Náttúrufræðingurinn - 1942, Side 29

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
155
góðu lífi á Suðurlandi. Var þá liægt að fá búfé þaðan þegar jörð
hreinsaðist á Norðurlandi. Þetta sýnast mér því liæpin rök frá
heimildarmönnum Aslcels. Þar fyrir þykir mér ekki ósennilegt,
að þetta sióra öskugos hafi verið fvrir landnám Islands.
Áskell segir: „Faðir minn sagði mér, að á hrauninu í Aðaldal
væri þetta öskulag ekki til, en ldyti að liggja undir þvi. Þetta er
ofsagt og ekki rétt (kemur til af ókunnugleilca). í nokkrum stöð-
um, þar sem jarðvegur er að blása upp norðan til í Aðaldalshrauni,
sézt þetta mikla öskulag ofan á hrauninu. Undir moldarbörðum,
sunnar í hrauninu er skógi vaxin og lyngi gróin jörð. Sést því ekki
öskulagið þar eða þar sem brunar eru. Hefir askan rignt og horf-
ið niður í hraunið. Að þella öskulag liggi undir það hraun, sem
nú er kallað Aðaldalshraun, mun ekki rétt ályktað, af þeirri ein-
földu áslæðu, að Aðaldalshraun er svo miklu eldra en umrætt
öskulag, nema ef vera skyldi hraunspýja sú sem komið hefir
löngu seinna úr Laxárdal og sezt að báðumegin Laxár neðan við
Grenjaðarstaðagljúfur (ofan við Hvamma, Staða— og Fjalls-
engjar).
Ekki ælla ég að mótmæla þvi, að þessi hraunspýja sé yngri en
þetta mikla öskugos. Áskell sýnist færa nokkur rök fyrir því. En
þetta aukaliraun er líka miklu yngra en hið æfagamla Aðaldals-
hraun, sem hefir brunnið þar sem það situr enn í dag. Eg gæti
trúað því að jarðfræðingar teldu Aðaldalshraun 2—3000 ára
gamallt.
Norðarlega i Aðaldalshrauni liefi eg einnig fundið leirlag undir
lyngi gróinni jörð, sem likist mjög leir þeim, sem „Náttúrufræð-
ingurinn“ getur um að fundizt liafi í Mókollsdal ofan við Stein-
grímsfjörð, i Strandasýslu. Þann leir liafa sumir menn kallað
„postulínsleir“. Þessi leir er hvitur sem krit og álika harður þeg-
ar hann er kaldur, en linast þegar hann er geymdur í lieitu húsi,
og getur þá orðið linur sem liveitimjöl.
Að gefnu tilefni ætla eg nú að nota tækifærið og lýsa því, livern-
ig eg hygg, að Aðaldalshraun hafi skapazt, séð frá mínum bæjar-
dyrum.
I lok ísaldar, eður skönnnu seinna, Iiafa miklir jarðeldar verið
upp í sunnanverðum Aðaldal, milli norðurenda Fljótsheiðar og
Hyammsheiðar, frá Fellsmúla og Vestmannsvatni, að sunnan,
norður fyrir Garðsnúp. Þelta sýna þau æfagömlu eldvörp og gos-
hólar á víð og dreif um allt þetta svæði „dalsins'h En þéttastir
eru þessir gjallhólar frá Garðsnúp, austur að Hvammsheiði. Úr
öllum þessum eldgígum hefir runnið hraun í allar áttir, sem nú