Náttúrufræðingurinn - 1942, Blaðsíða 67

NATTÚRUFRÆÐINGURINX
111
grágrýtið hafi mjög eyðst ofanaf, áðnr en gos síðar á jökultíma
fóru að lilaða upp yngri myndanir.
Þverskurðarmynd 4 er ætlað að sýna berglagaröð um Fnjóska-
dal og gefa hugmynd um hæðahlutföll eftir því, sem næst verður
komizt af korti herforingjaráðsins. Þverskurðurinn er miðaður
við Merkjárgil að norðanverðu í Ljósavatnsskarði, skammt yfir
frá Hálsi. Áþekk berglagaröð er um Skriðugil og viðar i Fnjóska-
dal og nágrenni lians þar, sem berglög liafa ekki raskazt að mun.
Athuganir þessár leiða til þeirrar niðurstöðu, að berglagahleðsla
Fnjóskadals og nágrennis sé mjög í samræmi við það, sem iá sér
stað vestar á basaltsyæðinu og það sé því engin áslæða til þess að
ætla, að hún sé frá öðrum og seinni tima en þeim, er heildar-
basaltsvæðið hefur verið að hlaðast upp.
Þegar tekin er til greina liin æva-fornlega undirstaða Fnjóska-
dalsfjalla, og ef svo væri að surtarbrandurinn i Selárgili væri um
það bil jafnaldra brandlögunum vestfirzku, sem ákveðin hafa ver-
ið til Miocene eða jafnvel Eocenetíma, þá er það nokkurt undr-
unarefni, hve skammt er að berglagahæð á milli þessara fornu
myndana og svo jökuhnenjanna uppi á brúnunum. Það sýnist
vera undarlega mikið ósamræmi i því, þólt að eins sé miðað við
tímalengd þá, sem talin er frá því á Miocene, að basalt-liæðin milli
surtarbrandslaganna og jökulmenjanna liafi verið um 30 milljónir
ára að hlaðasl upp — og kæmi þá aðeins rúmur 1 cm. á hvér þús-
und ár og jafnvel ekki eill berglag á hverja milljón ára — ef upp-
hleðsla grágrýtisdeildarinnar með jökulmenjalögunum, og þar á
eftir allt niðurbrot basaltmyndananna og dalamyndunin, hefði
aðeins tekið innan við milljón ára, þegar miðað er við viðurkennda
lengd jökultímans. Þó er ekki vilað, hve grágrýtislögin i Fnjóska-
dalsfjöllum hafa verið þykk, nó live mikið af þessum hlutfallslega
stutta jökultíma hefur farið til þess að hlaða þau upp, áður en dala-
myndunin hófst, en það má af ýmsu ráða, að nú sé þær rústir einar
af sinni upphaflegu mynd. Um ])að bera vitni yfirborðseinkenni
fjallanna, afslípaðir ásar og hvolflaga lægðir, þar sem sér í snið-
skornar berglagaraðir hverja upp af annarri. Þann frágang er
engum öflum ætlandi öðrum en jökulskriði. Þetta sést einnig á
því, hve sjaldgæft er að sjá hæðaskil á háfjallaflatanum, þótt
sprungur með misgengi, sem nemur allmikilli hæð, gaugi þvert
inn i slandberg fjallabrúnanna.
Hins vegar má einnig á það líta, að á meðan basallsvæði lands-
ins eru því sem nær órannsökuð frá berglagalegu sjónarmiði, þá
er erfitt að gera sér hugmvnd um, hve upi)lileðslan á tímabilinu