Skinfaxi - 01.07.1968, Blaðsíða 20

Fyrirlestur fluttur á Landsmóti UMFÍ á Eiðum 14. júlí 1968
BJARNI M. GÍSLASON:
Handritin
og danska þjöðargjöfin
Bjarni M. Gíslason rithöfundur var heið-
ursgestur UMFÍ á 13. landsmóti þess að
Eiðum 13. og 14. júlí 1968. Við það tæki-
færi hélt hann eftirtektarverða ræðu um
handritamálið, sem hann þekkir flest-
um mönnum betur. Vegna kulda og þoku
sem var yfir mótsvæðinu þann morgun
sem hann átti að tala, ákvað hann að
stytta ræðu sína verulega. En hann
hafði ekki talað meira en fimm mínútur
þegar skýjahafið opnaðist og sólin sendi
hlýja geisla yfir Eiða. Margur óskaði þá
að ræða hans hefði verið lengri en 20
mínútur, en þess var ekki kostur að
breyta um, þvi gamla handritið lá heima
á hótelinu. En Bjarni hefur leyft Skin-
faxa, að birta ræðu hans í sinni uppruna-
legu mynd, og fer hún hér á eftir:
Þegar ég kvaddi ættjörð mína fyrir rúmum 34
árum, var kveðjum og vinsemdartáknum
svarað með handarbandi, faðmlögum eða
kossum. Sérstaklega voru faðmlögin áköf og
kossarnir tíðir, ef kveðjum þessum fylgdu
virðingarmerki eins og það, sem ég nýt í dag.
Ekki veit ég hvort þessi venja helzt enn þá,
en ég er það gamaldags íslendingur, að þegar
mér barst fregnin um það, að mér væri boð-
ið heim, urðu gleðiviðbrögðin svo mikil, að
ég rak öllum í kringum mig rembingskoss.
Sem betur fer voru það bara konan mín og
börnin mín, sem nærstödd voru.
En öll hrifning, einkum ef hún er sterk og
heit, getur falið í sér hættu. Hættan getur
verið misjöfn. Hún getur líkzt þvi, þegar
hugsunarlaus ekill mætir öðrum angurgapa
á blindhæð eða beygju. Hún getur minnt á
skáld, sem er að yrkja lofdrápu, en heyrir
allt í einu undirspil sálarinnar hverfa og miss-
ir allt vald á stuðlasetningunni.
Eitthvað svipað kom fyrir mig, þegar ég
fékk að vita, að ég ætti ekki aðeins að halda
ræðu, heldur hátíðarræðu við þetta tæki-
færi. Ég sagði hálfskelkaður við sjálfan mig:
Þú verður að hervæðast enn þá stærra skeggi
en því, sem þú hefur í dag, ef þú átt að geta
skrifað gildar ávísanir á banka hátíðleikans.
Að visu er mikil hátíð yfir þeirri stund, þeg-
ar maður sér ættland sitt rísa úr hafi eftir
margra ára útivist. En þegar maður stendur
á þeirri jörð, sem maður hefur dafnað á, er
maður ekki veitandinn, heldur þiggjandinn.
Maður talar ekki sjálfur, heldur hlustar og
skoðar. Og þetta er öllu þægilegra eftir 34 ára
útivist, en að þurfa að halda ræður, því þó
enginn íslendingur sé það lengi fjarri ættjörð
sinni, að hann gleymi málinu algerlega, þá
getur það komið fyrir alla, sem dvelja lang-
dvölum með öðrum þjóðum, að þeir gleymi
stundum því, hvað er vort og hvað er þeirra,
þegar um setningaskipun og breytingu orð-
anna er að ræða. Ég verð því fyrirfram að
biðja afsökunar á því, að ég rýni ef til vill
svolítið meira á blaðið í þetta sinn, en sam-
boðið kann að þykja góðum ræðustíl.
Það sem ég hef lofað að spjalla svolítið um,
er handritamálilð. Formaður ungmennafélag-
anna sagði við mig, að margur myndi búast
við þvi, að ég véki nokkrum orðum að hand-
ritadeilunni og gerði þá sérstaklega dálítið
grein fyrir þeirri dönsku þjóðarhreyfingu,
sem studdi málstað íslenzku þjóðarinnar í
baráttunni við íhaldsöm öfl. Það gladdi mig
að séra Eiríkur orðaði þetta svona, því að ég
álíti óþarft hér á landi að rekja sögu handrit-
anna og ræða tengsl þeirra við íslenku þjóð-
ina. Að vísu hefur handritamálið hjá íslend-
ingum engu síður en Dönum sjaldan komið
fyrir sjónir manna sem annað en torskilin sér-
fræðigrein og lagaflækja, sem almenningur
20
SKINFAXI