Náttúrufræðingurinn - 1942, Blaðsíða 79

NÁTTÚRUFRÆÐIN GURINN
123
þar verið lag mikið af þessum leir, en var nú á burtu fært og sá
að eins fyrir þvi undir bergveggnum til allra hliða. Leirsvæðið,
sem burtu var lekið var um 20 m. á lengd og allt að 10 m. á breidd.
Það hefur verið nokkuð misþykkt. Mældist mér þykktin nálægt 1
m. við bergvegginn, þar sem þykkast virtist. Lætur því nærri að
burt liafi verið flult af svæðinu um 2000 tonn af þessum leirsteini.
Rigning hafði verið um daginn og var botninn i þessum lærgbás
ataður leirleðju, sem var eins og þyklcur rjómi.
Bergstálið, sem leirlag þetta er undir, mældist mér sem næst 8
m. hátt, mjög samfellt grásteinsberg.
Ég fór með sýnisliorn af þessum leirsteini i Atvinnudeild Há-
skólans og naut þar aðstoðar dr. Finns Guðmundssonar um at-
hugun á honum i smásjá, eflir því sem við varð komið.
Mér kom til hugar, að þetta væri að uppruna hveraleir. En gegn
þeirri tilgátu mælti það tvennt, að leirinn er lagskiptur og svo
það hve mikið er af lionum þarna, sennilega langt fram yfir það,
sem dæmi þekkjast til um hveraleirsmyndanir annars staðar.
Væri þetta ekki hveraleir mátti gizka á, að leirinn liefði myndazt
sem botnfall í vatni eða sjó. Hefði leirinn myndazt i fersku vatni
mátti vænta þess, að i lionum fyndust kisilagnir (leifar kisilþör-
unga). Væri hann hinsvegar myndaður i sjó, var til að dreifa jölc-
ulvatnsleðju.
Með athugun undir smásjá, sem stækkar 600 sinnum, kom i
ljós, að kornin voru mjög smá, mjög margvíslega löguð og óreglu-
lega. En reyndar voru þau að mestu svo örsmá, að enga sérstaka
lögun var unnt að greina. Ekkert fannst þar sem henti til að um
kisilskeljar eða skeljabrot væri að ræða. Leirinn var gersamlega
„dauður“.
Tilgátan um myndun þessa leirsteins í fersku vatni virtist því
ekki koma til greina.
Þá kom til álila, hvort þelta væri jökulvatnsleðja. Sú tilgála
virtist eklci sennileg heldur af ástæðum, sem nú skal greina.
I leðju, sem sezt á hafsbotn, þótt fjárri sé strönd, liljóta æfin-
lega að falla ýms annarleg efni, leifar af dýrum (skeljar), sand-
korn og ýmislegt musl sem út yfir sjóinn berst með vindum,
straumum og ísreki. Þetta er algengt fyrirbrigði i leðjusteini
(skífer).
Engan vott af annarlegum efnum var að finna í því sýnisborni,
sem rannsakað var. Þó er þess að gæla að rannsóknin var svo um-
fangslítil, að ekki verða byggðar á lienni óyggjandi niðurstöður.
En til er annað, sem virðist laka af allan vafa um þetta.