Náttúrufræðingurinn - 1957, Blaðsíða 36

82
NÁTTÚRUFRFÆÐINGURINN
löndunum, að perlur myndist innan í samlokum. Perlur þessar eru
mjög misstórar og misfagrar, og geta stundum verið mjög verð-
mætar. Af perlugjöfulum skeljum er perluskelin (Meleagrina marg-
aritifera) einna þekktust. Hún er veidd í Indlandshafi og Persa-
flóa. Skel tegundarinnar er nærri ferstrend að lögun, grágræn að
lit, og er með mjög hrjúfu yfirborði. Hún lifir á 6—10 m dýpi.
Perlurnar eru í holi skeldýrsins og eru til orðnar utan um venju-
leg sandkorn, sem borizt hafa inn á milli skeljanna, og hefur dýr-
inu ekki tekizt að losna við þau, reynir það að einangra þau og
gera þau hættulaus með því að loka þau inni í hinu dýrmæta perlu-
efni. Stundum myndast perlur í kræklingi með sama móti, en þær
hafa ekkert verðgildi.
Þá eru skelhylki fjölmargra skeldýra notuð í heilu lagi til þess
að skreyta með ýmsa muni, svo að þeir verði útgengilegri, t. d.
saumakassa, myndaramma, blekstativ og fleira. Af þessum munum
eru almenningi saumakassarnir kunnastir eða skeljakassarnir, sem
svo eru nefndir. Til þessa iðnaðar eru mest notaðir smáir kuðung-
ar, en oft eru líka smáar eða fremur smáar samlokuskeljar hafðar
með. Glæsileiki þessara muna er kominn undir vali framleiðand-
ans á skeljunum og smekkvísi hans á niðurröðun þeirra, svo og
öðrum frágangi. Oft bætir það mikið úr að bera lakk eða önnur
gljáefni á skeljarnar eða lita þær af smekkvísi.
Hérlendis hefur lítils háttar verið gert að því að framleiða skelja-
muni, en slík framleiðsla væri gerleg í ríkum mæli. Við íslend-
ingar eigum margar hæfar tegundir til þessarra nota og sumar
mjög fallegar. Skal ég til leiðbeiningar benda á nokkrar, svo sem:
Olnbogaskel, baugasilfra, féduggu, klettadoppu, þangdoppu, popp-
ur, grænlandskong og landsniglana lyngbobba og brekkubobba; allt
þetta eru kuðungar. Af samlokum má nefna smáa hörpudiska,
lambaskel, gljáhnytlu, hallloku, hvítsnekkju, ungar krókskeljar,
krækling, lofnarskel, pétursskel, stúfmeylu og tígulskel. Margar
fleiri tegundir koma til greina, fer stærð skeljanna auðvitað eftir
stærð þeirra muna, sem á að framleiða. Sumar þessarra tilgreindu
tegunda eru hér við land í svo ríkum mæli, að auðvelt er að afla
þeirra með litlum tilkostnaði.
í framhaldi af þessu er fróðlegt að geta um dálítið sérstæða notk-
un einstakra skeltegunda eða ættkvísla, aðallega á Suðurhafseyjum.
Hin tröllvaxna Tridacna-skel er notuð þar fyrir baðker, peninga-