Náttúrufræðingurinn - 1992, Blaðsíða 22

milli kl. 20 og 21 en síðan aukist aftur
laust fyrir kl. 22. Ekki er fullljóst
hvort gjóskan sem myndaðist eftir það
kom aðallega úr sprungum í austur-
hlíð Heklu, þar sem virkni varaði síð-
an lengst í þessu gosi.
GJÓSKUFALLIÐ 17. JANÚAR
Gjóskufalls varð fyrst vart við orku-
ver Landsvirkjunar í Hrauneyjafossi
og Sigöldu, rúmlega 30 km norðaust-
an Heklu. Vart varð við gjóskuvott
skömmu eftir kl. 17.30 við Hrauneyja-
foss en þá sást að aðalmökkurinn var
vestar, með stefnu á Sandafell. Upp
úr kl. 18 byrjaði gjóskufall við Hraun-
eyjafoss sem var mest fyrstu þrjá
stundarfjórðungana og hélst verulegt
fyrstu tvo tímana. Gjóska var enn að
skila sér niður í litlum mæli kl. 22 og
23 en upp úr miðnætti varð hlé um
tíma. Við Sigöldu, sem er austar,
hófst gjóskufall um kl. 18.15 og stóð
stutta stund. Þess varð aftur vart um
kl. 23 en var þá aðeins sáldur sem var-
aði fram undir kl. 02 um nóttina.
Þetta er í samræmi við breytingar á
gosmekkinum sem veðursjáin sýndi.
Til dæmis varð hlé við Hrauneyjafoss
upp úr miðnætti þegar stefna hans var
austlægust en gjóskufall við Sigöldu á
sama tíma. Þessar upplýsingar sýna
einnig að á svæðinu næst Heklu (<30
km) hefur gjóskufallið verið langmest
fyrstu 2-3 klukkutímana eftir að gos
hófst. Á þeim tíma var Hrauneyja-
fossvirkjun í jaðri gosmakkar og
gjóskufallssvæðis, samkvæmj lýsing-
um sjónarvotta og veðursjármyndum,
en gjóskufall var meira þá en síðar um
kvöldið þegar gosmökkinn bar beint
yfir virkjanasvæðið.
í framanverðri Eyjafjarðarsveit, á
Torfufelli, rúma 160 km frá Heklu,
féll aska milli kl. 20 og 21. Á Mjóadal,
um 170 km frá Heklu, var gjóskufall
milli 20.30 og 21 en gæti hafa byrjað
fyrr. í Bárðardal varð gjóskufallsins
vart um sama leyti. Á Mýri hófst
gjóskufall milli kl. 20.30 og 21 og í
Lundarbrekku féll gjóskan mest á
smástund milli kl. 20 og 21. Á Lækjar-
völluin og Sandhaugum, aðeins norð-
ar, byrjaði gjóskufall rétt eftir kl. 20.
Þessir bæir eru í 190-200 km fjarlægð
frá Heklu.
í Mývatnssveit varð gjóskufalls vart
fyrir kl. 22. Á Grímsstöðum varð vart
við gjóskuna milli kl. 23 og 24, líklega
rétt fyrir miðnætti, og kl. 00.30 var
gjóskuvottur á diski. Hann var greini-
legri um morguninn svo eitthvað hef-
ur gjóskufallið haldið áfram fram eftir
nóttu. I Reykjadal varð vart við
gjóskufall á Laugum bæði að kvöldi
17. og morgni 18. janúar.
I Öxarfirði varð gjóskufalls einnig
vart allvíða. Á Leifsstöðum byrjaði
gjóskufall Iíklega um kl. 22 og lauk
um kl. 23. Við Ærlækjarsel varð ekki
vart við neitt milli kl. 21 og 22.30 en
um miðnætti var komið örþunnt lag á
bfla. í Lundi féll aska milli kl. 22
og 23. I Hafrafellstungu var diskur
orðinn svartur af ösku á ellefta tíman-
um.
Á Raufarhöfn, um 330 km frá gos-
stöðvunum, hófst gjóskufall um kl.
22.30 og varaði í eina og hálfa klukku-
stund. Á Sauðanesi var vottur af
gjósku á diski um miðnætti. Á Þor-
valdsstöðum í Bakkafirði var komin
mikil brennisteinslykt skömmu fyrir
miðnætti og örlítið féll af gjósku eftir
kl. 01 þann 18. janúar.
3. mynd sýnir jafntímalínur á leið
gjóskunnar norðaustur yfir landið og
útlínur þess svæðis þar sem gjóskufalls
varð vart 17. janúar. Meðalhraði
gjóskunnar norður í land var um 60
km á klst. Alls varð gjóskufalls vart á
um 21.000 km2 svæði á landi fyrsta
gosdaginn. Gjóskufall hélt áfram fram
eftir nóttu og eimdi eftir af því daginn
164