Náttúrufræðingurinn - 1961, Blaðsíða 4

98
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
skipulögðum tilraunum, þar sem jarðvegshitinn einn er hafður
breytilegur, en lofthitinn og önnur ytri skilyrði jöín og óbreytt.
F.n langerfiðasta vandamálið við að ákveða áhrif jarðvegshitans á
plönturnar er sennilega fólgið í því, að hitinn og hitabreytingar eru
mismunandi bæði eftir jarðvegsdýpt og jafnvel líka dagstund. Þetta
hefur venjulega í för með sér, að eitt og sama rótarkerfið verður
fyrir mismunandi hitaáhrifum, sem jafnframt geta sífellt verið að
breytast. Þess vegna verður ætíð ófullnægjandi að mæla hitastigið
aðeins í lofti eða aðeins í einhverri einni jarðvegsdýpt. Það verður
að mæla í mörgum mismunandi dýptum og einnig hæðum yfir
jörðu, og það verður að taka alla aðra þætti, sem áhrif geta haft á
vöxtinn, með í reikninginn. Þá fyrst er hugsanlegt að komast að
einhverri tiltölulega fullkominni niðurstöðu.
Það er rétt að benda á, að hitastig jarðvegsins hefur ekki ein-
göngu gildi fyrir viixt og viðgang plantnanna. Frá verkfræði-
fræðilegu sjónarmiði getur oft verið gagnlegt og beinlínis nauð-
synlegt að hafa einhverja hugmynd um hitastig jarðvegsins. Er
hér sérstaklega átt við klakamyndun og frost í jarðveginum í sam-
bandi við húsbyggingar og einangrun kjallara, vatnslagnir og síð-
ast en ekki sízt við vegagerð, og á það við malbikaðar götur og
steyptar sem og malarvegi á öllum norðlægum slóðurn.
Vitneskja um hitastig jarðvegs á norðlægum slóðum, þ. e. á Jand-
svæðum á svipuðum breiddargráðum og ísland og norðar, er
mjög takmörkuð. Nokkrar greinar hafa þó verið ritaðar um þessi
efni og eru hinar helztu eftir Bandaríkjamanninn Brewer (1958),
Canadamennina Brown Beckel (1957) og Cook (1955), Bandaríkja-
manninn Drew o. fl. (1959). Þá eru fjórar eða fimm greinar eftir
Finnann Pessi, og er hin helzta þeirra frá árinu 1958. Loks er
ein örstutt grein eftir Bandaríkjamennina Thompson og Bremner,
sem birtist árið 1952. Allar þessar greinar skýra frá athugunum á
hitastigi í mismunandi dýpt í túndru-jarðvegi Alaska og Norður-
Canada, nema greinar Finnans Pessi. Þær greinar eru allar frekar
almenns eðlis og eru um samanburð á hitastigi i mýrlendi og þurr-
lendi á einum tilteknum stað í Finnlandi.
Innlendar athuganir.
1. Fyrri athuganir. Hér á landi er harla lítið vitað um hita-
stig jarðvegsins, bæði á hinum ýmsu árstímum og eins í mismun-