Samvinnan - 01.06.1956, Blaðsíða 15

Sigurbjöm Einarsson, prófessor:
Upphaf Skálholtsstóls
i.
Austast í Grímsnesi er Mosfell,
stakt fjall og eigi stórt, hafið upp að
sunnanverðu og brúnahvasst þar, en
klofin hamrabrúnin og gengur þar
skarð upp og um fellið þvert. Verður
hvilft í fellið að framan og er sem það
opni fangið og breiði það móti sólu og
þeim, er fara með því sólarmegin.
Ketilbjörn fór þar um, landnámsmað-
ur, í leit að bólstað, og þótti sem ekki
myndu vonir fegurra bæjarstæðis né
betri landkosta. Hann nam Grímsnes
austanvert, Laugardal og Biskups-
tungur vestan til.
I hlíðinni fyrir ofan bæinn að Mos-
felli gengur þú, lesandi góður, til
fundar við ungan mann, sem þar sit-
ur og horfir til austurs. Það eru um
það bil þúsund ár milli þín og hans,
en það er engin torfæra fyrir huga
þinn.
Teitur heitir hann, sonur Ketil-
bjarnar. Hann gengur gjarnan á kyrr-
um sumarkvöldum upp í hlíðina. Það-
an er útsýn mikil og fögur. Víðar og
grösugar lendur blasa við og fjalla-
sýn tíguleg til suðurs og austurs.
Skínandi ár líða um grænar grundir
og hverareykir stíga upp. Hvítá kem-
ur að austan, en Brúará að norðan og
fellur lygn og tær milli grösugra bakka,
tekur á sig þokkafulla sveigju, þegar
hún nálgast Hvítá, eins og hún sé að
stríða stóru systur og láta hana ganga
á eftir sér, rennur langan veg samsíða
henni, en lætur loks til leiðast og fell-
ur hægt og mjúklega í faðm hennar.
A milli ánna myndast löng tunga,
syðsti oddi þeirrar Tungu, sem ásamt
stöllu sinni austan Tungufljóts öðlað-
ist þá sæmd að vera kennd við hæstu
tign og þyngstu ábyrgð, sem unnt var
að öðlast í þessu landi um lengstan
aldur sögunnar. Oddinn heitir Skál-
holtstunga, en sveitin Biskupstungur.
Þessi ömefni eru ekki orðin til
kvöldið góða, er þú hittir Teit Ketil-
bjarnarson. Landnáma rekur önnur
landskunn örnefni til föður hans. EIl-
iðaár eru kenndar við skip hans, EIl-
iða, er hann sigldi frá Noregi og lenti
að ósi ánna. Vorið eftir fór hann upp
um heiði að leita sér landkosta. „Þeir
Skálholt i Iliskupctungum 1772, hinn rnunverulegi höfuðstaður landsins i margar aldir og „algöfugastur bter d öllu íslandi",
segir Hungurvaka.
15