORIA og Albert-safnið í Bret-
landi tilkynnti nýlega að fyrsti áfang-
inn í stækkun safnhússins yrði opn-
aður á þessum tíma á næsta ári. Þá
verður meðal annars vígð álma með
verkum frá miðöldum og endurreisn-
artímanum.
Tíu ný herbergi verða í safnálm-
unni nýju sem munu geyma 1.800
safngripi, meðal annars sýningu á
minnisbókum Leonardo da Vincis.
Heilt gallerí verður sett undir verk
myndhöggvarans Donatellos en einn-
ig verða til sýnis meistarverk mynd-
höggvara miðalda. Í eigu V&A er
stærsta safn endurreisnar skúlptúra
fyrir utan Ítalíu, og í nýju bygging-
unni verður heil Florentine kapella
frá Santa Chiara opin almenningi.
Fé hefur safnast fyrir þessum
fyrsta áfanga safnsins en þegar
breytingarnar voru kynntar sagði
Mark Jones safnstjóri að það gæti
orðið erfitt að safna í sjóði fyrir lista-
verkum á komandi tímum. „Fólki
finnst það ekki eins ríkt núna og það
var á sama tíma á seinasta ári. Það er
of snemmt að segja til um hvaða áhrif
efnahagskreppan hefur á fólk sem
gefur fjármuni til safnins en í Am-
eríku, sem er venjulega aðeins á und-
an Bretlandi, hafa þeir fundið fyrir
erfiðleikum við að safna fé,“ sagði
Jones og bætti við að þrátt fyrir erf-
iðleika í fjársöfnun gæti aðsókn á
safnið aukist. „Á tímum þegar efna-
hagurinn stendur ekki vel kann fólk
að meta ókeypis söfn.“
Barist um bitann
Fyrir næsta áfanga í stækkun
safnsins þarf að safna 120 milljónum
punda. En sú álma mun innihalda
gallerí fyrir tísku og textíl, ljós-
myndir og húsgögn. Jones sagði að
ein leiðin til að afla tekna fyrir safnið
væri að lána meira af safngripum til
annarra gallería í heiminum.
Fjársöfnun V&A verður ein af
mörgum á næsta ári en söfnin Tate
Modern, National Gallery og Nation-
al Galleries of Scotland eru öll að
safna fyrir breytingum og safn-
gripum.
Það mun kenna margra grasa í
þessum nýja hluta V&A sem verður
opnaður að ári en í fyrsta áfanganum
verður líka til sýnis franskur gluggi
frá 12 öld, kallaður Trie Chateau-
glugginn, sem hefur ekki verið sýnd-
ur í 25 ár. Annað í álmunni er gallerí
tileinkað leikhúsi, sýning á sextíu
skúlptúrum frá Asíu og sýning á þrjú
þúsund verkum úr keramiksafni
V&A sem er það stærsta í heimi.
Victoria
og Albert
stækkað
Sýning á verkum da
Vincis og Donatello
St. George Verk eftir Donatello.
„Þetta er sorgleg
staða, en hún er ekki
í ástarsorg.“ 35
»